Door Marc van Oostendorp

Wat zijn het toch vreemde tijden, dat bij een bekende Nederlandse uitgeverij een boek kan verschijnen dat Lof van de geesteswetenschappen heet en dat helemaal niet over de geesteswetenschappen gaat.

Het pretendeert ook, afgezien van de door de Nederlandse uitgever gegeven titel en de tekst op de website, helemaal niet over de geesteswetenschappen te gaan. Het gaat over liberal education, die Amerikaanse, op klassieke leest, geschoeide brede opleiding aan het begin van de universitaire loopbaan waarin je een groot aantal verplichte vakken krijgt, waar meestal ook wis- en natuurkunde bij zitten. Wat de opleiding precies behelst verschilt van universiteit of college tot college of universiteit, en vaak zit er een kern in die te maken heeft met klassieke talen en met retorica. Maar zelfs als je alleen die doorsnede neemt, dan nog gaat het niet per se over de wetenschappelijke kant. De term geesteswetenschappen (Geisteswissenschaften) is een typisch continentale term die helemaal niet zo makkelijk op Amerika te leggen valt.

Getaltheorie

Je moet je dus over die volkomen misleidende titel heenzetten als je de Nederlandse titel leest, en menig recensent heeft dat braaf gedaan. (Zoals ik ook niemand kan vinden die klaagt over het feit dat er in dit boekje een aantal zaken worden aangesneden die echt geen toepassing hebben op de situatie in Europa, zoals wat te doen met de studenten die alleen worden aangenomen omdat ze op topniveau kunnen sporten en zo het baseball-, football- of basketball-team kunnen steunen, die op veel universiteiten stiekem professionele gezelschappen zijn).

Het is misschien wel een van de minder besproken problemen van de geesteswetenschappen: dat ze internationaal gezien zo’n weinig duidelijk profiel hebben. Natuurwetenschappen betekent vrijwel hetzelfde als het Engelse science, en bovendien weten die wetenschappen ook een zeker samenhang te suggereren (al moet je natuurlijk wel over wat steentjes springen om van de getaltheorie bij de ethologie uit te komen).

De tekst op de website van de uitgever suggereert dat er iets gezegd wordt over ‘de opleiding kunstgeschiedenis’, maar dat is dus niet zo. Je kunt zeggen dat dit een andere crisis is, die de geesteswetenschappen ook raakt: dat uitgevers dus eigenlijk geen idee wat voor boeken ze uitgeven. Wel hebben ze als ondertitel gegeven ‘de noodzaak van helder denken, goed argumenteren en grenzeloze nieuwsgierigheid’. Bij de auteur, Fareed Zakaria, zijn die zaken ook allemaal in overvloed te vinden, maar de uitgever kon zelfs die nieuwsgierigheid kennelijk niet opbrengen.