Voornamendrift (12)

Door Gerrit Bloothooft

De eerste namen die een populariteit als een modenaam hadden waren heel  gewone meisjesnamen zoals Annie, Jannie, Corrie, Nellie, Gerrie, Willie (en –y vormen). Alhoewel  deze namen in het dagelijks leven voor Anna, Johanna, Cornelia, Petronella, Gerarda en Wilhelmina zeker gebruikelijk waren, werden ze voor 1900 maar heel weinig in geboorteakten opgenomen. Maar in de loop van de vorige eeuw kozen steeds meer ouders ervoor om de roepnaam van oma voor hun kinderen te kiezen, of als het geen vernoeming was een naam met een –ie of –y suffix. Dat deden ze het meest rond 1940 waarna de teruggang inzette. Alhoewel het hier helemaal niet om nieuwe namen gaat, was het wel nieuw om deze vorm bij de ambtenaar van de burgerlijke stand op te geven. Die mode kon zich op dezelfde manier verspreiden als een populaire nieuwe naam.

In figuur 1 staat de populariteit van Annie (met 9.776 naamdragers). Om dat patroon te duiden moet er gemodelleerd worden. Twee factoren zijn belangrijk: de imitatiesnelheid, hoe snel een naam door andere ouders wordt overgenomen, en het aantal sociale netwerken waarlangs de verspreiding plaatsvindt. Ik liet eerder zien dat de basis voor succes al in de innovatie zelf besloten ligt, en zichtbaar is in de imitatiesnelheid. Hoeveel kinderen uiteindelijk een naam krijgen hangt van het aantal sociale netwerken af waarlangs de naam zich verspreidt. Als de modecyclus is voltooid dan valt daarvan een schatting te maken. We zagen al eerder dat 4 netwerken voor 10 naamdragers, 8 netwerken voor 100 naamdragers en 9 netwerken voor 500 naamdragers verklarend zijn. Dit extrapolerend kom je op ongeveer 15 netwerken voor de 9.776 Annie’s. Vervolgens kan de imitatiesnelheid zo worden gekozen dat er een zo goed mogelijke beschrijving van de populariteitsverdeling wordt bereikt (v=0,205 met mediaan 2,8 jaar), en dat staat rood in figuur 1.

De modellering voldoet goed, maar er zijn wat opvallende afwijkingen, vooral in de flanken. De wat hogere aantallen voor 1910 kunnen een gevolg zijn van een al langer gebruik van de naam, Annie was niet echt nieuw. De extra Annie’s na 1980 zijn mogelijk een gevolg van verhoogde vernoeming. Om dat na te gaan moeten we de namen van (groot)moeders weten. Het probleem is dat die 25 tot 70 jaar eerder geboren zijn en we verder terug in de tijd steeds minder gegevens hebben in de basisregistratie personen. Maar van geboorten na 1980 weten we de namen van grootouders meestal wel. We onderscheiden directe vernoeming naar (groot)moeder  Annie, en afgeleide vernoeming naar (groot)moeder Anna, Anne, Johanna, Annigje, Annechien, Annegien en Annetje (althans dat veronderstel ik, zekerheid is er niet).

moeder Annie                                    2,9%
grootmoeder Annie                        23,9%
moeder An*                                       5,7%
grootmoeder An*                           38,6%

Annie blijft ook in de nadagen een duidelijke vernoemingsnaam, zoals gebruikelijk veel meer naar grootmoeder dan moeder. Waar er in de beginjaren alleen sprake zal zijn van afgeleide vernoeming met Annie, komt daar later de directe vernoeming nog bij.

Naast Annie is er ook de spelling Anny, waarvoor de populariteitsontwikkeling gelijk op gaat, maar met lagere aantallen. De voorkeur voor –ie of –y blijkt opmerkelijk naamafhankelijk, zie het onderstaand overzicht (eerste voornaam van vrouw (tenzij anders vermeld) met totaal aantallen geboorten in Nederland zoals die in de basisregistratie personen zijn opgenomen). De top werd voor de meeste namen bereikt tussen 1935 en 1950. Met een internationale blik: De spelling Annie is in Amerika ook veruit favoriet geweest, terwijl de naam daar ook voor mannen is gebruikt.

Annie       9776     Anny        1204
Willie         1168     Willy     10466
Willie          225     Willy       3078 (man)
Jannie    7236     Janny      7417
Nellie        1964     Nelly        6753
Gerrie     2769     Gerry         1153
Tonnie        272     Tonny     1404 (man)
Corrie     1322     Corry           965
Tinie           284     Tiny         1170
Tonie            57      Tony         1131  (man, max 1991)

• Voor de populariteitsgrafiek van Annie wordt eerst per jaar het percentage kinderen met die naam berekend. Vervolgens worden die genormeerd tot kansen dat Annie in een bepaald jaar gegeven wordt (met totale kans=1).
• Modellering is een gewogen som van p_1,2(j) tot p_1,15(j) met een schatting van het aantal naamdragers dat per extra sociaal netwerk wordt verklaard (ongeveer een verdubbeling per extra netwerk); v = 0,22.
• Het is natuurlijk mogelijk dat meerdere ouders onafhankelijk van elkaar begonnen met het opgeven van de roepnaam van grootmoeder voor hun kind. Als dat er twee waren dan is er een sociaal netwerk minder nodig om alle Annie’s te verklaren. Bij vier ouderparen nog een netwerk minder (bij elke verdubbeling één minder). De modellering wordt er niet erg door beïnvloed.