• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Verwijzingen naar niets?

12 januari 2019 door Redactie Neerlandistiek 4 Reacties

Nultaal (17)

Door Jan Renkema

Zonder nul is er geen wiskunde. Zonder niets is er geen communicatie. Want niets in taal is niet niets, maar iets. In deze serie een verkenning van onder meer: de stilte, de spatie, de betekenis van de punt, wat er gebeurt tussen ‘navel’ en ‘truitje’, het inhoudsloze gesprek, ‘Dat hebt u mij niet horen zeggen,‘E 621’ op een verpakking en verbale reddingsvlotten. Niets?zeggend, nee: Iets!zeggend.

De namen van de sportsters Irene en Cathy zijn op hun verzoek gefingeerd. Zo’n zin mag niet, zeggen de taaladviesboeken. Want het verwijswoord hun schept verwarring. Sterker nog, hier is het onmogelijk. Want hun verwijst naar de sportsters die in het echt een andere naam hebben. Toch is de zin gemakkelijk te begrijpen.

Ook de volgende passages kunnen taalkundig niet door de beugel.

  1. Het is ongebruikelijk om alinea’s van één zin te gebruiken. Deze brief voldoet niet aan deze eis.
  2. Kun je dit even printen? De mijne doet het weer eens niet.
  3. Palestijnse jongeren willen hun toekomst in eigen hand nemen. Maar daar is helemaal geen toekomst.

In 1 verwijst deze eis naar een eis die in de voorgaande zin niet vermeld wordt. In 2 roepen de  woorden De mijne het woord ‘printer’ op, maar in de voorafgaande zin staat alleen het werkwoord printen. In 3 moet het woord daar verwijzen naar ‘Palestijns gebied’, maar er wordt alleen gesproken over Palestijnse jongeren.

Drie foute zinnen. Maar de zinnen zijn perfect te begrijpen. De verwijzing loopt op niets op, maar wijst toch naar iets wat er niet is. En zelfs als de verwijzing fout is, dan nog herstellen we moeiteloos de fout, ook als dat tot gevolg heeft dat er een verwijzing ontstaat naar iets dat er niet staat:

  1. We begrijpen dat vertragingen vervelend zijn, maar we doen er alles aan om de overlast te beperken. We vertrouwen erop dat u hiervoor begrip heeft.

Het woord hiervoor slaat terug op het laatste deel van de voorafgaande zin. Dus de lezer moet er begrip voor opbrengen dat een instantie er alles aan doet om de overlast te beperken? Nee, dat kan niet. Met hiervoor wordt kennelijk wel naar iets verwezen. Voor de hand liggend is de verwijzing naar een overmachtssituatie. De lezer kan dit moeiteloos invullen.

Op basis van deze voorbeelden durf ik te beweren dat een verwijzing naar niets toch altijd ook een verwijzing is naar iets. Het zoveelste bewijs dat nultaal niet bestaat.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: Nultaal, verwijzingen, voornaamwoorden

Lees Interacties

Reacties

  1. Joke van Overbruggen zegt

    12 januari 2019 om 09:31

    Ik onderschrijf Nultaal (17) van Jan Renkema:

    Nultaal bestaat niet, maar lultaal wel

    Beantwoorden
  2. Peter Nieuwenhuijsen zegt

    12 januari 2019 om 19:45

    Ik vind voorbeeld 1 wel een beetje anders dan 2 en 3, omdat het woord ‘eis’ meer een onjuiste karakterisering is van de eerste zin, in plaats van te verwijzen naar iets wat nergens staat. Wat te denken, overigens, van dit mooie voorbeeld: ‘De imperialist heeft het zelf niet in de gaten.’ Bestaat hiervoor niet de term ‘anaphoric island’?

    Beantwoorden
  3. Joke van Overbruggen zegt

    13 januari 2019 om 06:24

    Peter,

    Dit voorbeeld begrijp ik niet: kun je dat uitleggen?

    Beantwoorden
    • nieuwenhuijsen zegt

      13 januari 2019 om 17:32

      Nou, oké. Waar verwijst het woord ‘het’ naar in het voorbeeld? Je leest het als ‘dat hij een imperialist is’. Maar dat staat natuurlijk nergens. Verder meen ik mij te herinneren dat er omstreeks 1970 een artikel geschreven is door John Ross waarin soortgelijke voorbeelden werden besproken en aangeduid werden met de term ‘anaphoric islands’.

      Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Christine D’haen • Vijfde grafgedicht voor Kira van Kasteel

Al wat de moestuin gunt, de groenten van het jaar;
het boerenhof, de boter, room en schuimige melk;
de herfstelijke boomgaard peer- en appelzwaar;
’t fijn kruid uit wei en tuin, uit ’t bos de kantharel

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

BEDELDEUN

“’k Heb kalk in m’n hoofd,
hoor je ’t rammelen,
hoor je ’t rammelen,
maak je ’t goed?

Heb je niet een paar kousen,
niet een lapje of een hoed,
hoor je ’t rammelen,
hoor je ’t goed?”

(Bedeldeun)

Bron: Barbarber, januari 1961

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

12 september 2025: Dag van de Nederlandse partikels

12 september 2025: Dag van de Nederlandse partikels

7 juli 2025

➔ Lees meer
10 juli 2025: Hofwijck en het lezen van maakbaar landschap

10 juli 2025: Hofwijck en het lezen van maakbaar landschap

4 juli 2025

➔ Lees meer
29-30 september 2025: Struggling Sovereignty

29-30 september 2025: Struggling Sovereignty

3 juli 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1871 Kornelis ter Laan
1912 Félicien de Tollenaere
➔ Neerlandicikalender

Media

‘Pipi, paradoxen en leermomenten’

‘Pipi, paradoxen en leermomenten’

5 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Plein Publiek: Nadia de Vries

Plein Publiek: Nadia de Vries

5 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek 1 Reactie

➔ Lees meer
Van Tamazight tot straattaal – met Khalid Mourigh

Van Tamazight tot straattaal – met Khalid Mourigh

2 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
%d