• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Die meneer

15 oktober 2018 door Henk Wolf 1 Reactie

Door Henk Wolf

Een collega van mij gebruikt de woorden meneer en mevrouw op een opvallende manier. Zet ze er een naam achter, dan is er niets ongewoons aan. De persoon over wie ze het heeft, wordt dan op een neutrale of positieve manier aangehaald. Meestal zijn die meneren en mevrouwen met een naam mensen uit eerdere levensfasen. Zo zou ‘meneer Hilbertsen’ een leraar kunnen zijn van wie ze ooit les heeft gehad en ‘mevrouw Smit’ een oude buurvrouw.

Wel ongewoon is hoe ze meneer en mevrouw zonder naam erachter gebruikt. Het duurde even voor ik het systeem in de gaten had, maar ze gebruikt die woorden altijd pejoratief. Nooit is ‘een meneer’ een student. Nooit is ‘een mevrouw’ een collega. Nooit is ‘die meneer’ de ambtenaar met wie we hebben overlegd. Als mijn collega op het station ‘een meneer’ zag die iets deed, dan was het altijd een zwerver of iemand die niet helemaal goed bij z’n hoofd was, of een onverzorgd, verlopen persoon. Werd ze aangesproken door ‘een mevrouw’, dan had die nooit iets damesachtigs.

Ik heb bij mijn collega nagevraagd of mijn vermoeden juist was, of ze die woorden inderdaad alleen maar met een negatieve bijklank gebruikte. Ze was er zelf verbaasd over, maar concludeerde na enig nadenken dat dat inderdaad zo was. ‘Die man’ of ‘die vrouw’ was neutraal of positief voor haar, ‘die meneer’ en ‘die mevrouw’ altijd negatief – om afstand te scheppen. We hadden het er even over hoe dat systeem ontstaan zou kunnen zijn en kwamen met als waarschijnlijkste verklaring dat meneer en mevrouw ironisch begonnen zouden zijn. De ironie zou door veelvuldig gebruik in de loop der jaren wat zijn afgesleten. Verder was het een subtiele manier om afkeuring uit te drukken, zonder expliciet negatieve woorden als junkie, zwerver of asociaal te hoeven gebruiken.

Ik weet niet of er anderen zijn die meneer en mevrouw op dezelfde manier gebruiken, maar het grappige is dat die woorden historische parallellen hebben in sinjeur en madam. Sinjeur lijkt nu hard op z’n retour, maar in de twintigste eeuw kwam het nog volop voor. Het WNT beschrijft het gebruik “Als min of meer spottende, smalende of geringschattende betiteling”. Het geeft als oudere gebruikswijze: “Persoon van aanzienlijken stand, heer. In dezen zin niet meer in gebruik.” Van madam heb ik de indruk dat de betekenis “Eene vrouw die men niet voor ‘vol’ aanziet”, zoals het WNT het beschrijft, in Vlaanderen springlevend is, zeker levender dan het oudere “Titel voor eene vrouw van hoogeren stand”.

Dat meneer en mevrouw zo’n gat kunnen vullen, is misschien ook wel logisch. Het klinkt immers in veel gevallen een beetje alsof je tegen een kind praat, wanneer je het hebt over ‘een meneer’ of ‘die mevrouw’. De ironie lijkt als het ware al voorgebakken in zulke woordgroepen wanneer ze in een gesprek met een volwassene worden gebruikt.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: pragmatiek

Lees Interacties

Reacties

  1. Marcel Plaatsman zegt

    15 oktober 2018 om 21:03

    “Madam” lijkt me in Vlaanderen niet pejoratief, al kan het in bepaalde contexten wel zo gebruikt worden. Maar zonder meer is het redelijk neutraal. Er zijn ook vaste verbindingen, zoals “kotmadam” (hospita), die gebruikt kunnen worden zonder dat er twijfel over de bedoeling bestaat. Het gaat wel altijd over een ouder iemand, een kassameisje is geen madam, een dame die achter de kassa werkt kan dat wel zijn. Ik zou het ook eerder met ons “dame” vergelijken, dat wel ironisch kan worden gebruikt, maar zonder meer niet negatief klinkt.

    Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Anouk Smies • Ik ben geen natuurlijk persoon

Elk antwoord dat niet uit het hart komt
heet geleende kennis en vervalt
Ik draag alleen bij
aan de wereld die ik verlang

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

Als in de verte de zee zich verliefd toont,
heldere golven steeds nemen elkaar,
denk ik vol spijt aan het plein waar mijn lief woont:
zeeheldenbuurt waar geen viking meer vaart.

Bron: datering: 1948-1955; postuum gepubliceerd, in Tijdrovertje, 1992

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

25 mei & 21 juni 2025: Leidse Zang voor Kerk en Kroeg

25 mei & 21 juni 2025: Leidse Zang voor Kerk en Kroeg

21 mei 2025

➔ Lees meer
21 juni 2025: J.H. Leopold-lezing

21 juni 2025: J.H. Leopold-lezing

19 mei 2025

➔ Lees meer
20 juni 2025: Lezingenmiddag Indische Letteren

20 juni 2025: Lezingenmiddag Indische Letteren

19 mei 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1920 Sonja Witstein
sterfdag
1997 Herman de Coninck
➔ Neerlandicikalender

Media

Van Hogwarts naar Zweinstein

Van Hogwarts naar Zweinstein

20 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Verschenen: Romanreuzen

Verschenen: Romanreuzen

15 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
25. alkalommal rendezték meg a Magyarországi Néderlandisztika Napját

25. alkalommal rendezték meg a Magyarországi Néderlandisztika Napját

15 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
%d