Voornamendrift (23)

Door Gerrit Bloothooft en David Onland

Nu we steeds vaker genderneutraal worden aangesproken rijst de vraag of ouders er ook meer voor gaan kiezen om hun kinderen een uniseksnaam te geven. En of dragers van zo’n naam dat eigenlijk wel prettig vinden. Zoals Ilja, die het erg vervelend vindt om in een brief als mevrouw te worden aangesproken, terwijl toch de meeste Ilja’s vrouw zijn.  En welke aanhef kies je voor Marijn, Bo, Jamie, Senna, Sam…? Beste lezer? Hoe dan ook, laten we eens kijken hoe het zit met genderneutrale voornamen.

Het eerste probleem dat opdoemt is de vraag wat je een genderneutrale naam noemt.  Als er 100 meisjes en één jongen een bepaalde naam krijgen is dat nog niet erg gelijk verdeeld over de geslachten, maar het voert te ver om pas bij een gelijke aantal over genderneutraal te spreken. We kiezen ervoor dat ten minste 10% van het andere geslacht de naam moet krijgen, en dat minstens 20 personen de naam dragen. Daaraan voldoen 1073 voornamen.

Maar ja, wat is nu de meest populaire uniseksnaam in Nederland? Is dat uit de bovenstaande selectie de naam met de meeste naamdragers, of de naam die het dichtst bij een gelijke verhouding tussen mannen en vrouwen komt? Dat laatste lijkt wel belangrijk, dus selecteren we verder op namen waarvoor tenminste 40% van de namen door het andere geslacht wordt gedragen en ordenen dan op aantal naamdragers. Dat leidt op volgorde van aantal van hoog naar laag (minimaal 100) tot:

Jamie, Jaimy, Pleun, Beau, Francis, Joan, Marlon, Jessy, Kris, Jacky, Senne, Charlie, Kaya, Jonne, Sammy, Iman, Leslie, Camille, Reza, Marley, Sydney, Laurence, Jamy, Bobbie, Ka, Yke, Jo, Micky, Gillian, Lou, Willij, Jazz, Kayra, Jaimie, Wiepke, Jaël, Epke, Elia, Aleid, Raven, Morgan, Muchien, Wilke, Devi, Patrice, Willi, Man, Semmy, Jia, Stevie, Casey, Hantje, Amel, Jopie, Charel, Haike, Yu, Silver, Iemke, Jilke, Wendel, Charly, Kes, Pieke, Yi, Bertie, Michal, Gertrudus, Yanniek, Jose, Bailey, Brooklyn, Maron, Zefanja, Henni, Mo, Lean, Rini, Dyan, Robijn, Rim, Mexx, Nevin, Ching, Nickey, Cecil, Ayaan, Siu, Ilkay, Eilke, Eije, Rikke, Wen, Hemke, Janniek, Aydan, Yan, Meino, Dominiek, Paddy

De meest opmerkelijke in dit unisekslijstje lijkt Man, tot je je realiseert dat dit een Chinese naam is. Dat geldt ook voor Ka, Jia, Yu, Yi, Ching, Siu,Wen en in mindere mate voor Mo en Yan (kan ook variant van Jan zijn). Veel namen hebben geen Nederlandse oorsprong of spelling en worden daarom misschien minder geassocieerd met een bepaald geslacht, maar vermoedelijk door de sprekers van die taal ook niet. Daarbij is een suffix met de uitspraak /i/ meer genderneutraal dan het suffix –je of -a, welke doorgaans naar een vrouw verwijzen (door verkleining/movering van de mannelijke voornaam: Frans > Fransje – ook als roepnaam voor een jongetje – en als Latijnse geslachtsaanduiding Adriaan > Adriana). Verder vallen de Friese namen op -ke op: Yke, Wiepke, Epke, Wilke, Iemke, Jilke, Pieke, Eilke, Rikke en Hemke, waar de verkleinvorm -ke mogelijk meer algemeen vertrouwdheid dan een vleivorm aanduidt (wat bij -kje weer wel het geval is want die uitgang wordt louter voor vrouwen gebruikt).  En bij verkorting van een naam is het geslacht ook steeds minder duidelijk, zoals bij Pleun, Jo en Lou.

Als we weer teruggaan naar de 1073 voornamen met minimaal 10% dragers van het andere geslacht dan kan daarvan een top-20 gemaakt worden. Er is geteld over iedereen die in Nederland is geboren en in de Basisregistratie Personen staat.

rang        naam                %vrouw                       aantal

1               Anne                      69                           45.624
2              Robin                     22                           30.392
3              Willy                      77                            13.543
4              Sam                       22                            13.047
5              Nicky                     33                              7.531
6              Marijn                   21                              7.345
7              Dominique           74                              7.091
8              Luca                      14                              6.966
9              Bo                          79                              6.639
10            Jentje                    89                             6.477
11            José                        89                             6.209
12            Senna                    69                             5.538
13            Jamie                    47                              5.232
14            Ali                          33                             5.018
15            Indy                       89                             4.707
16            Dani                       13                             4.035
17            Henny                   82                             3.919
18            Ruth                      79                             3.743
19            Eliza                      65                             3.667
20           Jaimy                    43                             3.625

Voor de topnaam Anne zijn de Friese mannen (uitspraak ò:ne, dus daarin niet uniseks) duidelijk ouder dan de vrouwen. Dat geldt omgekeerd voor de oudere vrouwen Ali (van bijvoorbeeld Alida) en de jongere mannen met de gelijke Arabische naam. Eliza als mansnaam komt van oudsher voor in Zeeland en zuidelijk Zuid-Holland. Maar de meeste genderneutrale namen zijn recenter. Dat is te zien in figuur 1 waarin vanaf 1880 het jaarlijks percentage uniseksnamen staat dat gegeven is aan mannen en vrouwen volgens de definitie van meer dan 10% andere geslacht en minstens 20 naamdragers per naam.

Gemiddeld gaan de percentages voor mannen en vrouwen erg gelijk op, dat is zeker genderneutraal. Kreeg tot 1970 minder dan 1% van de kinderen een uniseks naam, dat percentage steeg snel naar 6% rond 2000 en is sindsdien vrij stabiel. Genderneutrale voornamen zijn een oud maar marginaal verschijnsel, met een sterke toename in de laatste 50 jaar die geïnterpreteerd kan worden als emancipatie van de vrouw. Vrouwen krijgen een naam die specifiek is voor de eigen sekse (zoals Emma of Saar) of uniseks, maar veel minder een naam die een verkleining is van een mansnaam. Dat is te zien aan de zeer sterke afname van traditionele voornamen op -je voor vrouwen, die overigens al aan het einde van de 19e eeuw begon (figuur 2) en samenhangt met het loslaten van vernoeming in protestantse gezinnen (katholieke ouders kiezen meisjesnamen op -a). De keuze voor uniseksnamen lijkt in 2000 te zijn gestabiliseerd, en dat doet vermoeden dat de huidige aandacht voor genderneutraliteit daar verder niet veel aan zal veranderen.