• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

pragmatiek

Begrijpt de chatbot dit of doorgrondt hij het slechts?

19 mei 2025 door Marc van Oostendorp Reageer

Soms worden filosofische vragen na vele jaren ineens praktisch. Zoiets beleven we nu met het woord begrip. Filosofen hebben baden met bloed gevuld tijdens hun discussies over de vraag wat het precies wil zeggen dat we een bepaalde tekst begrijpen, en nu wordt de mensheid ineens geconfronteerd met een apparaat waarvan je je concreet kunt afvragen wat het begrijpt. De … [Lees meer...] overBegrijpt de chatbot dit of doorgrondt hij het slechts?

Wat is er mis met opscheppers?

17 april 2025 door Marc van Oostendorp Reageer

Het lijkt een universele wet: mensen hebben een hekel aan zelfverheffing, pochen, eigen roem, opschepperij. Ga naar een feestje en begin hoog op te geven over je eigen talenten, en wat je allemaal gepresteerd hebt in dit leven, In de loop van de avond zullen de mensen je allemaal beginnen te haten. Waarom eigenlijk? Dat vragen de Franse onderzoekers Valentin Weber en Hugo … [Lees meer...] overWat is er mis met opscheppers?

I love you

10 april 2025 door Marc van Oostendorp 3 Reacties

Wat betekent het eigenlijk, als je in de Engelstalige wereld voor het eerst tegen iemand zegt: I love you? Dat zinnetje lijkt zo eenvoudig – drie woorden in een voor de hand liggende volgorde – maar over alle eenvoudige dingen kun je eindeloos nadenken. Onlangs verscheen een artikel over in het Journal of Language and Sexuality – ja, ook blijf me na decennia in dit vak verbazen … [Lees meer...] overI love you

Wegens omstandigheden

4 maart 2025 door Marc van Oostendorp 6 Reacties

"Wegens omstandigheden gesloten", stond er op de winkeldeur. Door omstandigheden? Het bordje was een voorbeeld dat we woorden niet altijd gebruiken om zakelijke informatie over te dragen, want strikt genomen is de mededeling niet anders dan "Gesloten". Je verwacht op woensdagmiddag dat de winkel open is; als dat niet het geval is, zal er iets zijn waardoor dit niet het geval … [Lees meer...] overWegens omstandigheden

“Misschien een andere keer” is ook “nee”

1 maart 2025 door Guusje Jol 8 Reacties

Gisterenochtend las ik het volgende op Nu.nl: Mannen vinden bijna net zo vaak als vrouwen dat 'nee' echt 'nee' betekent. Dit blijkt uit onderzoek van het CBS. Dat is natuurlijk verheugend nieuws, en het lijkt me een hoopgevend teken. En ook zeker goed dat het CBS dit in de gaten houdt. Maar… … toch dans ik niet helemaal juichend door de kamer. Dat heeft ermee te maken dat … [Lees meer...] over“Misschien een andere keer” is ook “nee”

Een “frou” van 18, kan dat?

17 juni 2024 door Henk Wolf 3 Reacties

Omrop Fryslân heeft een merkwaardige manier om over mensen te schrijven. De onderstaande kop is daar een voorbeeld van: Op die kop is wel meer aan te merken, maar waar het me hier om gaat, is de combinatie "frou (18)". Het woord frou en de leeftijdsaanduiding 18 passen namelijk niet bij elkaar.Waarom? Laat ik een analogie geven. Stel dat mevrouw Jansen uit het raam kijkt … [Lees meer...] overEen “frou” van 18, kan dat?

“Wat is dat?” als indirecte taalhandeling

12 april 2024 door Henk Wolf Reageer

Bij de paasbult van dit jaar stond ik als vrijwilliger in een kraampje om hapjes en drankjes te verkopen. Het meeste kostte een grijpstuiver, maar ranja was gratis en dat stond ook zo op de prijslijst. Verder hadden we een paar schaaltjes met chocolade-eitjes neergezet, waar iedereen zich van mocht bedienen, ook gratis, al stond dat nergens aangegeven. De interactie met … [Lees meer...] over“Wat is dat?” als indirecte taalhandeling

Johan Derksen als Groot Schrijver

12 april 2024 door Marc van Oostendorp 11 Reacties

Ik heb net Sander Bax' interessante literatuurgeschiedenis Schrijversmythen gelezen waarin hij onder andere uiteenzet hoe het beeld van de Grote Schrijver die geheel en al autonome literatuur bedrijft – literatuur die op zichzelf staat, een ding is, en waarbij de Grote Schrijver alleen verantwoordelijk is voor de kwaliteit van het gebodene, niet voor de inhoud ervan. Zodat … [Lees meer...] overJohan Derksen als Groot Schrijver

Het sociaal contract als politieke pragmatiek

16 februari 2024 door Marc van Oostendorp 5 Reacties

Een belangrijk inzicht uit de twintigste-eeuwse taalwetenschap is dat iedere taaluiting twee niveaus van betekenis heeft: een semantische en een pragmatische. De semantische betekenis is de letterlijke, los van de context. Semantisch is 'het is koud hier' een observatie over de temperatuur op een plaats dicht in de buurt van de spreker. De pragmatische betekenis is wat de … [Lees meer...] overHet sociaal contract als politieke pragmatiek

Meer of minder aan de orde zijn

19 januari 2024 door Marc van Oostendorp Reageer

Een intrigerend verschil in betekenis van taal: sommige zaken die iemand zegt zijn, puur door de gekozen vorm, lastiger te betwisten dan andere. Stel dat iemand zegt: En iemand anders zegt: Dan is hetgeen dat die ander betwist of Maria hier gisteren wel gegeten heeft, niet haar kwaliteit als de beste musicus van deze stad. Om dat laatste te betwisten moet je wat meer … [Lees meer...] overMeer of minder aan de orde zijn

Ironie voor kinderen

10 januari 2024 door Marc van Oostendorp 1 Reactie

Soms kun je pas goed leren hoe ingewikkeld iets is door te zien hoe kinderen het doen. Ironie herkennen bijvoorbeeld: iemand zegt iets, 'Schumann is mijn favoriete componist aller tijden', en je beseft meteen: hier klopt iets niet, hier is ironie aan de hand. Er wordt wel over geklaagd dat ironie niet meer begrepen wordt, overigens zonder dat er bij mijn weten ooit enig bewijs … [Lees meer...] overIronie voor kinderen

Heb je de Barbie-film gezien?

14 december 2023 door Marc van Oostendorp 1 Reactie

Als een van de interessantere ontwikkelingen in de taalwetenschap van de afgelopen jaren beschouw ik de belangstelling voor het gesprek: het idee dat taalbouwwerken dingen zijn die je meestal letterlijk in samenspraak met anderen maakt. Dat de kern van taal misschien niet ligt in de beslotenheid van een hersenpan, maar in wat zich tussen mensen afspeelt: dat wij dieren zijn die … [Lees meer...] overHeb je de Barbie-film gezien?

30 november 2023: Bij natte vloer glad: grammatica in het wild

7 november 2023 door Redactie Neerlandistiek Reageer

Op donderdag 30 november houdt Ronny Boogaart een lezing in de serie Letter en Geest: Neerlandistiek in Leiden. De lezing zal zowel op locatie als online te volgen zijn. Bij natte vloer glad: grammatica in het wild  In deze lezing laat Ronny Boogaart zien wat er gebeurt als je met een taalkundige bril naar de wereld om je heen kijkt. Teksten op bordjes, in liedjes, … [Lees meer...] over30 november 2023: Bij natte vloer glad: grammatica in het wild

Kinderen van anderhalf weten wat een vraag is

10 mei 2023 door Marc van Oostendorp 4 Reacties

Een van de vele, vele dingen die je weet als spreker van het Nederlands, is het verschil tussen de volgende twee zinnen: De eerste zin heeft een licht andere vorm dan de tweede – de persoonsvorm staat ergens anders. Hij heeft ook een andere betekenis: de eerste is een bewering en de tweede een vraag. Ja, allemaal nogal wiedes, maar stel je voor dat je dit allemaal moet … [Lees meer...] overKinderen van anderhalf weten wat een vraag is

Met de poppen spelen als taaldaad

28 februari 2023 door Marc van Oostendorp 4 Reacties

Het hele lange weekeinde (gisteren was het 'studiedag') is de beste vriendin – pardon, de bie-ef-ef – van Nene bij ons thuis geweest, dus het was een vrolijke boel. Af en toe kon ik afluisteren wat ze bij het poppenhuis aan het doen waren: samen een verhaal maken. - En toen ging de baby huilen. 'Whaa, whaa.' - Ik ging haar eten geven. Het zou de moeite waard zijn … [Lees meer...] overMet de poppen spelen als taaldaad

Ik open met een verwijzing

1 december 2022 door Marc van Oostendorp 5 Reacties

Interessante kwestie aan de VU: na protesten zijn daar de formules die aan het begin en het eind van academische plechtigheden zoals promoties of oraties worden uitgesproken aangepast. Ze heten daar respectievelijk het votum en de doxologie. Tot voor kort waren dit nog onversneden christelijke teksten, allebei citaten uit de Psalmen, maar volgens het College van Bestuur doen ze … [Lees meer...] overIk open met een verwijzing

Het Je ne sais quoi van de literatuur

29 september 2022 door Marc van Oostendorp 4 Reacties

Mislukte wetenschappelijke artikelen zijn soms ook interessant. Een voorbeeld lijkt me het artikel Relevance. Cognition, communication and...? van de Britse geleerde Tim Wharton. Dat het artikel mislukt is op het eerste gezicht geen wonder, want Wharton wil met een taalkundige theorie (Relevance Theory) het raadsel van de literatuur verklaren: hoe is het mogelijk dat zoiets … [Lees meer...] overHet Je ne sais quoi van de literatuur

Wat betekenen aanhalingstekens?

31 mei 2022 door Marc van Oostendorp 1 Reactie

Begin een wetenschappelijk artikel met de zin "This paper addresses what may strike some as only a marginal phenomenon" en ik zal je artikel tot de laatste zin lezen. De Brusselse taalkundige Philippe De Brabanter begint zijn nieuwe artikel in Journal of Linguistics zo. Het 'marginale verschijnsel' in kwestie is het aanhalingsteken. Want wat betekent die? Om te beginnen zijn … [Lees meer...] overWat betekenen aanhalingstekens?

De betekenis van hondenfluitjes

8 februari 2022 door Marc van Oostendorp 4 Reacties

Als je aan mij vraagt waar het in de taalwetenschap dezer dagen gebeurt, zou ik zeggen: in de studie van de betekenis. Ik probeer veel deelgebieden zo'n beetje te volgen, maar als het over betekenis gaat, ga ik altijd even rechtop zitten. Een van de interessantste discussies van dit moment wordt aangeroerd in een nieuw artikel van Eric Acton in het Journal of Linguistics. … [Lees meer...] overDe betekenis van hondenfluitjes

Kinderen en vooronderstellingen

28 december 2021 door Marc van Oostendorp Reageer

Hippo heeft twee vriendjes: Kat en Vos. Hier is het begin van een verhaaltje over Hippo: En hier is het vervolg. Ik heb er ook een vraag over: wie staat er achter het boompje, Kat of Vos? Het antwoord dat de meeste mensen zullen geven is: Kat. De reden is niet omdat we alleen kennis hebben gemaakt met Kat, want als Hippo in het laatste plaatje zou hebben gezegd 'Hé … [Lees meer...] overKinderen en vooronderstellingen

Wat betekent ‘deze tafel’?

17 november 2021 door Marc van Oostendorp 1 Reactie

Een van de belangrijke inzichten van de taal uit de twintigste eeuw is dat er twee lagen van betekenis zijn. Meestal beschrijven we die als volgt: er is een laag van de 'letterlijke' betekenis van bijvoorbeeld een zin, die je kunt bepalen los van de context waarin die zin eventueel gezegd is. Dat noemen we de semantiek. En er is een laag, de pragmatische, die gaat over de … [Lees meer...] overWat betekent ‘deze tafel’?

Hoe gaat het? Goed

10 november 2021 door Marc van Oostendorp Reageer

Een interessante plaats waar neerlandici zich de laatste jaren nuttig maken is de spreekkamer. Dokters voeren gesprekken met patiënten die zeker voor die patiënten vreselijk belangrijk zijn: ze hebben beperkte tijd en in die tijd moeten ze informatie overdragen aan iemand die vreselijk belangrijk voor hen is – de behandelend arts. Het is daarom goed dat zulke gesprekken … [Lees meer...] overHoe gaat het? Goed

“Een andere taal spreken”

19 juli 2021 door Henk Wolf Reageer

Wat Nederlanders ongenoemd laten als ze Nederlands spreken en waarom "Ik houd van andere muziek." Stel dat ik u plompverloren de bovenstaande mededeling zou doen. Dan zou die waarschijnlijk weinig informatief voor u zijn. Als u het gesprek serieus wilt aangaan, zult u waarschijnlijk proberen te raden wat ik met 'andere muziek' bedoel of u zult het aan mij vragen. Dat … [Lees meer...] over“Een andere taal spreken”

De betekenis van emoji 😍

11 juni 2021 door Marc van Oostendorp Reageer

Ik ben zo'n oud mannetje, toen ik begon met bloggen bestonden emoji nog niet, en inmiddels is er al een kleine industrie van taalkundig onderzoek naar wat die dingen eigenlijk betekenen. Vorige week verscheen een heel inzichtrijk nieuw artikel op internet dat vooral gaat over de populairste van alle emoji: die met gezichtjes. Wat betekenen die dingen? Ze geven commentaar op … [Lees meer...] overDe betekenis van emoji 😍

Wat is waarheid in een wereld in woorden?

9 juni 2021 door Marc van Oostendorp Reageer

Op school hadden we vroeger een lesmethode voor het literatuuronderwijs die Een wereld in woorden heette – een schrijver bouwde een wereld op door woorden te gebruiken. Maar wat is dat voor wereld? Wat is er precies waar in een wereld die iemand maakt door erover te vertellen en wat niet? Kan dat eigenlijk wel, een 'wereld' maken in woorden? Je zou om te beginnen kunnen … [Lees meer...] overWat is waarheid in een wereld in woorden?

Volgende »

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Frans Buyle • Anders

Het was anders. De wind
was anders van toon.
Ik vroeg de weg: het kind
aarzelde ongewoon.

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

BERICHT HOE WE ZITTEN

Adem zien te halen
is het enige en
kijken of er geen paard aan komt.
 

Bron: Het Zinrijk, 1971

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

25 augustus 2025: Het Colloquium Neerlandicum 2025

25 augustus 2025: Het Colloquium Neerlandicum 2025

23 juni 2025

➔ Lees meer
19 september 2025: Laatzomer Conferentie NDN

19 september 2025: Laatzomer Conferentie NDN

22 juni 2025

➔ Lees meer
2 juli 2025: Boekpresentatie ‘Een nieuw geluid’

2 juli 2025: Boekpresentatie ‘Een nieuw geluid’

21 juni 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1934 Dirk Bakker
sterfdag
1991 Karel Meeuwesse
➔ Neerlandicikalender

Media

Hoe je taal maakt en hoe taal je raakt

Hoe je taal maakt en hoe taal je raakt

22 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
De structuur van wetenschappelijke artikelen

De structuur van wetenschappelijke artikelen

21 juni 2025 Door Marc van Oostendorp 1 Reactie

➔ Lees meer
Het culturele landschap van Frits van Oostrom

Het culturele landschap van Frits van Oostrom

19 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact