De schrijfster Diet (Dina Maria) Kramer (1907-1965) groeide op in een Nederlands-Hervormd middenstandsgezin in Amsterdam. In haar romans spelen jonge mensen die worstelen met zichzelf en hun plaats in de samenleving een grote rol. Haar boeken laten tevens zien wat er speelde in die tijd en welke waarden en normen er werden gehanteerd. Janneke van der Veer, promovenda bij de Open Universiteit, onderzocht hoe het schrijverschap van deze populaire auteur paste in de toenmalige literair-culturele en maatschappelijke context en hoe dit zich ontwikkelde in relatie tot haar persoonlijke leven. Dit onderzoek resulteerde in de biografie ‘Onrustig is ons hart’: Leven en schrijverschap van Diet Kramer (1907-1965), waarop Van der Veer op vrijdag 6 april 2018 promoveert bij de Open Universiteit in Heerlen.

Populair bij een groot publiek

Het feit dat het werk van Diet Kramer populair was bij een brede groep lezers maakt haar interessant als onderzoeksobject. Wie was deze vrouw die ondanks haar succes tegenwoordig weinig herkenning meer oproept? Onderzoek naar het leven en werk van Diet Kramer levert aanvullingen op voor het bestaande beeld van de literaire wereld. Een beeld dat vooral is ontstaan op basis van onderzoek naar officiële letterkunde waarbij weinig oog was voor de literatuur voor de gewone lezer.

Tegenstellingen

De ouders van Diet Kramer waren ambitieus en brachten dit over op hun kinderen. Diet Kramer begon al te schrijven voor de Telegraaf toen ze nog op school zat. Haar eerste meisjesroman, Stans van de Vijf-jarige, verscheen in 1927. Ze was op dat moment pas twintig jaar oud. Een kenmerk van haar romans is de beschrijving van een in intellectueel en/of artistiek opzicht ‘hogere’ leefwereld dan het middenstandmilieu waarin ze zelf opgroeide. Daarnaast laten haar boeken veelal een behoudend standpunt zien ten aanzien van het toenmalige denkpatroon. Een hechte gezinsband, een sterk arbeidsethos, vaderlandsliefde en in zedelijk opzicht onberispelijk gedrag waren onder meer de waarden die Diet Kramer haar leespubliek voorschotelde. Wat dat laatste betreft is er sprake van een zekere discrepantie met haar eigen leven. Zo kreeg ze een relatie met een zestien jaar oudere, getrouwde man en vader van drie kinderen. In 1933 volgde ze hem naar Nederlands-Indië, waar ze trouwden en een dochter en een zoon kregen. Tegelijkertijd ontwikkelde Diet Kramer zich meer en meer tot een veelzijdig schrijfster voor adolescenten, volwassenen en jonge kinderen. Enkele succesvolle titels zijn Razende Roeltje (1933), De Bikkel (1935) en Thuisvaart (1948).

Controverse officiële letterkunde en publieksliteratuur

De dochter uit het middenstandsgezin behoorde volgens de gevestigde letterkundigen tot de zogenoemde ‘halfopgeleide’ middenklasse. Diet Kramer richtte zich in eerste instantie ook op de lezers uit deze klasse. Haar romans riepen in alle opzichten herkenning bij hen op. Daarnaast maakte ze via artikelen letterkundige en andere culturele kennis toegankelijk voor een grote groep lezers. Haar publieksgerichtheid laat in brede kring een positieve ontvangst van haar werk en waardering voor haar schrijverschap zien. Kanttekeningen bij haar werk kwamen vooral van vertegenwoordigers van de officiële letterkunde. Hun besprekingen van de boeken van Diet Kramer waren kritisch, maar nog vaker werd haar werk, zoals ook dat van andere publieksauteurs (voornamelijk vrouwen), genegeerd.

Over Janneke van der Veer

Janneke van der Veer (*1953) rondde in 2005 de studie algemene cultuurwetenschappen aan de Open Universiteit af. Samen met Joke Linders schreef ze de biografie Han G. Hoekstra (1906-1988). Van 1993 tot 2013 was ze hoofdredacteur van Boekenpost. Als freelance publicist schrijft ze over (jeugdboeken)auteurs, boekgeschiedenis, margedrukwerk en volkscultuur.

De handelseditie van het proefschrift is verkrijgbaar bij De Eierland Pers.

Promotie

Janneke van der Veer verdedigt haar proefschrift ‘Onrustig is ons hart’: Leven en schrijverschap van Diet Kramer (1907-1965) op vrijdag 6 april 2018 om 13.30 uur bij de Open Universiteit in Heerlen. De promotoren zijn prof. dr. Erica van Boven, Hoogleraar Letterkunde (Open Universiteit) en dr. Lizet Duyvendak, Universitair hoofddocent Letterkunde (Open Universiteit).