• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Kinderen en vooronderstellingen

28 december 2021 door Marc van Oostendorp Reageer

Hippo heeft twee vriendjes: Kat en Vos. Hier is het begin van een verhaaltje over Hippo:

Hé, Kat, ik heb honger! Ik ga deze donut opeten! Lekker! Ik heb nog steeds honger, nu ga ik deze cupcake eten.

En hier is het vervolg. Ik heb er ook een vraag over: wie staat er achter het boompje, Kat of Vos?

Hé, vriend! Raad eens! Ik heb ook een cupcake gegeten! Hé Hippo!

Het antwoord dat de meeste mensen zullen geven is: Kat. De reden is niet omdat we alleen kennis hebben gemaakt met Kat, want als Hippo in het laatste plaatje zou hebben gezegd ‘Hé vriend, ik heb een donut gegeten!’, zouden we veronderstellen dat het hier om Vos ging.

Het punt zit in het woord too, ‘ook’. Dat gebruik je alleen als je nog meer hebt geweten, maar vooral: als je ervan uitgaat dat je gesprekspartner dat ook weet. Je kunt niet zomaar een kamer binnenstappen met wildvreemde mensen en zeggen ‘ik heb ook een cupcake gegeten’. Het is in die zin niet zo dat je met ook beweert dat je iets anders hebt gegeten: een bewering bevat nieuwe informatie. Je vooronderstelt dat je dat hebt gedaan. Vandaar dat je die zin over ook cupcakes zegt tegen Kat, die al op de hoogte is van je eetgeschiedenis, maar de mededeling over de donut zonder ook juist tegen Vos, voor wie dit nieuwe informatie is.

Hier is nog een voorbeeld van zo’n vooronderstelling:

  • Willem is gestopt met videogames te spelen.

De bewering hier is dat Willem geen spelletjes meer speelt. Maar de vooronderstelling is dat hij dat wel deed in het verleden. Als je Willem nog gisteren met zijn Nintendo in de weer zag, kun je alleen maar zeggen: dat wist ik niet! Maar als je Willem nog nooit hebt zien spelen, zeg je eerder: huh?

In een interessant nieuw artikel laat een team Amerikaanse onderzoekers zien dat kinderen tussen de vier en zes dit verschil tussen beweringen en vooronderstellingen al kennen. Wanneer je hen het bovenstaande stripje laat zien, komen zij met dezelfde antwoorden als volwassenen.

Het verschil wordt misschien nog wel mooier zichtbaar uit het volgende verhaaltje. Panda blijkt dezelfde twee vrienden te hebben als Hippo, en gaat naar het dierenasiel:

Vos ziet, kortom, dat Panda een vogel uit het asiel heeft gehaald, en Kat dat er een vogel is weggevlogen. En weer komt Panda later een van zijn vrienden tegen. Wanneer hij nu zegt ‘De vogel die ik gekocht heb is weggevlogen!’, is de vriend Vos. De (‘beperkende’) bijzin geeft een vooronderstelling aan, de bewering gaat over het wegvliegen. Tegen kat zegt hij eerder ‘De vogel die wegvloog had ik gekocht!’

Alleen: als het laatste plaatje in de bovenstaande strip veranderd wordt, zodat Vos bij beide gebeurtenissen aanwezig was, verandert er iets. Dan is Kat toch weer de meest logische persoon om de zin ‘De vogel die ik gekocht heb is weggevlogen!’ te zeggen:

Je kunt zo’n vooronderstelling ook gebruiken om te denken: aha, dat hij die vogel gekocht had, wist ik niet, maar dat was kennelijk wel iets dat we beiden als waar aannemen. (Dat geldt met name voor die beperkende bijzin; een uitbreidende bijzin geeft gewoon een extra bewering.) Het is weliswaar niet de bewering van de zin, maar bevat wel degelijk informatie.

Althans: volwassenen kunnen dat, maar jonge kinderen haken hier af. Vooral de vierjarigen konden hier eigenlijk niet meer raden tegen wie je die zin het beste zegt. Ze kunnen al wel met vooronderstellingen omgaan, maar alleen als die daadwerkelijk al gegeven informatie bevatten.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: pragmatiek, taalverwerving

Lees Interacties

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

E. du Perron • Reisverhaal

De ander, die dikwijls sprak over de dood,
roemde de natuur, doorzocht alle hoeken,
en ademde diep; de een las in boeken
gedachten van derden, zijn dagelijks brood.

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

LEER DER PROPORTIËN

Het teentje maan dat gisteren te klein was
maar nu zo klein dat ik het op zijn plaats vind staan,
er is steeds minder nodig om het te bedekken,
steeds minder nodig om het te verstaan.

Bron: Het zinrijk, 1971

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

25 mei & 21 juni 2025: Leidse Zang voor Kerk en Kroeg

25 mei & 21 juni 2025: Leidse Zang voor Kerk en Kroeg

21 mei 2025

➔ Lees meer
21 juni 2025: J.H. Leopold-lezing

21 juni 2025: J.H. Leopold-lezing

19 mei 2025

➔ Lees meer
20 juni 2025: Lezingenmiddag Indische Letteren

20 juni 2025: Lezingenmiddag Indische Letteren

19 mei 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1903 Cornelis Stutterheim
1904 Leendert van Dis
sterfdag
2020 Hugo Ryckeboer
➔ Neerlandicikalender

Media

Van Hogwarts naar Zweinstein

Van Hogwarts naar Zweinstein

20 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Verschenen: Romanreuzen

Verschenen: Romanreuzen

15 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
25. alkalommal rendezték meg a Magyarországi Néderlandisztika Napját

25. alkalommal rendezték meg a Magyarországi Néderlandisztika Napját

15 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d