Door Marc van Oostendorp

Wie geïnteresseerd is in genres kan dezer dagen veel plezier beleven op Twitter. Daar ontstaat in rap tempo een nieuw genre, met een nieuwe toon en nieuwe conventies. Je kunt het als het ware ter plekke zien ontstaan, een vorm van taalgebruik die net wat anders is dan wat we gewend zijn. Al zijn de ingrediënten natuurlijk al wel bekend.

Twitter staat bekend om zijn ‘kortheid’. Tot een paar maanden geleden moest je het doen met 140 lettertekens, maar tegenwoordig is het maximaal 280. Dat is natuurlijk nog steeds betrekkelijk kort en soms wil iemand een wat langer betoog naar voren brengen, dat dan bestaat uit een aantal aan elkaar gekoppelde tweets. In het Engels heten die een thread en in het Nederlands een draadje. (De vanzelfsprekendheid waarmee binnen korte tijd iedereen de Nederlandse versie omarmt en ook iedereen lijkt te weten dat het draadje is en niet draad, is op zich al nadere studie waard.)

Wat mij nu opviel: sommige draadjes beginnen met de uitdrukking “ok, draadje”:

Ok, draadje. Ik ga proberen de – verregaande – juridische gevolgen van de uitspraak in de zaak Froome te schetsen.

— Thijs Zonneveld (@thijszonneveld) 4 juli 2018

Ok, draadje. Even lezen. En als je je net als ik opwindt, ff mailen naar de redactie @volkskrant Magazine of brieven. @devikagauri heeft gelijk. Dit kan niet. 👇🏾mailadres staat er ook in. #aanranding #nooitgedogen https://t.co/EggNg6uFL0

— Saskia Gaster (@SGaster) 6 juni 2018

Ok, draadje over privacy publieke personen.

— Koen Lemmens (@UwDienstwillige) 30 maart 2018

Ok, draadje.. . 1. (Het uiten van) een mening heeft enkel nut als je er iets mee wilt bereiken. Nu ik dit schrijf bedenk ik me dat ik dat voortaan als eerste vraag ga stellen: welk doel dient jouw meningsuiting? Dit vereist dat er iets nastrevenswaardig is, iets goeds.

— Tom Peperkamp (@TiepiNL) 28 maart 2018

Oké draadje met belangrijke dilemma’s

— Demi (@aanknoeien) 24 maart 2018

Waarom ok? Volgens Van Dale heeft oké – zo schrijft het woordenboek het, maar in draadjes wordt vaker ok gebruikt – drie gebruiksmogelijkheden, maar het is duidelijk dat geen van dezen hierbij van toepassing is:

• ter uitdrukking van instemming; het is in orde
• ter afsluiting van een gesprek
• gezegd om duidelijk te maken dat je de woorden van de gesprekspartner begrepen hebt

Voor alle drie deze mogelijkheden is het nodig dat er in het gesprek eerder al iets is gezegd, maar dat is nu precies niet aan de orde. Deze draadjes komen altijd uit het niets, en naar mijn gevoel is dat ook precies wat ok hier wil uitdrukken.

Lezingen en toespraken beginnen ook heel vaak met dat woord ok, vooral als ze een beetje spontaan zijn, let maar eens op. Of misschien beter: let er niet op, want het kan je enorm afleiden als je opvalt hoeveel mensen inderdaad met ok beginnen. Op een congres waar ik onlangs was, besloten wat jongere collega’s dat te tellen, en ik geloof dat meer dan 80% van de lezingen met ok begon. (Dat was een internationaal congres, en je vindt “ok, thread” ook wel op het Engelstalige Twitter.)

Nu zou je bij die lezingen nog kunnen denken dat dit ok een manier is om de aandacht te trekken. Het allereerste wat je zegt is onbenullig zodat de mensen even aan je stem kunnen wennen en het geroezemoes verstomd. Maar op Twitter is daar natuurlijk geen sprake van, omdat het een geschreven medium is.

Ik vermoed dat er toch iets van de oorspronkelijke betekenissen in door blijft klinken; dat ok hier aangeeft dat er sprake is van een soort vervolg. Er is nu van alles en nog wat gezegd over pakweg ‘de zaak Froome’, maar daarbij houden de mensen geen rekening met de informatie waar ik over beschik en die ga ik nu even samenvatten. In een draadje.

Door dat ok maak je duidelijk dat je weliswaar nu begint te praten of te draden maar dat het nu ook weer niet zomaar uit de lucht komt vallen, wat je zegt. Aan de andere kant moet er na zo’n ok wel een betoog van enige omvang komen. Door de lengterestricties is zelfs een draadje eigenlijk niet zo lang (honderd of tweehonderd woorden, hooguit), maar voor Twitter is dat heel wat. Een individuele tweet begint geloof ik niet op deze manier met dit ok.

Het woord wijst dus twee kanten uit: het zegt dat het volgende van enige omvang is, maar ook een relatie is met iets uit het voorafgaande, iets van de hele chaos die het internet bestijgt. Het is een tweelettergrepig podiumpje dat je voor jezelf bouwt om wat uitgebreider commentaar te geven.

Het werkt trouwens ook wel met een woord als goed, dat natuurlijk ook anders ongeveer hetzelfde betekent. In het eerste voorbeeld hieronder ontbreekt zelfs de aankondiging dat het een draadje is (maar die aankondiging had de schrijfster eerder al gedaan op Twitter):

Goed. Over wat ik van Hannah Gadsby vind. Als voorstelling vind ik haar show deels geslaagd, deels niet. Er zitten teveel punten in waarop ze zichzelf (volgens mij ongewild) tegenspreekt en onderuit haalt.

— Aafke Romeijn (@aafkeromeijn) 5 juli 2018

Goed, even belangrijk. Kort draadje. Op mijn 18e bleek ik HPV te hebben. Alleen met mijn vaste vriendje onveilig gevreeën. Hij had geen klachten.
Door een belachelijk toeval (Ik testte een nieuw soort anticonceptiepleister) moest ik een uitstrijkje laten maken. Pap 3.

— Yanaika Zomer (@Yanaika_Zomer) 5 juli 2018