• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Idiomatelijk Nederlands spreken

7 november 2017 door Marc van Oostendorp 16 Reacties

Door Marc van Oostendorp

Ik denk dat bijna iedere Nederlander af en toe inmiddels wel iets zegt dat Engels is – al is het maar shit. Het zou een interessant onderzoekje waard zijn: zouden er mensen zijn wiens Nederlands op geen enkele manier door het Engels is beïnvloed?

Het probleem is dan natuurlijk: waar leg je de grens? Ik had onlangs een e-maildiscussie met een collega, waarbij ik op zeker moment kritiek had op zijn commentaar. Ik schreef:

 Wat je schrijft is niet erg behulpzaam.

Dat zinnetje voelde niet helemaal lekker, maar ik wist niet meteen waarom dat eigenlijk zo was.

Licht ongemakkelijk

Tot ik bedacht dat hier eigenlijk stond.

What you write is not very helpful.

Maar waarom is dat zo? Ieder woord in mijn zin was zo Nederlands als een kroes karnemelk. Je zou er eventueel op kunnen wijzen dat behulpzaam volgens Van Dale ‘gedienstig, hulpvaardig’ betekent en dat de enige voorbeeldzin het predicaat op een mens toepast (‘zij is altijd behulpzaam’) en niet over iets abstracts als een commentaar. Toch zou ik volgens mij best kunnen schrijven:

Dank je wel voor je behulpzame commentaar.

Daar heb ik dan niet het licht ongemakkelijke gevoel bij dat het vertaald Nederlands is. En in die zin zou ik dat dus bij mijn oorspronkelijke zin ook niet hoeven te hebben.

Kloeper

Het komt geloof ik alleen maar doordat ik die zin in het Nederlands anders zou formuleren:

 Wat je schrijft is niet erg constructief.

In de theorie over woordvorming bestaat het begrip blokkeren. In het Nederlands kun je de achtervoegsels –er of –aar gemakkelijk toevoegen aan werkwoorden om een zelfstandig naamwoord te maken: van twitteren komt twitteraar, van het door mij zojuist zelf verzonnen werkwoord kloepen kun je kloeper maken, en iedereen weet meteen wat het betekent: iemand die kloept.

Optypen

Alleen: het woord steler bestaat niet en klinkt een beetje raar. De reden daarvoor is dat er al een woord bestaat dat  ‘iemand die steelt’  betekent: dief. En dat laatste woord blokkeert de vorming van een nieuw woord.

Voor de zinsbouw is dat effect minder goed onderzocht en volgens mij ook minder sterk. Ik denk dat het wel het ongemakkelijke gevoel verklaart dat mijn oorspronkelijke zin heeft. Je kunt het wel zeggen, maar je zegt het zo normaal gesproken niet. (Kennelijk hebben we daar dus óók al een geheugen voor: hoe je de dingen normaal gesproken zegt.)

Alleen kan bij het zomaar optypen van een mail dat effect kennelijk dan weer tijdelijk teniet worden gedaan doordat je het zo in een andere taal wel schrijft. Het is een heel, heel kleine invloed van het Engels op in ieder geval mijn Nederlands. Maar het is er wel een.

 

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: blocking, Engels, idioom

Lees Interacties

Reacties

  1. J A Gruys zegt

    7 november 2017 om 08:41

    “het woord steler bestaat niet” ?? En de diverse uitdrukkingen met heler en steler dan?

    Beantwoorden
    • Geert Booij zegt

      8 november 2017 om 09:30

      Inderdaad, blokkering is geen absoluut principe, In Booij & Van Santen, Morfologie, de woordstructur van het Nederlands (2017), p. 229 wordt opgemerkt dat ‘steler’ niet in abosolute zin wordt geblokkeerd bljkens zinnen als De heler is niet beter dan de steler.

      Beantwoorden
  2. Gerard van der Leeuw zegt

    7 november 2017 om 09:40

    Thuis spreken wij over een door mij zelve uitgevonden ‘steeldief’…. Overigens vind ik ‘niet constructief een verkeerde vertaling… Waarom niet gewoon ‘niet erg nuttig’? Niet constructief betekent m.i. echt iets anders. Ik ken overigens zat mensen die zich niet laten beïnvloeden door het Engels. En voor ‘shit’ zijn ze te netjes. Er wordt in dit landje te vaak naar andere talen gegrepen. Neem nu de Afrikaanse metro, die heet daar ‘moltrein’, veel leuker toch?

    Beantwoorden
    • Frans zegt

      7 november 2017 om 10:14

      Waarom niet gewoon ‘niet erg nuttig’? Niet constructief betekent m.i. echt iets anders.

      +1

      Terzijde, “Your feedback is not very constructive.” is ook gewoon Engels.

      Neem nu de Afrikaanse metro, die heet daar ‘moltrein’, veel leuker toch?

      Want die train komt niet uit dezelfde taal als de métro of zo. 😛

      Beantwoorden
      • Gerard van der Leeuw zegt

        7 november 2017 om 11:04

        rein heet nu eenmaal trein omdat de eerste trains in Engeland reden. Moltrein is echt Afrikaans. Het Duits ‘Zug’ heeft wel een eigen woord voor trein bedacht. En woorden zijn nog wat anders dan zinsconstrcties. overigens hebben wij ons woord constructief net als het Engels via het Frans ontleend aan het Latijn. Net als destructief.

        Beantwoorden
  3. DirkJan zegt

    7 november 2017 om 10:17

    U schrijft, ‘Licht ongemakkelijk’. Ook dat schrijf ik toe aan de verengelsing door het populaire modewoord ‘awkward’, want plots vindt iedereen alles ongemakkelijk.

    Beantwoorden
    • Anton zegt

      11 november 2017 om 17:05

      Een enigszins tentatieve explanatie

      Beantwoorden
  4. Bert Mostert zegt

    7 november 2017 om 11:10

    Volgens mijn gevoel wordt behulpzaam niet bij abstracta gebruikt. Dus “behulpzaam commentaar” klinkt voor mij even vreemd als “wat je schrijft is niet erg behulpzaam”

    Beantwoorden
  5. Henk Smout zegt

    7 november 2017 om 14:18

    Mensen wiens? Mensen wier!

    Beantwoorden
    • Ad Welschen zegt

      7 november 2017 om 22:48

      Ook sluipende invloed van het Engels?

      Beantwoorden
      • Anton zegt

        7 november 2017 om 23:27

        Enorm meta, die zin.

        Beantwoorden
  6. Anton zegt

    7 november 2017 om 23:33

    Telkens vindt men bij @0 pareltjes die opvallend verstopt staan. Zo, b.v., tussen haakjes:

    “(Kennelijk hebben we daar dus óók al een geheugen voor: hoe je de dingen normaal gesproken zegt.)”

    Er is een hele school in de NT2 die hiervan uitgaat!

    Beantwoorden
  7. HC zegt

    8 november 2017 om 04:14

    Ik heb ook de indruk dat ‘behulpzaam’ veeleer bij mensen hoort (en ze zijn het dan al dan niet). Dat kan je ongemakkelijke gevoel verklaren bij de eerste zin (“Wat je schrijft …”). Ik dacht eerst dat de de tweede zin (“… behulpzame commentaar”) ‘normaler’ zou kunnen klinken omdat commentaar alleen maar van mensen kan komen, maar schrijven is natuurlijk ook mensenwerk. Maar in die zin zet je toch een zekere afstand tussen het geschrevene en de schrijver, alsof ze niet helemaal samenhoren: het geschrevene helpt niet, en jij bent dus niet behulpzaam als dat jouw hulp is. Ik weet niet goed hoe ik het beter kan formuleren, maar in de tweede zin leg ik makkelijker de link met de persoon die helpt, en in de eerste met het ‘ding’ dat helpt (of niet). Maakt dat zin? (Foei, Engels!)

    Beantwoorden
  8. Mient Adema zegt

    8 november 2017 om 12:18

    Behulpzaam en gedienstig, beide voor mensen bedoeld.
    Nuttig en dienstig, veeleer voor dingen.
    Zijn we de personificatie vergeten? Is altijd een goede smoes. Je moet als personificeerder dan wel eerst even dat onderscheid tot je genomen hebben.
    Ach, wat kost nou een helpende hand, nietwaar?

    Beantwoorden
  9. Ollie zegt

    8 november 2017 om 14:02

    Leuk dat je je daar druk over maakt, wel jammer dat je nog steeds “mensen, wiens” schrijft. Dat klinkt mij dan weer ongemakkelijk in de oren, of misschien zelfs wel onaangenaam. We leuk natuurlijk dat die naamvalsvormen weer een beetje terug lijken te komen…

    Beantwoorden
  10. Bastiaan zegt

    25 februari 2024 om 21:51

    Optypen is ook een mooie contaminatie van opschrijven en typen

    Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Willem Bilderdijk • Vertalen

Geloof my vry, wat andren snoeven;
Die d’ echten smaak en geur wil proeven,
Drink’ uit de oorspronkelijke flesch!

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

JUNI ’57

Met niets meer bij me dan het te vlug geleefde,
nog in de flarden van haar vertrek gekleed,
loop ik het land op om naar de lucht te kijken
en hoe mijn liefde allengs in niets meer leek
op die voor haar.

Het is een juninacht – de kortste nacht
bijna. Ik voel met mijn hoofd het hooi van de opper
waartegen ik zit. Ik zie een blijvende
zonsondergang boven een vuurtorenlicht
en weinig sterren.

Bron: Spinroc en andere verzen, 1958

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

2 juli 2025: Boekpresentatie ‘Een nieuw geluid’

2 juli 2025: Boekpresentatie ‘Een nieuw geluid’

21 juni 2025

➔ Lees meer
26-29 juni: Dichters in de Prinsentuin 2025

26-29 juni: Dichters in de Prinsentuin 2025

18 juni 2025

➔ Lees meer
Een rijk leven: afscheidsrede Johan Koppenol, VU Amsterdam

Een rijk leven: afscheidsrede Johan Koppenol, VU Amsterdam

17 juni 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

sterfdag
1991 Cornelis Stutterheim
➔ Neerlandicikalender

Media

De structuur van wetenschappelijke artikelen

De structuur van wetenschappelijke artikelen

21 juni 2025 Door Marc van Oostendorp Reageer

➔ Lees meer
Het culturele landschap van Frits van Oostrom

Het culturele landschap van Frits van Oostrom

19 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
De internationale positie van het Engels

De internationale positie van het Engels

14 juni 2025 Door Marc van Oostendorp Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d