Voornamendrift (13)

Door Gerrit Bloothooft

Een modeverschijnsel komt en gaat. Na Annie, Willy en Corrie in de jaren veertig kwamen in de jaren vijftig en zestig Yvonne, Ingrid, Monique, Marcel en Remko aan de beurt. Het waren voor Nederland (bijna) nieuwe namen, met de eigenschap dat ze ongeveer even snel kwamen als verdwenen, ook al duurde dat bij elkaar al gauw meer dan vijftig jaar. Maar voor de meeste voornamen is populariteit complexer. Een van de meest duidelijke voorbeelden daarvan is Femke.

In figuur 1 staat de populariteit van Femke. Het is een oude Friese voornaam, afgeleid van de mansnaam Femme (en niet van famke, meisje). Tot 1960 leidde de naam een kabbelend bestaan en werd vooral in de Friese Wouden gegeven. Daarna verspreidde de naam zich snel over heel Nederland, met de opmerkelijke eigenschap dat er twee duidelijk herkenbare perioden van populariteit zijn aan te wijzen. Eén rond 1980 en één een kleine generatie later rond 2002. Waarbij aangetekend kan worden dat Femke Halsema pas na 2000 als politica bekend werd en op de populariteit  van Femke geen grote invloed kan hebben gehad. De Franse betekenis femme, vrouw zal zeker wel een rol hebben gespeeld bij de populariteit, maar niet voor het optreden van twee pieken. Dat moeder Femke haar dochter ook zo noemt komt ook veel te weinig voor om verklarend te kunnen zijn.

Om de twee toppen te verklaren hebben we gekeken naar de geboorteplaatsen, naar de voornamen van de ouders, en de voornamen van de broertjes en zusjes van Femke. En we konden geen systematisch verschil vinden tussen de twee toppen. Vooralsnog lijkt de voorkeur diffuus door de samenleving verspreid te zijn, waar we hadden gehoopt een sociale groep initiatiefnemers en een sociale groep volgers te vinden in lijn met theorieën dat hogere sociale klassen vernieuwing introduceren die door lagere klassen wordt gekopieerd. Niet dus voor voornamen in Nederland (althans, niet aangetoond), we zijn een egalitair volkje.

Maar het blijft wel intrigeren, die populariteit van Femke. Ook voor Nienke en Nynke kan rond dezelfde tijd een soortgelijke maar minder uitgesproken tweetoppige verdeling worden gevonden. En meer algemeen lijken veel  populariteitsverdelingen een optelling van meerdere golven van populariteit. Elk van die stromingen laat zich modelleren met een startpunt en een serie sociale netwerken waarlangs de naam zich ontwikkelt. Het zou interessant zijn een verspreidingsmodel te ontwikkelen dat met een beperkt aantal parameters al die variatie kan vangen. Om daarmee inzicht te krijgen in onze naamvoorkeuren en sociale communicatie daarvan.

• Modellering van de populariteit van Femke is per piek gebaseerd op 14 sociale netwerken en v = 0,42 (mediaan imitatietijd is 1,3 jaar, gelijk voor beide pieken ook al is dat geen voorwaarde; startjaren zijn voor het model 1964 en 1987). De totale kans is verdeeld over 45% piek 1 en 55% piek 2, met de kanttekening dat de verdeling in 2016 nog niet voltooid was.