Door Marc van Oostendorp
Ik heb mijn rugzakje zojuist zorgvuldig aan onze vlaggenmast bevestigd! In mei heb ik het centraal eindexamen vwo gemaakt, samen met andere min of meer prominente neerlandici: een paar studenten en docenten van de Radboud Universiteit, de schrijfster Aafke Romeijn, een docente van het Dominicus College in Nijmegen (waar we het examen mochten meedoen), nog wat andere docenten.
Ik had een 7,5. Van onze groep werd het hoogste punt gehaald door een van de organiserende docenten van het Dominicus College. Zij had een 8,4. Het hoogste punt daarna was een 7,6, gehaald door de Algemeen Secretaris van de Nederlandse Taalunie, Hans Bennis. Andere hoogleraren, leraren, journalisten en schrijvers zaten ook allemaal ergens tussen de 6 en de 7,5. Een van de (ouderejaars!) studenten zou zelfs zijn gezakt, met een 5,0.
Gevulde koeken
Een van onze ouderejaars studenten Nederlands aan de Radboud Universiteit is zelfs gezakt met een 5.0. Zoals de docente zegt: “De resultaten maken wel pijnlijk duidelijk dat er een probleem is: ik ben de meest getrainde persoon uit deze groep (10 jaar lang ervaring met examentraining) én ben opgeleid als Neerlandica en haal niet eens een 9.”
Ik heb het idee dat iedereen echt zijn best heeft gedaan tijdens het examen. Het Dominicus College had het officieel aangepakt: we zaten in dezelfde omstandigheden als de scholieren (zij het natuurlijk wel in een apart lokaal), met de reglementen op tafel (als je naar het toilet wilde, ging er een docent mee) en een flesje water en een gevulde koek van de school. De pakken examens werden officieel opengesneden en we deden in doodse stilte ons werk.
Een beetje trainen
Je zou toch eigenlijk zeggen dat iemand als ik (ik mag mij ‘hoogleraar Nederlands’ noemen en heb de afgelopen vijf jaar het examen nooit zo officieel gemaakt, maar wel altijd bekeken) of iemand die de baas is van de Taalunie, of journaliste bij NRC Handelsblad (waaruit meerdere van de behandelde stukken kwamen), of leraar Nederlands of al die andere studenten en docenten Nederlands ook zonder noemenswaardige training wel een 9 moeten halen voor tekstbegrip van een column uit de krant. Een 10 hoeft het niet te zijn, want het is waarschijnlijk onmogelijk om een examen te maken waarbij je ook niet een beetje moet trainen voor dat specifieke examen; maar een 9 zou toch moeten lukken.
Geen 9 gehaald… Bar. Tja waar zit dat dan in? Die reflectie ontbreekt in dit eerlijke blog. Zelf heb ik het idee dat een mens bij het ouder worden zoveel meer stof ter overweging heeft en wellicht in een aantal opzichten meer en tegelijk ook minder is geautomatiseerd. En eager? Ben je nog wel zo gretig of nooddruftig als vroeger bij een examen? Een examen dat je bovendien niet meer per se hoeft te halen. Je ‘lot’ hangt er niet van af. Ik heb respect voor plichtsgetrouwe en ambitieuze scholieren en studenten. Neem mijn petje er voor af. Je moet het toch maar kunnen op die leeftijd.
Als u meer reflectie wilt, staat het u vrij om meer op dit blog te lezen, bijvoorbeeld onder de tag ‘eindexamen’.
Het is best mogelijk dat ik oud en moe en der dagen zat ben; dat zou echter alleen interessant zijn als ik het slechter zou doen dan de eindexamenkandidaten. Als er geen problemen waren met het centraal eindexamen, was wat voor punt ik heb gehaald niet interessant. De reden waarom wij hebben meegedaan is echter dat we min of meer vermoedden wat er nu ook is gebleken: dat wij, als experts, óók niet in staat zijn een goed punt te halen. (Overigens hadden de studenten gemiddeld juist een wat lager punt dan de hoogleraren, wat laat zien dat ervaring hier waarschijnlijk belangrijker is dan leeftijd.)
Natuurlijk hing er voor ons verder weinig vanaf, maar ik kan u verzekeren dat we allemaal ons best hebben gedaan. Ik durf dan ook beweren dat de anderhalve punt die mij scheidt van de negen niet primair ligt aan mijn ouderdom en algehele uitgeblustheid, maar aan het feit dat sommige van mijn goede antwoorden zijn foutgerekend, omdat dit moest volgens het correctiemodel.
En een ieder die beweert dat het allemaal ligt aan de onnozelheid van de huidige deelnemers: maandag is het herexamen. Doe dat zelf een keer, laat het door een bevriende leraar volgens het correctiemodel nakijken, en bewijs maar hoe gemakkelijk het is om wel een negen te halen.
Mijn reactie was welwillend en ter luchtigheid ironisch getoonzet. Waardeer het juist dat u en de uwen meedoen en eerlijk de beoordeling delen. Met het correctiemodel (als dwangbuis) had ik al rekening gehouden, hoewel ik dat als factor niet noemde in mijn reactie. Op mij komt u niet over als ‘oud en moe en der dagen zat’; als bedaagd en verzadigd. Denk dat dat evenmin geldt voor uw collega’s.
Overigens ben ik zelf een laatbloeier. In mijn puber- en adolescentiefase kon ik me door diverse oorzaken niet goed tot (school)studie zetten. Dank voor de snelkoppeling naar meer blogs over dit onderwerp.
Deze cijferuitslag laat toch des te meer zien hoe hopeloos achterhaald het eigenlijk is om schoolprestaties met cijfers te beoordelen en het absoluut geen recht doet aan iemands daadwerkelijke, huidige of latere talenten. (Gezien de maatschappelijke posities van de vrijwillige geëxamineerden)
Doen natuurkunde profs wel eens het eindexamen? of welk ander willekeurig vak dan ook? Ben nu eigenlijk wel benieuwd hoe zij zouden presteren.
Dit gebeurd zeker wel, U kunt zich voorstellen dat deze toetsen gemakkelijk gehaald worden door onderwijzers natuur- en scheikunde, net als biologie. Dit zijn exacte vakken waarbij er weinig te twisten valt over de juistheid van het antwoord. Het is goed of fout, er kan een alternatieve beredenering zijn voor een antwoord maar ook deze is goed of fout. Een examen als Nederlands is ook niet zo zwart wit.
Ik zelf heb een onvoldoende binnengehaald op mijn examen Nederlands. Ik ben dan ook met plecier een carrière gestart in de biomedische wetenschappen. Ik weet dat er professionals zijn die dit soort examens met groot succes afronden
Bij Nederlands is het verschil tussen het schoolvak en de opleiding natuurlijk ook wel bijzonder groot. Het is nu eenmaal niet zo dat neerlandici meer oefenen in het leren van columns. Je kunt eventueel zeggen dat sommige neerlandici zich wel bezighouden met analyse van de structuur van betogende teksten, maar ook dan ziet die analyse er heel anders uit dan bij het schoolvak.
Bij moderne vreemde talen zie je dat onderscheid natuurlijk ook, maar dan kun je in ieder geval verwachten dat pakweg een germanist goed genoeg Duits kent om Duitse artikelen te kunnen lezen op vwo-niveau.
De vraag is dan, waar leiden we leerlingen voor op?
Ik weet nog dat toen ik sterrenkunde ging studeren ik in de eerste week meer leerde dan op de hele middelbare school. Er was zelfs een crashcourse vectoranalyse (wiskunde) nodig voor we het eerste Introductiecollege natuurkunde konden volgen. Maar inhoudelijk sloot het er wel duidelijk op aan.
Als voorbereidend wetenschappelijk onderwijs, niet voorbereidend is voor de wetenschap, dan gaat het ergens mis. Dat is natuurlijk het punt ook. Maar het kan dus wel.
Die vraag ‘waar leiden we de leerlingen voor op?’ is een heel belangrijke in verband met het centraal examen, dat ’teaching to the test’ stimuleert omdat de benodigde vaardigheden noch in de wetenschap noch in de dagelijkse praktijk nuttig zijn. Tegelijkertijd is het CE natuurlijk (maar) 50% van het hele examen en kunnen individuele scholen er voor kiezen de overige 50% op een zinniger manier in te vullen, net als de rest van het schooltraject. Er worden soms bijvoorbeeld profielwerkstukken geschreven waar je u tegen zegt.
“… kunnen individuele scholen er voor kiezen de overige 50% op een zinniger manier in te vullen …” Ja, gelukkig! Maar het probleem is dan weer dat de totale score van de leerlingen voor het SE niet te veel mag afwijken van de CE-score, of de school krijgt de inspectie op z’n dak. Dat maakt dat docenten geneigd zijn bij het ontwerpen van de SE’s zich te spiegelen aan het karakter van het CE, ook al zijn de vaardigheden/onderwerpen anders. M.a.w. het CE werpt zijn schaduw vooruit.
Ik begrijp de wrevel over het examen wel, maar in een reactie schrijft Marc van Oostendorp waarom hij een relatief laag cijfer heeft gehaald., “maar aan het feit dat sommige van mijn goede antwoorden zijn foutgerekend, omdat dit moest volgens het correctiemodel.” Dan zeg ik, wie beweert bewijst.
Laat ik nu een leerling hebben die voor het HAVO-examen Nederlands een 9,1 heeft! Nu wil ik graag weten wat het hoogste cijfer is dat is gehaald. Weet iemand hoe ik dat kan vinden?
Het gaat hier niet om het havo-examen, maar om het vwo-examen.
F. Jacobse: ‘Ik had graag voor kantoor gaan studeren, maar ik ben gezak op éénduizendste punt.’