Door Marc van Oostendorp
Het fijne van een filterbubbel is natuurlijk dat je af en toe verschrikkelijk met zijn allen opgewonden kunt zijn over dingen die vreselijk belangrijk zijn en die niemand interesseren.
De aanleiding was vorige week een stuk waarin de wetenschapsjournalist Maarten Keulemans van de Volkskrant de wetenschap opriep om bloggers serieus te nemen. Hij richtte zich aan het eind van dat stuk specifiek tot de voorzitter van NWO:
Kom, Stan Gielen, stop je geld waar je mond is, om er ook eens een anglicisme tegenaan te gooien. Het is 2018, wordt het onderhand niet eens tijd de academische blogs fatsoenlijk te ‘waarderen en te belonen’ voor hun ‘maatschappelijke impact’? Met op zijn minst een vergoeding voor zaken als vormgeving en hosting, of beter: een beurs die wetenschappers kunnen aanvragen, net zoals ze dat doen voor hun onderzoek?
Oudheidswetenschapsblogger Jona Lendering kwam met enkele interessante kritische kanttekeningen (hoe behoud je de vrijheid als je je gaat onderwerpen aan een subsidieregime, met aanvragen, toetsingscommissies en criteria?) Taalkundeblogger Marten van der Meulen was meer onverdeeld enthousiast, al pleitte hij ook voor subsidie voor andere vormen van wetenschapscommunicatie.
‘Populariseren’
Ik sta in dezen meer aan de kant van Jona. Een van de mooie kanten van het bloggen is de absolute vrijheid die het biedt. Marten wijst in zijn bijdragen terecht ook op de vele vormen die je er kwijt kunt – van een tabel tot een filmpje –, maar zoiets geldt ook voor de inhoud. Op een blog kun je ideeën kwijt die net wat te wild zijn voor publicatie in een officieel tijdschrift, naast keurige beschrijvingen van de methodologie. Je kunt er collega’s interviewen, je kunt er reageren op een onzinstuk dat gisteren in de krant staat, je kunt je er overgeven aan herinneringen aan de wetenschap van veertig jaar geleden. Er zijn maar weinig grenzen.
We leven in een tijd waarin de manier waarop de wetenschap communiceert sterk verandert. Dat geldt zowel voor communicatie met de buitenwereld als voor communicatie met vakgenoten. Ik geloof dat het wetenschappelijke tijdschrift, dat achttiende eeuwse product, inmiddels zijn langste tijd wel heeft gehad. Als we een goed alternatief hadden, was het allang verdwenen: te traag, te langdradig, te strak van keurslijf. Dat geldt ook voor de traditionele vormen van ‘populariseren’ – het boek waar Marten het over heeft – waarin de wetenschapper aan het volk uitlegt hoe het zit.
Nuttige activiteit
Het moet anders, en het zal anders worden. De vraag is alleen hoe. De enige manier om een goed antwoord te vinden op die vraag is denk ik: experimenteren. En precies daar zijn blogs uitermate geschikt voor.
En precies daar zijn NWO-subsidies uitermate ongeschikt voor. Hoe goed iedereen het ook bedoelt en hoe welkom wat subsidie bij iedereen zou zijn (Neerlandistiek kan ook best wat student-assistenten gebruiken die collega’s gaan interviewen en redactiewerk doen en sowieso wat helpen aan de achterkant van dit blog), er ontstaan toch lijstjes criteria waar je aan moet voldoen en niemand weet welke van die criteria de wetenschap nu echt vooruit gaan helpen.
Je moet er dus, denk ik, in ieder geval voorzichtig mee omgaan. Ervoor zorgen dat het bijdragen aan blogs ook als onderdeel van het werk kan worden gezien, dat lijkt me veel belangrijker; ervoor zorgen dat jonge onderzoekers die af en toe een blogpost schrijven dat ook als een nuttige activiteit mogen beschouwen evenzeer.
Mooiste stukken
Daarnaast zijn er in de Nederlandse wetenschapsblogosfeer volgens mij wel een aantal gaten die NWO veel beter zou kunnen vullen. De belangrijkste daarvan is in mijn ogen het opzetten van een aggregaat.
De meeste Nederlandse wetenschapsblogs plaatsen maar een paar keer per maand een bericht. Het is daardoor vrij lastig om dat allemaal precies bij te houden. Je moet, hoe je dat ook organiseert, telkens een rondje maken langs Over de muur, Bij nader inzien en Stuk rood vlees. Hoe mooi zou het niet zijn als er niet één website zou komen voor en door de héle Nederlandse wetenschap, die alle (belangrijke) artikelen van alle blogs bij elkaar brengt en op een ordelijke manier presenteert?
NWO zou daar een redactie voor kunnen aanstellen die bestaat uit een paar goede journalisten en een paar goede wetenschappers, die overigens vooral op de kwaliteit van de stukken letten (is het niet te onduidelijk opgeschreven), maar zich in eerste instantie vooral beperkt tot het bij elkaar brengen van de stem van de wetenschap. De mooiste stukken van Neerlandistiek mogen er ook op (wie alles wil lezen of geen belangstelling heeft voor sterrenkunde en economie, kan nog steeds op onze eigen site terecht).
Bron van inkomsten
Ik zou zo’n site iedere dag lezen en als je hem wat aantrekkelijker maakt, kan hij volgens mij een serieuze bron van informatie worden voor heel veel hoger opgeleiden in Nederland. Een dagelijks gratis supplement bij de krant, waar wetenschappers uit allerlei invalshoeken permanent commentaar leveren op actuele debatten en tegelijkertijd verslag doen van de ontwikkelingen in het eigen vakgebied. Dat zouden zelfs twee afdelingen kunnen worden: een met de wetenschap over het nieuws (hoe zit het met de huidige droogte? hoe werken onderhandelingen tussen een Nederlandse premier en een Amerikaanse president?), en een met wetenschappers over de wetenschap.
Volgens mij zou een goede redactie, dat een interessante, aantrekkelijke site kunnen maken die de gaten die de kranten en de NPO nu laten vallen. Met wat meer geld zouden ze (zonder formulieren) ook goede bloggers kunnen ondersteunen als ze veel bijdragen en/of jongeren in nieuwe vakgebieden stimuleren om die gaten te vullen. Er zou geëxperimenteerd kunnen worden met manieren om in discussie te gaan met de lezers.
Deze website (NWO NOW) kan op die manier een aantrekkelijk platform worden voor alle Nederlanders die weleens wat meer achtergronden willen kennen en die ook weleens een stuk willen lezen van meer dan 1000 pagina’s. Ik kan me zelfs voorstellen dat de site zo aantrekkelijk wordt dat je met adverteerders of met een serieuze krant kunt samenwerken, en dat hij niet eens een uitgavepost wordt voor NWO, maar een bron van inkomsten.
Een stuk van meer dan duizend pagina’s? Wat bedoel je daar nu mee? Of is dat een grap?
Ik denk dat het samenbrengen van verschillende blogs een goed idee kan zijn, maar dat lijkt me een ander aspect aan het hele wetenschapsblogverhaal. Het dieperliggende probleem is volgens mij dat er nu wetenschappers zijn die voor een deel van hun werk (bloggen) geen waardering krijgen, noch in geld, noch in publicatiepunten. Dat blijft op deze manier bestaan.
Wat betreft de criteria: ik zie dat vooral als een noodzakelijk kwaad. Voor iedere vorm van subsidie is een aanvraag nodig, of je nou in de wetenschap, in de kunst of in de techniek zit. Zo’n aanvraag zal aan bepaalde eisen moeten voldoen, kost tijd, etc. Maar hoe die eisen mijn vrijheid zouden inperken, dat zie ik echt niet. Wat zouden criteria kunnen zijn? Bloggen over methode, reageren op het nieuws, resultaten delen: ik doe dat persoonlijk allemaal al, en anderen ook. In het ergste geval run je twee blogs: een iets meer binnen de lijntjes, en over je eigen onderzoek, en een wat meer experimenteel. Dat laatste kan dan minder gesubsidieerd zijn. Dit is hoe ik te werk ga: serieuzere dingen echt over mijn onderzoek komen op mijn eigen blog, voor experimenten is er Milfje.
Ten slotte nog kort over het boek: ik denk dat dat een goede bron van kennis kan blijven. Er blijven popwetboeken die goed verkopen, en waar mensen volgens mij plezier aan hebben en iets van leren. Maar ik vind het net zo prima om een podcast te laten subsidiëren.
Het punt van die waardering blijft staan, maar dat geldt eigenlijk ook voor iedere andere oplossing waarbij je NWO betrekt. Stel dat NWO een aantal mensen voor een jaar subsidieert om een blog te schrijven of een boek of wat dan ook. Dan is dat daarmee nog steeds niet voor iedere mogelijke werkgever gegarandeerd een goed punt op het cv; de werkgevers die alleen naar onderzoek (en eventueel onderwijs) kijken, blijven daarmee bestaan. Het idee achter dit aggregeren is natuurlijk dat je daarmee zo’n invloedrijk groot blog zou kunnen creëren dat het bijdragen eraan vanzelf met bewondering wordt gezien. Dat helpt op termijn denk ik meer dan mensen tijdelijke projectsubsidies geven .
En als het gaat om het bedenken van criteria door NWO ben ik toch echt pessimistisch. Ik moet dan meteen denken aan de LOT-populariseringsprijs, die eigenlijk nooit echt goed gaat. Iedereen die het wil heeft heus het beste voor, maar in de jury’s komen onherroepelijk vooraanstaande wetenschappers die zelfs nauwelijks weten hoe het is om zoiets te doen, er gaan politieke overwegingen een rol spelen, of iets krijgt geen prijs omdat het te simpel is en niet gericht op de NRC-lezer. Zoals er ook de afgelopen jaren vaker gesubsidieerde, officiële blogs zijn geweest van allerlei organisaties: geen ervan kan een succes worden genoemd. Ik denk dat je niet moet onderschatten hoeveel leed er kan komen van het al te zeer formaliseren van dit soort zaken.
Interessant idee. Zie iets dergelijks er niet snel van komen. Maar veel neemt aanvang met ideeën nietwaar?
Ideeën, energie, inzet, lange adem, ook bepaald niet onbelangrijk …en estafettestokjes.
Zo’n aggregaat is (als ’t geautomatiseerd moet) nauwelijks moeite.
Met een (zelfgehoste) wordpress kun je eenvoudigweg rss-feeds aan elkaar knopen en de posts binnen laten komen met behulp van de plugin feedwordpress.
Die posts kun je al dan niet publiekelijk maken, of alleen als doorklikbare titels direct laten linken naar de bron.
Deze wordpress “superblog” heeft dan natuurlijk een eigen rss feed, die je aan twitter kunt koppelen met de If-this-then-that service.