• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Wat betekent ‘deze tafel’?

17 november 2021 door Marc van Oostendorp 1 Reactie

Bron: Picryl

Een van de belangrijke inzichten van de taal uit de twintigste eeuw is dat er twee lagen van betekenis zijn. Meestal beschrijven we die als volgt: er is een laag van de ‘letterlijke’ betekenis van bijvoorbeeld een zin, die je kunt bepalen los van de context waarin die zin eventueel gezegd is. Dat noemen we de semantiek. En er is een laag, de pragmatische, die gaat over de betekenis in de zin ‘dat bedoelt de spreker ermee’. De semantische betekenis van de zin ‘de melk is zuur’ is een mededeling over de chemische samenstelling van een bepaalde witte substantie in de koelkast. Als ik die zin zeg nadat ik aan een pak heb geroken en mijn echtgenoot verwijtend aankijk, kan de pragmatische betekenis zijn ‘jij moet nu naar de winkel om nieuwe melk te kopen!’

De relatie tussen die twee wordt meestal, ook door mij, zo uitgelegd: de semantische betekenis komt eerst. De pragmatische betekenis is er op de een of andere manier van afgeleid. Als ik die melkzin zeg, bedenkt mijn echtgenoot eerst wat hij letterlijk betekent, en leidt dan uit de scheikunde af wat kennelijk de bedoeling is. Sommige taalkundigen zouden zelfs zeggen dat de semantiek onderdeel is van de taalkunde en de pragmatiek daarbuiten staat.

Situatie

Maar zo eenvoudig is het niet, zegt de Australische pragmatica Catherine Legg in een artikel in het vakblad Pragmatics and Cognition. Je kunt de letterlijke betekenis van een zin niet bepalen zonder de context te kennen en eigenlijk de pragmatiek, en de semantiek bouwt dus minstens evenzeer voort op de pragmatiek als andersom.

Dat was veel mensen al duidelijk voor woorden als ik en hier. Wat betekenen die? Het is, in het eerste geval, afhankelijk van wie de zin uitspreekt, en in het tweede geval van waar de woorden worden gezegd. De woorden verwijzen heel rechtstreeks naar de situatie waarin ze worden gezegd. Er is geen ‘letterlijke betekenis’ die daar los van staat.

Tafels

Maar zo is het, zegt Legg, eigenlijk. in ieder geval met alle zelfstandig naamwoordsgroepen. Neem ‘de tafel’. Stel dat je een papiertje op straat zou vinden met daarop alleen de tekst ‘de tafel is solide’. Omdat je geen idee hebt waar ‘de tafel’ naar verwijst, begrijp je ook die zin eigenlijk niet. Hij heeft buiten de situatie waarvoor hij bedoeld is, eigenlijk geen betekenis. Feitelijk wijst het in een zin als deze naar een object waarover vervolgens wordt medegedeeld dat het solide is.

(Legg lijkt te denken dat dit ook geldt voor tafels in de zin ‘Tafels zijn solide’, maar dat begrijp ik niet zo goed. Dit is toch een uitspraak die je kunt begrijpen zonder ooit kennis te hebben genomen van enige tafel?)

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: pragmatiek

Lees Interacties

Reacties

  1. Frans Daems zegt

    18 november 2021 om 14:27

    Ik denk dat de semantiek van deiktische woorden en/of anafora niet bepaald kan worden zonder pragmatiek.

    Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

J. Slauerhoff • Morgen rijd ik met bedwelmende bloemen naar je toe

Morgen rijd ik met bedwelmende bloemen naar je toe.
Ik wil niet langer wachten, eindelijk weten hoe
Je bent; de bloemen zullen je verraden.

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

OEUVRE

Het oeuvre van de dood is wel onmetelijk,
maar elke bladzij, blad na blad, is vastgeplakt
en ieder deel staat vastgespijkerd op de plank
en elke plank: nog in de boom onuitgehakt.

Bron: Barbarber, december 1969

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

26 september 2025: Afscheid Peter-Arno Coppen

26 september 2025: Afscheid Peter-Arno Coppen

10 juli 2025

➔ Lees meer
Augustus: Eetvoorstelling ‘Muzikaal Feestmaal’ op Slot Zuylen en Muiderslot

Augustus: Eetvoorstelling ‘Muzikaal Feestmaal’ op Slot Zuylen en Muiderslot

8 juli 2025

➔ Lees meer
12 september 2025: Dag van de Nederlandse partikels

12 september 2025: Dag van de Nederlandse partikels

7 juli 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1914 Karel Meeuwesse
1936 Mieke Smits
1939 Seth Gaaikema
sterfdag
1978 Sonja Witstein
2021 Mark de Haan
➔ Neerlandicikalender

Media

De laatste keuze van Rogi Wieg

De laatste keuze van Rogi Wieg

9 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Van Lacarise den katijf die enen pape sach bruden zijn wijf

Van Lacarise den katijf die enen pape sach bruden zijn wijf

8 juli 2025 Door Vianne Cré Reageer

➔ Lees meer
‘Pipi, paradoxen en leermomenten’

‘Pipi, paradoxen en leermomenten’

5 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d