Door Henk Wolf Maandag stond er in de Trouw een passage waar ik even niets van begreep. Het gaat om het volgende stukje tekst uit het artikel De partneralimentatie wordt verkort; vrouwen staan financieel op eigen benen van Barbara Vollebregt: De man van Susan Stijnen (44) verdient meer en werkt fulltime. Om te kunnen zorgen voor hun twee kinderen gaat Stijnen in goed … [Lees meer...] overWie is Stijnen?
pragmatiek
Kerkhofwandeling 2: een absurd vormgedicht
Door Henk Wolf Gisteren schreef ik over twee bordjes die waarschuwen voor laaghangende dan wel laag hangende takken. Ze staan bij de ingang van een kerkhof in de buurt van ons huis. Ze zijn daar niet het enige dat me in talige zin opvalt. Erg opvallend is ook de tekst op de bovenstaande foto. Die staat op een muurtje. Dat muurtje hoort bij een hokje waarin een computer … [Lees meer...] overKerkhofwandeling 2: een absurd vormgedicht
Communicatieapen!
Volgens sommige taalkundigen is het vermogen om taal te gebruiken, aangeboren. De taalkundige Stephen Levinson gelooft dat niet. Hij denkt dat mensen in plaats daarvan een aangeboren drive hebben om met geluiden te communiceren. En hij heeft daar bewijs voor. … [Lees meer...] overCommunicatieapen!
Ironie is niet het omgekeerde zeggen van wat je denkt
Ilja Leonard Pfeijffer als ironicus Het is een geleerd essay, dat Ilja Leonard Pfeijffer schreef over de ironie. Hij lardeert zijn betoog, Ondraaglijke lichtheid, – dat ongeveer tot strekking heeft dat de ironie een mooi stijlmiddel is maar dat het tot nihilisme voert wanneer je je hele leven ironisch gaat leven – met verwijzingen naar tal van geleerden uit binnen- en … [Lees meer...] overIronie is niet het omgekeerde zeggen van wat je denkt
Ik houd van koffie want koffie
Er is wereldwijd iets eigenaardigs gaande: woorden zoals want en omdat zijn in zo uiteenlopende talen als het Duits, Fins, Frans, Italiaans, Koreaans Noors, Roemeens, Russisch, Slowaaks, Tsjechisch én het Nederlands aan een nieuw leven begonnen. Waar je vroeger want bijvoorbeeld alleen kon gebruiken in zinnen als 'Ik kan niet komen want ik ga naar Lowlands', vind je nu … [Lees meer...] overIk houd van koffie want koffie
Over lijken
Door Henk Wolf Ik heb jarenlang een abonnement gehad op een Deenstalige krant. Daarin vielen me altijd de berichtjes op van het overlijden van bekende mensen. Die-en-die 'er død', stond er dan als kop: die-en-die 'is dood'. In Nederlandse kranten zie je, dat is althans mijn indruk, doorgaans wat omfloerstere formuleringen. In z'n taalcolumn in de Trouw schrijft Ton den Boon … [Lees meer...] overOver lijken
Zinnen als contracten
Het beste taalkundige artikel dat ik dit jaar gelezen heb is Communication as commitment sharing: speech acts, implicatures, common ground van de Nijmeegse taalfilosoof Bart Geurts. Het verscheen onlangs in het tijdschrift Theoretical Linguistics, met commentaar van allerlei vakgenoten. Geurts' ambities zijn groots. In zijn artikel wil hij een nieuw antwoord formuleren op … [Lees meer...] overZinnen als contracten
Het is even met Henk
Door Henk Wolf Toen er nog geen nummerherkenning was, moest je jezelf als beller expliciet bekendmaken aan de persoon die de hoorn had opgenomen. Daar zijn allerlei standaardzinnetjes voor: Je spreekt met Flip.Jansen spreekt u.Flip hier! Een in Friesland gebruikelijk zinnetje is (in de Friese en de Nederlandse versie): It is even mei Henk.Het is even met … [Lees meer...] overHet is even met Henk
Wees precies
Door Marc van Oostendorp Dat we van onze gesprekspartners normaliter een zekere precisie verlangen, valt gemakkelijk aan te tonen. Neem nu de volgende zinnen (die ik vertaal uit dit artikel). Een zon schijnt.Al Jans ouders zijn aanwezig op de ouderavond.Jan gelooft dat Parijs in Frankrijk ligt. Alle drie deze zinnen zijn vreemd. Ze lijken te veronderstellen dat we … [Lees meer...] overWees precies
Het Nederlands is ook een beetje een gebarentaal
Door Henk Wolf Het menselijke brein zit zo in elkaar dat het allerlei regelmatigheden ontdekt in de taal van anderen en die zo onthoudt dat ze ook weer gebruikt kunnen worden, grotendeels onbewust. Al in onze vroegste jeugd gaan de hersenen met dat project aan de slag. Dan verwerven kinderen hun moedertalen. Blijkbaar bestaat er een voorkeur voor om in die moedertalen … [Lees meer...] overHet Nederlands is ook een beetje een gebarentaal
Wegens omstandigheden
Door Marc van Oostendorp Een vrolijk moment, onlangs bij de Amerikaanse collega's van Language Log: blogger Victor Mair vond de volgende aankondiging ergens in San Francisco: In het Chinees lijkt er te staan dat de winkel dicht is om een specifieke reden; het is daarbij kennelijk niet nodig om te vermelden wat die reden dan eigenlijk is. In het commentaar meldde zich al … [Lees meer...] overWegens omstandigheden
Ironie en samen naar een concert gaan
Door Marc van Oostendorp Een van de fascinerendste verschijnselen in de communicatie is ongetwijfeld de ironie. Het is typisch menselijk: ik geloof niet dat er diersoorten zijn die elkaar ironisch bejegenen, en kunstmatige intelligentie is er bij mijn weten ook nog niet aan toe. Het is alleen de vraag hoe je het gebruik van ironie precies moet begrijpen. De klassieke … [Lees meer...] overIronie en samen naar een concert gaan
De soldaat zal zijn doelwit niet vermoorden [BOEM!]
. Door Marc van Oostendorp Je luistert naar een radio-documentaire en je hoort de presentator zeggen: "De soldaat zal zijn doelwit vermoorden". Terwijl hij het woord vermoorden uitspreekt klinkt het geluid van een explosie. Wat betekent dat? De natuurlijke interpretatie is natuurlijk: de manier waarop de moord plaats vindt is met een explosie. Maar nu: de presentator … [Lees meer...] overDe soldaat zal zijn doelwit niet vermoorden [BOEM!]
Die meneer
Door Henk Wolf Een collega van mij gebruikt de woorden meneer en mevrouw op een opvallende manier. Zet ze er een naam achter, dan is er niets ongewoons aan. De persoon over wie ze het heeft, wordt dan op een neutrale of positieve manier aangehaald. Meestal zijn die meneren en mevrouwen met een naam mensen uit eerdere levensfasen. Zo zou 'meneer Hilbertsen' een leraar kunnen … [Lees meer...] overDie meneer
Je distantiëren van degene die je citeert
Door Henk Wolf Op Facebook plaatste van de week iemand een link naar een filmpje over de kosten van een omschakeling naar andere vormen van energievoorziening. Het filmpje stond op de website van de partij Forum voor Democratie. De Facebookvriend schreef als begeleidend zinnetje bij de link: 'Niet dat ik een fan ben van FvD, maar ze hebben wel een behoorlijk punt'. Ik … [Lees meer...] overJe distantiëren van degene die je citeert
De twaalf Friese vertalingen van ‘je’, ‘jij’ en ‘u’
Door Henk Wolf In het Engels is iedereen die je aanspreekt you. Dat is makkelijk. In het Frans moet je kiezen tussen tu en vous. Dat is al wat lastiger. Het Nederlands is nog een stapje complexer: daarin moet je kiezen tussen je, combinaties van je/jij/jou en u. Kies je verkeerd, dan oogst je hilariteit of bega je zelfs een faux pas. De complexiteit ontstaat doordat er … [Lees meer...] overDe twaalf Friese vertalingen van ‘je’, ‘jij’ en ‘u’
Wat betekent het als iemand raar praat?
Door Marc van Oostendorp Het coöperatieprincipe van de Britse filosoof Paul Grice (1913-1988) behoort zonder enige twijfel tot de grote taalkundige ontdekkingen van de twintigste eeuw. Het principe klinkt op het oog heel simpel: mensen gaan ervan uit dat deelnemers aan een gesprek zich coöperatief opstellen. Je praat met elkaar om een bepaalde reden, en wat iedereen zegt kan … [Lees meer...] overWat betekent het als iemand raar praat?
Wie weet er of Jo een echte Limburger is?
Door Marc van Oostendorp Iedere zin is een wonder. Ik ben nu toch al tientallen jaren student taalwetenschap, en nog steeds ontvouwt zich bijna iedere dag wel weer een klein raadsel rondom een doodnormale zin. Zo las ik deze week een artikel over zinnen zoals: Ben weet niet of Jo een Limburger is. Op het eerste gezicht lijkt deze zin misschien alleen een mededeling … [Lees meer...] overWie weet er of Jo een echte Limburger is?
Amsterdam uitbreiden met mooie woorden
Door Marc van Oostendorp Gisteren verdedigde MaartenJan Hoekstra in Delft zijn proefschrift. Dat was niet zomaar een proefschrift, maar een dubbelpromotie in één persoon – zijn boek Stedebouwkundig(e) ontwerpen in woorden gaat zowel over bouwkunde als over taalkunde. Er waren dan ook twee promotoren: Han Meyer uit Delft, en ik. De bekende etymologe Marlies Philippa was … [Lees meer...] overAmsterdam uitbreiden met mooie woorden
Betekenis is gebruik
Door Lucas Seuren Momenteel vermaak (verveel?) ik samen met een paar collega’s een flinke groep studenten Communicatie en Nederlands met Pragmatiek; een vak waarin we ingaan op hoe mensen taal gebruiken om betekenis over te dragen, of anders gezegd, hoe mensen betekenis geven aan taal. Daarbij komen veel, en veelal inmiddels overleden, filosofen aan bod: van Betrand Russell … [Lees meer...] overBetekenis is gebruik
Ollongren zegt (niet) wat ze bedoelt
Door Lucas Seuren Het zit Kajsa Ollongren niet mee: ze is net drie weken minister en krijgt nu al voor de tweede keer te horen dat ze niet in het kabinet thuishoort. Sterker nog, ze zou volgens PVV-kamerlid Bosma zelfs geen vrij burger mogen zijn, maar in de gevangenis moeten zitten omdat ze plannen zou hebben om Amsterdam af te scheiden van het Koninkrijk der Nederlanden. … [Lees meer...] overOllongren zegt (niet) wat ze bedoelt
Een redelijke politieagent is geen redelijke gespreksdeelnemer
Door Lucas Seuren Als een verdachte tijdens een ondervraging tegen een politieagent zegt “why don’t you just give me a lawyer, dawg” (‘waarom geef je me geen advocaat, gast’), verzoekt de verdachte dan om een advocaat? Het lijkt een simpele kwestie—wat zou de verdachte anders met die uitspraak doen?—maar daar denkt het Hooggerechtshof in de Verenigde Staten anders over. Het … [Lees meer...] overEen redelijke politieagent is geen redelijke gespreksdeelnemer
2000 twijfelachtige stukjes
Door Marc van Oostendorp Omdat ik deze week mijn 2000e stukje op Neerlandistiek heb geplaatst, heb ik eens door wat oudere blogs gebladerd. Sommige was ik vergeten en die zijn natuurlijk altijd het leukst, want mijn posts gaan onveranderlijk over onderwerpen die mij interesseren. Ik schreef precies vijf jaar geleden bijvoorbeeld over de vraag hoe reëel een kans is … [Lees meer...] over2000 twijfelachtige stukjes
Afreken-(on)genoegen
Door Guusje Jol Ik weet niet hoe het u vergaat, maar in sommige winkels zie ik op tegen het gesprekje bij de kassa. Dat gesprekje gaat ongeveer zo: Caissière m/v: Heeft u een klantenkaart? Ik: Nee, die heb ik niet. Caissière m/v: Heeft u belangstelling voor een klantenkaart? Ik: Nee hoor, dankuwel. Caissière … [Lees meer...] overAfreken-(on)genoegen
Waarom de meeste mensen beter dan gemiddeld autorijden
Door Marc van Oostendorp Altijd weer gezellig, als iemand op Facebook een bericht deelt waaruit blijkt dat de meeste automobilisten vinden dat hun stuurmanskunst groter dan gemiddeld is. Dat kan toch helemaal niet, wat een hoogmoed van de mens! Het lijkt ook inderdaad een robuust effect, en er zijn al verschillende theorieën over opgesteld, zoals dat mensen zulke gedachten … [Lees meer...] overWaarom de meeste mensen beter dan gemiddeld autorijden
