Het fascinerendst van de wetenschap zijn toch eigenlijk de puzzels. Zelfs betrekkelijk eenvoudige zaken worden niet begrepen. Waarom zeg je in de volgende zinnen in het Nederlands niet zichzelf maar zich? Ze keek voor zich.Ze zag een slang naast zich.Ze hoorde iemand achter zich. Hans Broekhuis bespreekt de zinnen in een uitgebreid nieuw artikel dat hij wijdde aan het … [Lees meer...] overZe zag volgens zichzelf niemand naast zich
voornaamwoorden
3 tips voor directeur Gijs
Over jij, u en een zorgverzekeraar. (Bekijk deze video op YouTube) … [Lees meer...] over3 tips voor directeur Gijs
Je kop
Door Henk Wolf Het woord kop worden gebruikt om de bovenkant of de voorkant van voorwerpen of geografische ruimten aan te duiden, zoals van een paal, een haven of een pier. Dat is stilistisch vrij neutraal: aanstoot geeft het zeker niet. Dat geldt ook voor de aanduiding van de voor- of bovenkant van een dier. Van een mier, een hond en een tyrannosaurus rex kun je gerust … [Lees meer...] overJe kop
Sam Smith en hun voornaamwoorden
Door Ronny Boogaart Volgens het Algemeen Dagblad van 13 september jl. wil de Britse zanger Sam Smith voortaan niet meer met hij worden aangesproken, maar met hen of hun, aangezien hij zich niet exclusief mannelijk of vrouwelijk voelt. Ik vraag me af hoeveel lezers van het AD dit bericht begrijpen. Ikzelf in elk geval niet meteen. Wat moet ik nou zeggen als ik Sam tegenkom … [Lees meer...] overSam Smith en hun voornaamwoorden
Waarom hangen hun al ruim een eeuw aan de kapstok?
Door Henk Wolf Misschien herinnert u zich nog de aflevering van De wereld draait door uit 2012 waarin taalkundige Helen de Hoop en toenmalig minister van onderwijs Ronald Plasterk spraken over het voornaamwoord hun. Bij m'n collega's en mij op NHL Stenden Hogeschool is het een populaire onderwijsvideo. Ik gebruik 'm zelf om studenten te laten zien hoe mensen … [Lees meer...] overWaarom hangen hun al ruim een eeuw aan de kapstok?
Seksistisch over woordgeslacht in 1919?
Taalkunde van 1919 In een onregelmatig verschijnende reeks zal ik af en toe taalkundige publicaties van 100 jaar geleden bespreken. Door Marc van Oostendorp Er wordt niet veel meer verwezen naar het fascinerende artikel 'Woordgeslacht als eenheidsgraad' over woordgeslacht dat Ph.J. Simons 100 jaar geleden publiceerde in De Nieuwe Taalgids. De ANS noemt het wel als … [Lees meer...] overSeksistisch over woordgeslacht in 1919?
Jouw iedere beweging
Door Kristel Doreleijers Op 8 mei 2019 kwam de nieuwe Nederlandstalige single Hoe Het Danst van Marco Borsato, Armin van Buuren en Davina Michelle uit. Borsato omschrijft het nummer op zijn website als 'een liefdeslied waarin het verhaal wordt verteld van twee mensen die niet goed weten hoe ze met elkaar verder moeten'. De single is de eerste in een nieuwe reeks … [Lees meer...] overJouw iedere beweging
Doet mèn maah een bieahtje: het gebruik van mijn voor mij in het zeventiende-eeuwse Nederlands
Door Giulia Mazzola en Peter Alexander Kerkhof Als je ooit met een Hagenees hebt gepraat, heb je het vast weleens gehoord: de dialectvorm “mèn” voor ‘mij’ in zinnen zoals “doet mèn maah un bieahtje”. Deze dialectvorm komt voor in de grammaticale functies van het meewerkend voorwerp, het lijdend voorwerp en na voorzetsels. Als klinkend kenmerk van het Haagse dialect komen we … [Lees meer...] overDoet mèn maah een bieahtje: het gebruik van mijn voor mij in het zeventiende-eeuwse Nederlands
De geit heeft last van z’n/d’r uier: horen dieren bij de mensen of bij de dingen?
Door Henk Wolf Ik vermoed dat vrijwel alle Nederlandstaligen naar Mark Rutte verwijzen met de voornaamwoorden hij, ie, hem, 'm, zijn, z'n. En ik vermoed ook dat zo goed als al die Nederlandstaligen naar Angela Merkel verwijzen met de voornaamwoorden zij, ze, haar, 'r, haar, d'r. Voor mannelijke referenten gebruiken we dus andere voornaamwoorden dan voor vrouwelijke. Dat is … [Lees meer...] overDe geit heeft last van z’n/d’r uier: horen dieren bij de mensen of bij de dingen?
Het meisje die jarig is en mijn broer, dat een vrolijke prater is
Door Henk Wolf Het meisje is grammaticaal onzijdig en biologisch vrouwelijk. Die twee soorten geslachten vechten steeds om voorrang in de grammatica. Bij de persoonlijke voornaamwoorden wint het vrouwelijke. Van de volgende zinnen is de bovenste verreweg het gewoonst: Het meisje zei dat ze jarig was. Het meisje zei dat het jarig was. Bij de betrekkelijke … [Lees meer...] overHet meisje die jarig is en mijn broer, dat een vrolijke prater is
Verwijzingen naar niets?
Nultaal (17) Door Jan Renkema Zonder nul is er geen wiskunde. Zonder niets is er geen communicatie. Want niets in taal is niet niets, maar iets. In deze serie een verkenning van onder meer: de stilte, de spatie, de betekenis van de punt, wat er gebeurt tussen ‘navel’ en ‘truitje’, het inhoudsloze gesprek, ‘Dat hebt u mij niet horen zeggen,‘E 621’ op een verpakking en verbale … [Lees meer...] overVerwijzingen naar niets?
Tutoyeren bij Couperus
Door Michelle van Dijk Een kritische lezer viel in mijn hertaling van Couperus’ Van oude mensen, de dingen die voorbijgaan over het tutoyeren tussen Lot en zijn moeder. Dat is een interessante en complexe kwestie. Die negentiende-eeuwers zijn namelijk niet zo consequent in het tutoyeren en vousvoyeren, in ieder geval niet bij Couperus, maar het is een breder voorkomend … [Lees meer...] overTutoyeren bij Couperus
‘De man’ als voornaamwoord
Door Henk Wolf Voor sommige sprekers van het Nederlands heeft de woordgroep 'de man' een functie die hij voor anderen niet heeft. Dat zie je aan het volgende fragment: Mijn vader kon op geen enkele manier een gesprek voeren. De man sprak geen woord Engels. In dat fragment kan 'de man' worden geïnterpreteerd als een willekeurige mannelijke gesprekspartner van de vader. … [Lees meer...] over‘De man’ als voornaamwoord
Wat is de onbepaalde tegenhanger van ‘die’?
Door Henk Wolf Als ik Nederlands schrijf, mis ik vaak een categorie voornaamwoorden. Die zouden dan moeten staan op de plaats van de woorden tussen vierkante haken in de onderstaande zinnen: Taalveranderingen van het eerste type zijn minder makkelijk te herkennen dan [taalveranderingen] van het tweede type. Volgens mij zijn vliegende vogels typischer dan [vogels] die … [Lees meer...] overWat is de onbepaalde tegenhanger van ‘die’?
De twaalf Friese vertalingen van ‘je’, ‘jij’ en ‘u’
Door Henk Wolf In het Engels is iedereen die je aanspreekt you. Dat is makkelijk. In het Frans moet je kiezen tussen tu en vous. Dat is al wat lastiger. Het Nederlands is nog een stapje complexer: daarin moet je kiezen tussen je, combinaties van je/jij/jou en u. Kies je verkeerd, dan oogst je hilariteit of bega je zelfs een faux pas. De complexiteit ontstaat doordat er … [Lees meer...] overDe twaalf Friese vertalingen van ‘je’, ‘jij’ en ‘u’
Diens
Door Marc van Oostendorp In de nieuwe Onze Taal schrijft de humorist Kees van Kooten onder zijn nom de plume dr. E.I. Kipping ('sneerlandicus') over een advertentie van een bedrijf dat 'levensverhalen van dierbaren' optekent: Van Kooten maakt grapjes over de derde regel, en inderdaad lijkt de enig juiste interpretatie van die zin dat de dierbare in kwestie over het … [Lees meer...] overDiens
“Een een een een een boek”: over lidwoordherhaling in gesproken taal
Door Marten van der Meulen Ik ben dezer dagen voor allerlei onderzoeksdoeleinden lekker aan het klooien in het onvolprezen Corpus Gesproken Nederlands (CGN). Een van de voorbeelden die ik tegenkwam bevatte het volgende fragment: het ook een een een boek dat Een grappig voorbeeld: drie keer een op een rij! Ik wist wel dat mensen af en toe lidwoorden herhalen. In gesproken … [Lees meer...] over“Een een een een een boek”: over lidwoordherhaling in gesproken taal
Zijn band is plat
Door Marc van Oostendorp Dingen kunnen niets bezitten. Een mens kan wel een boek hebben, maar een boekenkast kan dat niet. Je ziet dat verschil tussen mensen (en dieren) enerzijds en dingen anderzijds ook terug in de grammatica: je kunt wel zeggen: De professor en zijn boeken maar niet: De boekenkast en zijn boeken Het gaat nog verder: je vindt het verschil ook … [Lees meer...] overZijn band is plat
Voor meer informatie: klik daar
Door Marc van Oostendorp Over vijftig jaar, zo beloof ik jullie, komt er een in leer gebonden uitgave van mijn blogposts op Neerlandistiek over de constructie Klik hier. Die serie is nog niet erg vergevorderd – dit is de tweede aflevering en de eerste verscheen in 2013 -, maar geef het nog wat tijd en het boekje loopt vanzelf vol. Zeker nu ook andere bloggers zich ermee gaan … [Lees meer...] overVoor meer informatie: klik daar
Als Anne, Janne en Sanne elkaar iksen
Door Marc van Oostendorp Anne, Janne en Sanne kennen elkaar: wie kent dan wie? Normaliter zul je ervan uitgaan dat de volgende zaken waar zijn: Anne kent Janne. Anne kent Sanne. Janne kent Anne. Janne kent Sanne. Sanne kent Anne. Sanne kent Janne. Met andere woorden: iedereen kent iedereen. Toch heeft elkaar niet altijd precies die betekenis, zegt een … [Lees meer...] overAls Anne, Janne en Sanne elkaar iksen
Je ziet u echt niet
Door Marc van Oostendorp Voor een beter begrip van de taal is het handig als iemand soms gaat hardlopen: Waarom klinkt "Je ziet jullie echt niet!" wel, terwijl "Je ziet u echt niet!" dat niet doet? "Men ziet u echt niet!", daarentegen wel. Vroeg ik me vanavond tijdens hardlopend af toen ik onverlichte wandelaars bijna onder voet liep. @fonolog@taaljournalist — Geert-Jan … [Lees meer...] overJe ziet u echt niet
Hun gebruiken expres een rare spelling op Twitter
Door Marc van Oostendorp Vorige week vierde Dany Jaspers zijn zestigste verjaardag. Jaspers is een van de erudietste, een van de slimste én een van de aardigste taalkundigen van het Nederlandse taalgebied. Het is dus volkomen terecht dat zijn collega's een Festsite voor hem hebben gemaakt. Hoe aardig en hoe erudiet hij is blijkt al uit de enorme diversiteit aan geleerden die … [Lees meer...] overHun gebruiken expres een rare spelling op Twitter
‘Taal baart men zorgen’
Door Roland de Bonth In de laatste aflevering van de ‘Slowquiz: Wat weten we nog van die neerlandici?’ merkt Peter-Arno Coppen tot zijn spijt op dat er geen enkele anekdote is toegevoegd over de die week geboren en gestorven neerlandici. Had ik dan toch melding moeten maken van het T-shirt dat ik in het begin van de jaren negentig had laten bedrukken met een portretgravure van … [Lees meer...] over‘Taal baart men zorgen’
De machten die de liefde nog omkluistren
