Verwarwoordenboek Vervolg (115)

Door Jan Renkema

In het Verwarwoordenboek worden zo’n 500 woordparen behandeld met vaak onduidelijke verschillen: afgunst-jaloezie, bloot-naakt, geliefd-populair, plaats-plek, enz. Talrijke lezers hebben woordparen aangedragen met het verzoek om ook die te behandelen. Vandaar deze wekelijkse rubriek.

Mocht u ook een ‘verwarpaar’ behandeld willen zien, plaats dan een reactie onder deze rubriek. Kijkt u dan wel even op de website om te zien of de woorden al zijn opgenomen.

pathetisch / theatraal

De woorden verschillen in betekenis.

pathetisch                  overdreven, met veel emotie, hartstochtelijk

OK, ik ben weer te laat. Maar om daar nou zo pathetisch over te doen.

theatraal                    overdreven, op effect berekend, gekunsteld.

Met een theatraal gebaar overhandigde hij haar een vreemd uitziend pakje.

In beide gevallen gaat het om overdrijving. Bij pathetisch is het de overdrijving van emotie. Het woord ‘pathos’ komt uit het Grieks en betekent ‘emotie’, en vooral ook ‘geëmotioneerdheid’ of een hartstochtelijke gemoedsaandoening. Pathetisch betekent dus ‘overvol van pathos’. Het woord theatraal betekent ‘zoals in een theater’, waar toneelspelers hun gebaren en mimiek sterk moe(s)ten aanzetten om het beoogde effect bij het publiek te bereiken. Bij theatraal gaat het dus om de overdrijving van gebaren. En als dat niet op het toneel gebeurt maar in gewoon contact, dan komt dat vaak gekunsteld over. Omdat theatraal ook ziet op ‘effectbejag’ komt het soms dicht bij ‘vol van emotie’. Maar toch gebruiken we bij (overdreven) emotie eerder het woord pathetisch.