Gegroet, vrienden van de verscheiden neerlandici! Op deze dag van inkeer en reflectie op de aanstaande vastenperiode gedenken wij alvast twee neerlandici, waarvan er een wellicht nog vers in uw herinnering zit.
Wij zullen deze week wat opgelopen achterstand in de meldingen wegwerken, en ook de gaten van deze week trachten op gepaste wijze te vullen, maar u zij er toch alvast aan herinnerd dat het eerder de bedoeling is dat de deelnemers het werk doen dan dat de quizredactie hier in arren moede toe over moet gaan.
Zet u dus nog even uw feestneus af, en neemt u een paar minuten de tijd om een mooie herinnering aan een geliefde neerlandicus aan het internet toe te vertrouwen. Dan kunt u helemaal met een gerust hart en onbekommerd u overgeven aan het carnavalsgeweld.
| zondag | 11-02-1922 | sterfdag | Gerardus Bolland |
| 11-02-2002 | sterfdag | Frans van Coetsem | |
| maandag | 12-02-1951 | sterfdag | Dirk Tinbergen |
| dinsdag | 13-02 | Geen neerlandici geboren of gestorven | |
| woensdag | 14-02-1844 | sterfdag | Joan van Bolhuis |
| 14-02-1911 | geboortedag | Berend van den Berg | |
| 14-02-1925 | geboortedag | Pol Peeters | |
| donderdag | 15-02-1828 | geboortedag | Johan van Dale |
| 15-02-1877 | geboortedag | Joseph Endepols | |
| 15-02-1944 | sterfdag | Etsko Kruisinga | |
| vrijdag | 16-02 | Geen neerlandici geboren of gestorven | |
| zaterdag | 17-02 | Geen neerlandici geboren of gestorven | |
D.C. Tinbergen was de vader van drie zoons, van wie er twee de Nobelprijs wonnen en de derde – ook hoogleraar – tragisch overleed. Zie https://surfdrive.surf.nl/files/index.php/s/81hBqdSEKgMSrFd#pdfviewer
Tijdens mijn studie van wat toen nog Germaanse filologie heette (1959-1963 KU Leuven), hoorde ik voor het eerst over structurele taalkunde uit de mond van Frans Van Coetsem, die toen nog assistent was bij prof. J.L. Pauwels. (Ik denk dat hij toen assistent was; wie toen hoogleraar was en wie assistent, was ons toen meestal niet duidelijk.) Dat Pauwels niet hoog opliep met het structuralisme bleek toen hij wegens een verblijf in Stellenbosch gedurende een semester voor zijn college over Nederlandse taalkunde vervangen werd door Frans van Coetsem. Die probeerde ons met groot enthousiasme het onderscheid tussen spraakklanken en fonemen, tussen fonetiek en fonologie bij te brengen. Maar toen Pauwels in maart (1960?) terugkwam, zei hij ons droogweg: “Vergeet maar alles wat mijnheer Van Coetsem jullie heeft verteld.” Toch had Van Coetsem bij enkele studenten de interesse voor de in onze ogen heel nieuwe structuralistische taalkunde doen ontkiemen. Twee jaar later volgde ik dan met een tiental geïnteresseerde medestudenten twee keuzevakken bij Van Coetsem: fonologie en structurele taalkunde. Dat was voor ons een openbaring, zeker omdat een andere van onze hoogleraren langs zijn neus weg had verteld dat de grootvader van De Saussure bij de eerste ploeg was die de Mont-Blanc had beklommen, en dat Fernand “het ook ver had gezocht”. Examen bij Van Coetsem afleggen was voor ons, taalkundig geïnteresseerden, dan ook iets om niet bevreesd voor te zijn omdat hij in ons de gemotiveerden zag. Het toeval wil dat ik op een paar honderd meter van Van Coetsem woonde, en daardoor uitgenodigd werd om bij hem thuis examen te komen afleggen. Bij één examen mocht ik gewoon zelf een onderwerp kiezen om met hem een gesprek over te hebben. Bij het andere examen kwam ik hem aan op een moment dat hij diepbedroefd was omdat zijn papegaai, die ouder was dan hijzelf en die hij heel zijn leven had gekend, onverwacht gestorven was. Na het gesprek daarover kon ik alweer een examen in de vorm van een gesprek onder geïnteresseerden afleggen. Jammer genoeg voor ons zou hij een paar jaar later naar de VS (Cornell) uitwijken, waar zijn deskundigheid beter werd gehonoreerd dan in Leuven.
Mag op het lijstje van volgende week ook plaats ingeruimd worden voor mijn oud-collega Richard Louis Jean Bromberg (s-Gravenhage 18 febr. 1927- Roosendaal 5 april 2014). Op de rouwbrief staat onder zijn naam ‘neerlandicus’.
Hij was een katholieke joodse jongen die drie maal naar een concentratiekamp gebracht werd – Duitsers pakten na protesten van katholieke kerk tegen jodenvervolgingen katholiek geworden joodse families als die Bromberg en Loeb in Roermond op, maar twee keer lukte het de familie om weer Roermondwaarts te mogen gaan – en zichzelf en anderen beloofde ‘in te treden’ als hij de verschrikking overleefde.
Hjj overleefde, trad in bij de Dominicanen, studeerde Nederlands, promoveerde en schreef enkele artikelen (o.a. over Mariken), maar hij was vooral en langdurig leraar Nederlands aan het Dominicus College te Nijmegen. Enkele jaren gaf hij ook les aan de lerarenopleiding Gelderse Leergangen.
Hij was onder meer de leraar Nederlands van Frans Kellendonk – in de Kellendonk-biografie van Jaap Goedegebuure zal Bromberg dan ook verschijnen – en regisseerde schooltoneel, waarin Kellendonk ‘speelde’.
Na zijn pensionering verhuisde hij naar Roosendaal en trad hij uit.
Over Richard Bromberg is nog véél meer te vertellen.
Maar natuurlijk! Ik moet wel een levensbeschrijving op het internet hebben. Ik kan natuurlijk naar het stukje hierboven verwijzen, maar heb je misschien een betere suggestie? Ik zie hem niet staan op wikipedia of bij de maatschappij der Nederlandse letterkunde.
Ik denk niet dat er op internet ergens zo’n levensbeschrijving is en voor een lemma op Wikipedia zal de man te licht worden bevonden, je zal dan minstens een paar boeken op je naam moeten hebben staan.
Maar nu ik dit aankaart wil ik er enthousiaste taalvorsers op wijzen dat zij voor mogelijk andere taalkundigen wel een lemma op Wikipedia kunnen maken. Dat lijkt ingewikkeld, maar ook zonder enige voorkennis is een eenvoudig lemma snel te maken.
Je neemt een bestaande onderwerpspagina en kopieert een aantal functiecodes in het nieuwe lemma en vult die weer met nieuwe informatie. Kom je er niet helemaal uit, dan word je automatisch door anderen geholpen.
Heus, je hoeft geen Wikipediaan te zijn. Ik heb zelf ook een paar lemmata aangemaakt, waaronder een over de overleden Haagse dichter/schrijver Adriaan Bontebal, ik heb hem goed gekend. Hier de url als voorbeeld en eventueel sjabloon voor andere personen. Het mag allemaal heel kort zijn.
https://nl.wikipedia.org/wiki/Adriaan_Bontebal
Richard Bromberg was vanaf 1975 lid van de Maatschappij. Het lidmaatschap vind ik overigens niet zo’n sterk criterium. Nog zwakker is het criterium van een Wikipeda-lemma. Via DBNL is gemakkelijk wat van hem te vinden, ook google bewijst eerste diensten. De meeste neerlandici zijn geen lid van de Leidse, hebben geen Wikipedia-lemma en zijn desondanks waardige burgers van de Republiek Neerlandistiek. Of er aan Richard Bromberg een levensbeschrijving gewijd gaat worden? Wat ik schreef, kan toch een begin zijn?
De ervaring leert dat als iemand als u zo enthousiast is, u er ook zelf achteraan zou moeten gaan om een begin te maken van een levensbeschrijving, bij de DBNL, Wikipedia of elders. Een ander doet het doorgaans niet.
Ik bedoel dit ook allemaal niet als criteria: ik wil gewoon voor iedere opname in de lijst een geboortedatum, een sterfdatum en een linkje naar iets van een levensbeschrijving hebben. Zonder een levensbeschrijving is het straks voor mensen alleen maar een naam. De functie is juist dat lezers op de twee data zo’n naam aanklikken en even lezen wat zijn of haar betekenis voor de neerlandistiek was.
Mijn ervaring leert dat ik voor het vinden van zo’n levensbeschrijving de meeste kans heb bij de maatschappij (die van heel veel gestorven leden een levensbeschrijving laat schrijven voor het jaarboek), en op wikipedia. Zoals Dirkjan al schrijft is het vrij eenvoudig om een Wikipedialemma aan te maken, en als het om bestaande personen met een zekere betekenis gaat (een proefschrift kan al iets zijn), dan zal die naar alle waarschijnlijkheid niet zo gauw worden verwijderd.
Terzijde: Dan is zijn vader vermoedelijk Paul Bromberg die een bekende binnenhuisarchitect uit het Interbellum was, verwant aan De Amsterdamse School, uit Den Haag (Nai-monografie over Paul Bromberg). Anekdote: Ik ben in het door Paul Brombergs ontworpen slaapkamerameublement in Amsterdam geboren en dat is later door de broer van Richard (?) Bromberg uit Den Haag teruggehaald uit het huis van mijn ouders in Naarden.
Ik ben bang dat dat niet juist is. De vader was kort voor de oorlog rechter te Roermond. In recente Roermondliteratuur is wel wat te vinden over de familie, over Richard en zijn tweelingzus.
Richard Bromberg is geboren in Den Haag, schrijf je. Dus niet bepaald een Limburgse jongen..De Brombergs met wie ik in contact was waren ook Hagenezen, zeker geen Limburgers!
.
Richard Bromberg was ook mijn leraar Nederlands aan het Dominicuscollege. En een hele goeie. Maar hij kon ook erg kwaad en autoritair zijn. Zijn tijd in de Duitse kampen moet natuurlijk traumatisch zijn geweest. In een boze bui vertelde hij ons in de klas dat hij persoonlijk het lichaam van Anne Frank heeft moeten “begraven”. Ik meen dat dat in Bergen-Belsen was. Kan iemand mij meer over Richard Bromberg vertellen?
OK,. ik heb nu een wikipediapagina aangemaakt voor Richard Bromberg, op basis van de informatie die je boven gaf, en de dbnl-auteurspagina. Ik verwacht nu wel de volgende week een karrenvracht aan anekdotes over deze neerlandicus over wie “nog veel meer te vertellen is.”
Zoals DirkJan Vos aangeeft, is het onduidelijk of Wikipedia deze collega ‘encyclopediabel’ vindt en of het artikel dus zou mogen blijven staan. Idealiter zouden de anekdotes samen met de biografische informatie tot een stukje op Neerlandistiek leiden. Dan kan de link daarnaar toe.
Allereerst, goede actie van Peter-Arno Coppen om een lemma aan te maken. Niet afwachten en talmen, maar doen! En naar het zich laat aanzien blijft het lemma staan, maar het kan nog verwijderd worden. Nog iets te vroeg.
En zeker kan een artikel op neerlandistiek.nl ook een goede optie zijn, maar het aanmaken van Wikipediapagina’s van (alle?) verscheiden neerlandici kan ook aardig en nuttig zijn, maar niet noodzakelijk met de levensberichten bij de DBNL.
Ook levende neerlandici kunnen een lemma krijgen op Wikipedia. Die kan gemaakt worden door buitenstaanders, maar ook door taalkundigen zelf. Zie het niet als ijdelheid. Marc van Oostendorp heeft bijvoorbeeld ook al een lemma! 🙂
https://nl.wikipedia.org/wiki/Marc_van_Oostendorp
Ik denk dat hij die zelf heeft gemaakt. Wie volgt? Jan Stroop?
Ik heb die pagina niet zelf gemaakt. Dat zou ook tegen de regels van Wikipedia zijn. Door de beschrevene zelf gemaakte pagina’s worden bij mijn weten ook weer verwijderd. Ik heb geloof ik weleens een keer een foutje verbeterd (een datum of zo) op die pagina, maar daar werd ik over berispt. Er staan daarom nog een aantal dingen op die pagina die onjuist zijn, maar dat zijn nu eenmaal de regels.
Ik zou er wel voor zijn als er een projectje kwam waarin belangrijke neerlandici als Stroop een pagina kregen.
Zonder te veel in te gaan op alle regels van Wikipedia (onder meer de reden waarom ik ook nooit een echte Wikipediaan ben geworden), een eigen lemma maken wordt afgeraden, maar is niet verboden.
Wikipedia zou juist blij moeten zijn met eigen initiatieven en je kan altijd de boel bedotten of beunvloeden met anonieme wijzigingen. Eigen lemma;s worden ook gewoon, al dan niet anoniem, aangemaakt. Positief realisme.
En het wordt dan ook arbitrair: van Marc van Oostendorp is er wel een mooie pagina en van een andere taalkundige helemaal niks. En voor je het weet vliegen mensen elkaar in de haren.
https://nl.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Zelfpromotie
Merci! Of het een karrenvracht wordt?
Peter, mijn bijdrage aan de karrevracht in spe: Interbellumarchitect Paul Bromberg is zijn vader volgens jou niet, hoe zit dat dan? Ik heb namelijk wel een brief uit Roozendaal over ons slaapkamerameublement, getipt door de Haagse zoon van Paul Bromberg die ik persoonlijk heb gekend.
Wat ik over de jeugd van Richard Bromberg weet, ontleen ik aan twee prachtige artikelen van Hein van der Bruggen, waarvan de recentste een artikel is in Spiegel van Roermond. Jaarboek 2015, p. 51 e.v., getiteld ‘Roermond, Westerbork, Bergen-Belsen, Roermond. De oorlogservaringen van Renée Bromberg’. Renée is de tweelingzus van Richard. Hun ouders zijn Richard Bromberg sr en Lucie Bromberg-Rosenthal. Vader Bromberg, in 1886 geboren in Aken, belandde in 1939 in Roermond, waar huj voorzitter van de raad van beroep en het ambtenarengerecht werd. In 1940 werd hij als ‘niet-ariër’ uit zijn functie ontheven. De verschrikkelijke geschiedenis van deportatie, terugzending, nieuwe deportatie is te lezen bij Hein van der Bruggen. De belofte in te treden – als hij het zou overleven – hield Richard jr, al was er volgens zijn zus dan geen sprake van roeping. In Neerbosch (bij Nijmegen) voltooide hij eerst zijn gymnasiumopleiding, zijn priesteropleiding volgde hij bij de dominicanen in Zwolle. In 1955 werd hij tot priester gewijd. Vervolgens ging hij Nederlands studeren in Nijmegen. Vaak bepaalde de orde wat de paters dominicanen moesten gaan studeren, waar op de dominicaanse scholen behoefte aan was, maar of dat bij Richard ook het geval was, weet ik niet.
Richard promoveerde op Het boek der bijzondere genade van Mechtild van Hackeborn, waarin zijn kennis van de Middeleeuwen en zijn liefde voor spiritualiteit samen kwamen. Later bezorgde hij nog een editie van een toneeltekst van Job van der Waal.
Richard Bromberg was een theatrale man. Hij genoot ook van het effect van zijn voordracht, hij las voor als geen ander. Na zijn pensionering (en vermoedelijk ook al ervoor) sprak hij complete romans in voor de blindenbibliotheek. In de namiddag zag ik hem dan op zijn scooter voorbijrijden en dan wist ik dat hij er weer een halve roman op had zitten. Bij literaire avonden was de hoogste lof die hij een bezoekende schrijver kon geven, was dat die ‘goed bekte’. Zijn kampioen was Margriet de Moor, die kon zo mooi lezen.
Toen ik zijn collega werd, zei hij me na een jaar dat ik moest kiezen tussen onderzoek en onderwijs. Omdat hij zelf ook beide had gecombineerd, koos ook ik beide, maar wat voor hem gold, gold ook voor mij: het was zoeken naar evenwicht.
Richard was leraar in jaren dat die figuur van de onderzoekende leraar, de leraar die vaktijdschriften las, op de hoogte was en nu en dan verleid werd tot een geleerd artikel, zo ongebruikelijk niet was.
De oorlog bleef in Richard Bromberg woeden. In de eerste meidagen gaf hij nooit les, de herinneringen namen dan de overhand. Hij kon in woede ontsteken als leerlingen hun van thuis meegenomen brood weg gooiden. Daarbij bracht hij dan niet zijn oorlogservaringen in het geding, maar de oudere leerlingen en collega’s wisten wel van het waarom. Over de oorlog sprak hij liever niet. Op de een of andere manier kwam het ook niet in me op om hem ernaar te vragen.
Toen het klooster van de dominicanen leegloop vertoonde, bleef Richard op zijn post, al raakte hij in toenemende mate vervreemd van een gemeenschap die steeds minder de zijne was. Nog voor zijn pensionering verliet hij het klooster, hij ging op zichzelf wonen. Na zijn pensionering verhuisde hij naar Roosendaal, ging samenwonen met zijn vriendin en liet ook in het adressenbestand van de leden van de Maatschappij het achtervoegsel ‘o.p.’ schrappen.
Als ik hem belde, sprak hij bedroefd over zijn toenemende doofheid, maar hij bleek álles nog bij te houden, van de meeste nieuwe publicaties had hij weet. Wat Frits van Oostrom schreef, vrat hij.
Heel mooi. Dank je wel.
Dank je Peter, zal Hein eens aan zijn jasje trekken bij een volgende werkvergadering van de Maatschappij Zuid in Roermond. Je citeert Hein van de Bruggen: Vader Bromberg, in 1886 geboren in Aken, belandde in 1939 in Roermond, waar hij voorzitter van de raad van beroep en het ambtenarengerecht werd”
Ik merk alvast op dat dat wel erg grote stappen snel thuis is om Roermondse roots te verklaren, want daar zit 53 jaar tussen. En in het geval van Richard vanaf zijn geboorte in 1927 in Den Haag (eveneens woonplaats van Paul Bromberg) was hij 13 jaar bij het uitbreken van de oorlog in Roermond, toen hij kennelijk roeping voelde als hij de oorlog zou overleven!
Als Renée de tweelingzus van Richard is, zullen ze niet de kinderen zijn van Paul Bromberg, architect. In het Joods Biografisch woordenboek op het internet vind ik een lemma voor Paul Bromberg, die weliswaar 1 zoon en 1 dochter heeft, maar de dochter heet blijkbaar Nettie (zie haar lemma).
Ik was een leerling van pater Bromberg op het Dominicuscollege in Nijmegen, begin jaren zestig. In klas 1 en 2 had ik Nederlands van pater A.J.J. de Witte, daarna van pater Bromberg. Twee indrukwekkende leraren die er geen probleem mee hadden hoge eisen te stellen aan de jonge gymnasiasten. Zij lieten ons ook kennis maken met hun wetenschappelijk werk. Achteraf hebben zij samen veel invloed gehad op mijn keuze om Nederlands te gaan studeren.
In 1965 verliet ik het Dominicuscollege en voltooide ik het gymnasium elders. Daar had ik aardige leraren Nederlands, maar in mijn herinnering waren het lichtgewichten vergeleken met de twee Domicanen.