• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Mankement

30 december 2020 door Henk Wolf 1 Reactie

Door Henk Wolf

Wat zijn de gevoelswaarde en de gebruikscontext van het woord mankement?

Siemon Reker schreef een paar dagen geleden in een stukje over de frase ‘oneerbiedig gezegd’ het volgende:

“In de Tweede Kamer valt het woord oneerbiedig vaker dan gedacht. In de huidige zittingsperiode is Helma Lodders (VVD) de eerste in de rij en wel met een kleine aanvulling, voorzitter, op het vorige interruptiedebatje: “zieke koeien mogen niet naar de slacht. Koeien die een mankement hebben — even oneerbiedig uitgedrukt — mogen niet eens vervoerd worden, dus die kunnen niet naar de slacht.” Wat is er oneerbiedig aan koeien met een mankement?”

Dat voelde ik wel mee. Een paar dagen later schreef Peter Nieuwenhuijsen in een reactie:

“Wat er oneerbiedig is aan ‘koeien met een mankement’ voel je beter aan door te kijken naar ‘mensen met een mankement’. Het is geen toeval dat het woord ‘beperking’ daarin de voorkeur krijgt. Het gaat m.i. dus toch wel degelijk om respect tegenover het koebeest.”

De reactie van Peter Nieuwenhuijsen is logisch als je mankement doorgaans betrekt op voorwerpen. Dieren zitten op de bezieldheidsschaal ergens tussen mensen en voorwerpen in en het kan de dierenliefhebber zeer doen als een koe talig als een voorwerp wordt behandeld.

Het is niet ongewoon om mankement primair op voorwerpen te betrekken. Als ik bijvoorbeeld kijk wat Van Dale bij het lemma mankement schrijft, dan lees ik:

Mijn taalgevoel werkt een beetje anders. Voor mij is mankement toegepast op een machine een vorm van (mogelijk grappig bedoelde) personificatie, zoals je ook van een auto die veel benzine verbruikt zegt dat ie ‘dorstig is’. Mankement is voor mij primair een woord dat je op mensen betrekt.

Het Woordenboek der Friesche Taal schrijft bij mankemint:

Het primaire gebruiksveld van mankemint is hier dus, in overeenstemming met mijn taalgevoel, de mens. Het woordenboek betrekt mankemint pas in de derde deelbetekenis op voorwerpen en de bijbehorende voorbeeldzinnen zijn allemaal van recenter datum dan die bij de eerste deelbetekenis.

Het Woordenboek der Nederlandsche Taal heeft geen apart lemma mankement, maar noemt het woord wel onder het lemma mankeren. Daar is de derde deelbetekenis ‘iets dat niet in orde is aan een toestel enz.’ en de vierde ‘een lichaamsgebrek, b.v. eene breuk’.

Etymologiebank.nl, ten slotte, neemt bij mankement uit het Brabants etymologisch woordenboek de betekenisomschrijving ‘(lichamelijk) gebrek, tekort, euvel, tegenslag’ over en citeert uit 1712 de woordgroep ‘manquement in ’t gehoor’ en uit 1766 ‘manquement van grendels en sloten’.

Blijkbaar wordt mankement in het Nederlands al aardig lang op zowel mensen als voorwerpen betrokken en blijkbaar zijn er persoonlijke of regionale voorkeuren gegroeid om het woord op een van die twee te betrekken. Wie een mankement primair iets van mensen vindt, vindt ‘een koe met een mankement’ mogelijk wat overdreven eerbiedig, wie het als een woord beschouwt dat primair voorwerpen beschrijft, kan de toepassing ervan op dieren juist wat oneerbiedig vinden.

Foto: Vivienne Nieuwenhuizen (Unsplash)

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: etymologie, pragmatiek, semantiek

Lees Interacties

Reacties

  1. Julius zegt

    31 december 2020 om 11:08

    De aanhaling uit ‘Van Dale’ komt niet uit de Dikke, maar uit het woordenboekje dat gratis op de site van de uitgever wordt aangeboden. In de Dikke staat:

    1 iets dat niet in or­de is aan een toe­stel
    = ge­brek (6), fout1 (2), eu­vel1 (1)
    2 let­sel (2), li­chaams­ge­brek
    3 niet al­ge­meen te­gen­slag, on­ge­luk

    Het gratis woordenboek is (of was althans een poosje geleden) een geanonimiseerde en bewerkte editie van het voormalige pocketwoordenboek van Wolters. Uitstekend woordenboek, maar beperkt van omvang. Voor toegang tot de Dikke van Dale en het (soms wat trefzekerder) woordenboek ‘Nederlands’ (voorheen de Hedendaagse) moet toegang betaald worden.

    Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Willem Bilderdijk • Vertalen

Geloof my vry, wat andren snoeven;
Die d’ echten smaak en geur wil proeven,
Drink’ uit de oorspronkelijke flesch!

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Agenda

2 juli 2025: Boekpresentatie ‘Een nieuw geluid’

2 juli 2025: Boekpresentatie ‘Een nieuw geluid’

21 juni 2025

➔ Lees meer
26-29 juni: Dichters in de Prinsentuin 2025

26-29 juni: Dichters in de Prinsentuin 2025

18 juni 2025

➔ Lees meer
Een rijk leven: afscheidsrede Johan Koppenol, VU Amsterdam

Een rijk leven: afscheidsrede Johan Koppenol, VU Amsterdam

17 juni 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

sterfdag
1991 Cornelis Stutterheim
➔ Neerlandicikalender

Media

De structuur van wetenschappelijke artikelen

De structuur van wetenschappelijke artikelen

21 juni 2025 Door Marc van Oostendorp Reageer

➔ Lees meer
Het culturele landschap van Frits van Oostrom

Het culturele landschap van Frits van Oostrom

19 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
De internationale positie van het Engels

De internationale positie van het Engels

14 juni 2025 Door Marc van Oostendorp Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d