• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Drie winnaars voor deze race: mogelijkheden tellen

9 juni 2017 door Marc van Oostendorp Reageer

Door Marc van Oostendorp

Er is een interessant verschil tussen boeken en winnaars, merkte de Amerikaanse taalkundige Itamar Francez onlangs op in een nieuw artikel. Je kunt dat verschil zien als je zinnen zoals de volgende twee met elkaar vergelijkt:

  • Op dit moment kunnen er drie winnaars van deze race zijn.
  • Op dit moment kunnen er drie boeken op tafel liggen.

De eerste zin is dubbelzinnig. Hij kan betekenen dat deze race mogelijkerwijs gaat eindigen met drie winnaars, of dat de race gaat eindigen met één winnaar en dat daarvoor drie kandidaten zijn. De tweede zin heeft die laatste mogelijkheid niet, of niet zo gemakkelijk. Je kunt bijvoorbeeld niet zeggen: “Op dit moment kunnen er drie boeken op tafel liggen: dat ding linksvoor, het ding naast de vaas, en die vlek erachter.” Waarmee je bedoelt dat er slechts een een vaas zal zijn.

Boekenlijsten

In het geval van winnaars kan een telwoord als drie dus niet zozeer concrete personen tellen, maar situaties. Er zijn op dit moment in de race drie situaties die we voor mogelijk houden, en elk daarvan heeft een andere winnaar. Francez noemt dat een summatieve lezing van de zin, omdat je de winnaars van verschillende situaties bij elkaar optelt. Het lijkt ermee te maken hebben dat winnaar een bijzondere relatie heeft met race: het eerste is een rol die (meestal één) iemand speelt in de tweede. Zo’n relatie bestaat niet noodzakelijkerwijs tussen boek en tafel. Je kunt zo’n rol wel creëren voor boeken, bijvoorbeeld door over boekenlijsten te praten:

  • Op de leeslijst voor dit college staan altijd drie artikelen en één boek. Op dit moment kunnen er drie boeken op de lijst staan: Max Havelaar, Camera Obscura en Een nagelaten bekentenis.

Optellen

Het feit dat je mogelijkheden telt wordt natuurlijk geïntroduceerd door het werkwoord kunnen. Vervang je dat door een neutraler werkwoord, dan verdwijnt ook deze lezing:

  • Op dit moment zijn er drie winnaars van deze race.
  • Op dit moment moeten er wel drie winnaars van deze race zijn.

In deze zinnen dringt zich veel eerder de lezing op dat er drie mensen zijn die zich tegelijk de winnaar van deze race mogen noemen (ofwel omdat ze tegelijk over de finish zijn gegaan ofwel omdat er drie afleveringen van de race zijn geweest – nog een manier waarop je verschillende gebeurtenissen bij elkaar kunt optellen).

Algemeen-menselijk

Francez laat zien dat je dit verschijnsel in allerlei talen vindt: zodra je mogelijkheden introduceert in de zin, bijvoorbeeld door een hulpwerkwoord als kunnen, en het zelfstandig naamwoord met een telwoord in een speciale rol staat met betrekking tot een ander zelfstandig naamwoord in de zin, kun je mogelijkheden gaan tellen. Het vermogen om zich alternatieve scenario’s concreet voor te stellen, met elkaar te vergelijken en daar een som over te maken is dus misschien wel algemeen-menselijk.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: semantiek

Lees Interacties

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Lucebert • Tajiri

Het licht is de liefde is niets
Een gat grijpt naar een ander gat
Het beeld bijt een beeld
De spiegel is bleek en bont

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

DROOM

Het goudgebekte dier
geroosterd in de zee
besprong goudbakken brood.

Bron: Soma, januari-februari 1971

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

1 juli – 15 september 2025: Over de grenzen van het boek

1 juli – 15 september 2025: Over de grenzen van het boek

11 juli 2025

➔ Lees meer
26 september 2025: Afscheid Peter-Arno Coppen

26 september 2025: Afscheid Peter-Arno Coppen

10 juli 2025

➔ Lees meer
Augustus: Eetvoorstelling ‘Muzikaal Feestmaal’ op Slot Zuylen en Muiderslot

Augustus: Eetvoorstelling ‘Muzikaal Feestmaal’ op Slot Zuylen en Muiderslot

8 juli 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1905 Adolphe van Loey
➔ Neerlandicikalender

Media

Marc van Oostendorp over prijs voor Neerlandistiek

Marc van Oostendorp over prijs voor Neerlandistiek

13 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
De literaire letterenshow 2

De literaire letterenshow 2

12 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
De laatste keuze van Rogi Wieg

De laatste keuze van Rogi Wieg

9 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d