Door Jos Joosten
Het was ongetwijfeld voor iedereen even onverwacht als voor mij en voor Hans Alders zélf. Het trending nieuws van gisteren: voor het eerst in zijn veertigjarige politiek-maatschappelijke carrière neemt Hans Alders een uitgesproken standpunt in! Meer nog: hij is consequent en handelt ernaar! Zijn standpunt droeg hij fier uit in maar liefst zeven A4-tjes aan de minister!
Ik was op slag ronduit benieuwd naar Alders’ Acte van Verlatinghe, zijn ‘hier-sta-ik-ik-kan-niet-anders’, zijn Lijkrede voor Eric Wiebes. ‘Burgers van Stad en Ommelanden, leen me uw oren…’
Nou, dat viel toch wat tegen. Achteraf had je natuurlijk een beetje kunnen verwachten hoe een man schrijft die zijn hele leven doorbracht in ambtelijke kringen. Maar, om met Asterix te spreken: ‘Ik wist niet dat het Romeinse leger zó groot was’.
Natuurlijk hoor ik naar de politieke boodschap te kijken – maar écht, het lukt niet. Deze brief noopt de neerlandicus in mij voortdurend tot opduiken. En ik weet uiteraard dat er in Nederland, terwijl ik dit schrijf, tienduizenden andere ambtenaren het soort talige bagger produceren waarin Alders grossiert:
‘Het verschil spitst zich toe op welke wijze er tot besluitvorming kan worden gekomen om te anticiperen op de ambitie om de gaswinning uit het Groningenveld zo spoedig mogelijk terug te brengen tot nul.’
Lees al die voorbehouden toch eens: hoe er dus ‘gekomen kan worden’ tot ‘besluitvorming’ om te ‘anticiperen’ op de ‘ambitie’ de gaswinning ‘zo spoedig mogelijk’ terug te brengen.
(En dan is dit nota bene nog een bestuurder die het goed voorheeft met de Groningers – ik heb serieus te doen met de mensen daar.)
Kennelijk heeft vier decennia bestuurlijke watertortuur zijn verwoestende werk onherstelbaar gedaan. Alders kan geen boze brief schrijven. Sterker nog: Alders kan helemáál niet schrijven.
We zien zijn Nederlands pijnlijk kermend voortstrompelen: ‘onder het voorbij gaan dat de inzet van de afgelopen jaren met zich mee brengt dat we over de helft van alle geplande inspecties zijn’; ‘nodig om in een als maar veranderende omgeving toch resultaten te boeken’. Er wordt gestrooid met rare spaties, gebrek aan logische interpunctie en over alle zeven pagina’s hangt een ondoordringbare woordenmist.
Uiteindelijk komt Alders (geloof ik) tot de kern, zijn statement, zijn vertrek met opgeheven hoofd van het gasveld:
‘Voor mij is het onmogelijk om te werken in een situatie waarin het meest elementaire vertrouwen ontbreekt en hoe moet ik de personificatie moet zijn van de gezamenlijkheid van gemeenten, provincie en rijk, terwijl voor iedereen zichtbaar de verdeeldheid heerst en de privaatrechtelijke aansprakelijke partij (NAM) opnieuw een prominente plats in neemt.’
Lekker gebruld, leeuw!
Het meest trieste is nog dat dit alles gelardeerd wordt met regelrechte spelfouten (alle citaten – ook hierboven – zijn rechtstreeks geknipt en ongewijzigd geplakt uit de oorspronkelijke brief).
‘De kans op een beving kan worden beïnvloed maar betekend niet dat een grotere beving niet zou kunnen plaats vinden.’
‘Bedacht moet worden dat de kans mogelijk beïnvloedt kan worden, het effect niet.’
Uiteraard draait Alders’ brief om een maatschappelijk cruciale kwestie. Maar ik ga het gewoon níet zeggen, iets als: ik weet heus dat het hier om belangrijkere zaken gaat dan een behoorlijke beheersing van het Nederlands. Dat vind ik namelijk niet. Ik vind het ronduit schandelijk dat een van onze hoogste topbestuurders zoiets de deur laat uitgaan als officieel (en publiek!) schrijven aan een minister.
Enfin, Alders heeft dadelijk vrije tijd genoeg voor wat taallessen. In Groningen zitten uitstekende neerlandici, weet ik toevallig. Ik raad hem echt aan bij hen of elders zijn licht op te steken – om nog één keer uit zijn brief te citeren: ‘of het linksom of rechtsom gebeurd, als het maar gebeurd’.
Zou Alders geen secretaresse of voorlichter hebben die het Nederlands machtig is en zijn schrijfsels corrigeert?
Overigens kan ik uit ervaring zeggen dat dit wel het niveau van ambtelijk taalgebruik is, Jos… Noemden Van Kooten en De Bie dit geen ‘krommunikatie’?
Een beetje secretaresse haalt daar toch smalend de neus voor op, en grinnikt in stilte. Denk ik dan toch.
Wat stampen we hard, zei de muis.
Zo iemand kan zich in z’n gewone dagelijkse gesprekken ongetwijfeld uitstekend uitdrukken, maar loopt, zoals veel moedertaalsprekers, bij het schrijven van een formele tekst vast op allerlei onzekerheden die hem vervolgens door dhr. Joosten nog ‘ns met veel onnodig verbaal geweld worden aangewreven. Bepaald geen verrijking voor het verder zo aardige Neerlandistiek.nl, dit soort kleingeestige tirades op de man.
Een neerlandicus die dit bedroevend stukje modieuze taalkritiek welgemeend durft plegen is in mijn ogen geen ‘neerlandicus’ maar een ouderwetse belerende wijsneus die meent te kunnen weten en ook te mogen verkondigen wat zeker geen ‘goed’ Nederlands kan zijn en wat zonder enige twijfel wel ‘goed’ Nederlands moet zijn of geacht wordt te zijn, zoals bv. ’trending nieuws’, ’talige bagger’ en ‘watertortuur die “zijn” verwoestende werk heeft gedaan’ wat ik inderdaad bepaald niet als een verrijking van de Nederlandse taal zou durven betitelen. Kleingeestig grossieren in de spel / schrijffouten van anderen nog minder.
‘Een neerlandicus die dit bedroevend stukje modieuze taalkritiek welgemeend durft plegen is in mijn ogen geen ‘neerlandicus’ maar een ouderwetse belerende wijsneus…’
Beste Jos,
Ik denk dat Joosten in zijn tirade wel degelijk een punt heeft, zei het dat hij zijn kritiek wellicht in een ander vat had kunnen gieten.
Verbloemend, nietszeggend politiek taalgebruik en mistig ambtelijk jargon verduisteren heldere communicatie met het publiek. Menig burger blijft na afloop van de zoveelste informatieavond gefrustreerd achter met een lege zak. Mist verspreiden en rookgordijnen leggen, zijn politieke strategieën. Het is aan voorlichters helaas niet gegeven om duidelijkheid te scheppen, omdat zij spreken in dienst van.
Politici en ambtenaren vervullen een publieke functie. Het kan niet zo zijn, dat bijvoorbeeld van nieuwkomers het volgen van een inburgeringscursus en op zijn minst basisbeheersing van het Nederlands wordt verwacht, terwijl publieke figuren in het openbaar hun voorbeeldfunctie laten liggen. Uit ambtelijke ervaring kan ik u zeggen, dat dat de mondige burger niet ontgaat. Het leidt alleen maar tot afkeer in plaats van begrip.
Ik wens Alders als persoon niet af te vallen. Ik weet niet, of hij zijn ontslagbrief persoonlijk maar buiten heeft gebracht, of in goed overleg ter redactie aan een kundige secretaris of voorlichter heeft voorgelegd. In het eerste geval is dat op zijn minst onverstandig, in het tweede geval is het resultaat bedenkelijk.
Goed geschreven! Denk je nog even aan leestekens, zoals een komma, af en toe? 🙂