• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Geen Nedersaksisch? Dan ook geen Bretons, Baskisch en Arabisch!

19 juli 2019 door Redactie Neerlandistiek 4 Reacties

Door Jaap Spa

In het dagoverzicht van Neerlandistiek , dd. 11 juli 2019, geeft Marc van Oostendorp onder de titel Het Nedersaksisch is een illusie een korte beoordeling van het nieuwe handboek Nedersaksisch in een notendop. In dit geschrift zegt hij o.m. dat deze taal vooral bestaat uit een verzameling dialecten. De sprekers daarvan voelen zich, volgens hem, geen sprekers van het Nedersaksisch, maar alleen van het eigen dialect: Gronings, Stellingwerfs, Veluws….  Van Oostendorp stelt vervolgens  dat dat niet geldt voor de Limburgers, die wel het Limburgs als taal zouden ervaren. Maar onmiddellijk daarop zegt hij dat de Sittarders  en Venloërs enz. altijd zeggen dat ze Sittards en Venloos spreken en geen Limburgs. Wat is dan het verschil met de sprekers van de dialecten in Nedersaksen ?

Van Oostendorp zegt ook dat het Nedersaksisch niet fundamenteel verschilt van het Nederlands . In mijn recensie in Word (vol 60, 2009) van het Handboek Nedersaksische Taal- en Letterkunde (van Gorcum, Assen , 2008 ) gaf ik echter  op blz. 169/170 een aantal karakteristieken van het Nedersaksisch die laten zien dat deze taal behoorlijk verschilt van het Nederlands. Is dat voor van Oostendorp “fundamenteel” genoeg ? Jo Daans taalkaart van Nederland en Vlaanderen (Van Randstad tot Landrand, NHUM, Amsterdam, 1969) heeft het Nedersaksische gebied met een groene kleur begiftigd, daarmee aangevende dat volgens haar deze dialecten een taalkundige eenheid vormen. Ook het instellen van de leerstoel ‘Nedersaksische taal- en letterkunde’ aan de Universiteit van Groningen, en als eerste bezet door wijlen Prof. Heeroma, wijst erop dat degenen die deze leerstoel in het leven hebben geroepen ervan overtuigd waren dat het Nedersaksisch als taal bestond.

Voorts zegt van Oostendorp dat de term Nedersaksisch” de in het Noorden van Duitsland gesproken dialecten zou uitsluiten omdat het voorvoegsel “Neder-” alleen maar zou slaan op de in Nederland gesproken taal van het Noord-Oosten. In Duitsland is echter de term “niedersächsisch” ook zeer gebruikelijk, cf. H. Niebaum ” Zur niedersächsisch-niederfrankischen Dialektscheide” (in  Niederdeutsches Wort 1971 pp. 45 -60).

Als een groep  dialecten voldoende verschilt de landstaal of van de omringende talen zullen de sprekers ervan de generieke term gebruiken : Ze spreken dus Bretons (en bij vb. geen vannetais of trégorrois ) of Baskisch (en geen navarais of  guipuscoan etc. ). En wat  men gewoonlijk Arabisch noemt is eveneens zodanig in dialecten uiteengevallen dat de taalkundige Merritt Ruhlen in zijn boek A guide to the languages of the world (1975, 1976, Language Universals Project, Stanford University) gemeend heeft 4 verschillende fonetische beschrijvingen te moeten geven van het Arabisch gesproken  in respectievelijk Irak, Egypte, Marokko en Malta. In geen van de drie gevallen heeft zich een standaardtaal ontwikkeld.                                                         

Tenslotte nog een persoonlijke ervaring : In mijn studententijd liet ik een mede-student, afkomstig uit het Westen des lands een op de bandrecorder opgenomen tekst van het Venoos (Vollenhoofs) beluisteren. Waar ikzelf geen enkele moeite  had het gesprokene te verstaan, zei mijn kennis dat hij er niets van begreep. Het was voor hem een volkomen andere taal.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: Nedersaksisch, streektalen

Lees Interacties

Reacties

  1. Rob Alberts zegt

    19 juli 2019 om 12:26

    Rond 1960 was er in Noord-Brabant per 10 kilometer al een ander dialect te horen.

    En nu?

    Ik ben er een voorstander van om taalverschillen te onderzoeken. Voordat we het door hebben is er een taal weer verdwenen.

    Vriendelijke groet,

    Beantwoorden
  2. Henk Wolf zegt

    19 juli 2019 om 13:04

    Wat Marc volgens mij bedoelt, is dat de term ‘Nedersaksisch’ bij de sprekers niet is aangeslagen. Er is anders dan bij sprekers van het Bretons, Baskisch en Arabisch geen besef van eenheid. Sprekers zeggen dat ze Gronings, Oost-Gronings, Veenkoloniaals of Knoalsters spreken, maar niet dat ze Nedersaksisch spreken. Die term was er in taalhistorische zin al, soms met een politieke afbakening aan de landsgrens, soms met een taalkundige afgrenzing daar waar het Slavisch en het Romaans beginnen. Op zo’n taalhistorische manier gebruikt Niebaum hem ook.

    Daarnaast is ‘Nedersaksisch’ tot politieke term geworden. In die zin is de term eind vorige eeuw door streektaalorganisaties geadopteerd. Dat was handig en daar is ook veel voor te zeggen, want als streektaalorganisaties samen optrekken, krijgen ze meer voor elkaar. De erkenning van het Nedersaksisch als streektaal door de Nederlandse overheid is wat dat betreft het sluitstuk aan de Nederlandse kant van de grens. In Duitsland wordt ‘Niedersächsisch’ als politieke term nauwelijks gebruikt, daar is ‘Niederdeutsch’ de dominante politieke aanduiding voor de Nedersaksische dialecten in het Duitse deel van het dialectcontinuüm. De term komt weleens uit de kast als dat politiek gezien handig is, bijvoorbeeld bij grensoverschrijdende taalprojecten, maar dat is maar beperkt.

    Wat taalhistorisch en politiek functioneert, doet dat maatschappelijk (in de hoofden van de sprekers) alleen nog niet. En ik krijg ook niet de indruk dat de streektaalorganisaties in het Nedersaksische gebied dat heel belangrijk vinden. Die werken toch hoofdzakelijk aan het Drents, het Gronings enzovoort. Wat uiteraard hun goed recht is.

    Beantwoorden
  3. The Singing Organ-Grinder zegt

    19 juli 2019 om 14:27

    Nog een anecdote. Eind jaren 80 ging ik als een- en traagtongige Engelsman werken in een aan de grens gelegen Twents gehucht. Daar dacht ik oa Nederlands te leren door bij de geweldige plaatselijke boerenkapel te gaan spelen. Na zes maand kocht ik een tv, zette het Achtuurjournaal aan, en verstond er geen woord van. Mijn medebloazers waren er trots op dat ik wat boerenplat had geleerd, maar wars van de pogingen van een paar ideologen om een Friese oplossing te creëren voor de oostelijke provincies. Schreef Cowboy Fred wat later: “Ook het Twentse dialect was een bron van vermaak, vooral als dat dialect doordrong in de Nederlandse taal als Twentisme, of moet ik zeggen ‘Nedersaksisme’.” Ik deed een tijdje mee met de schijn, maar het Nedersaksisch is toch doodhout in de taalboom tussen het Nederduits en de dialecten.

    Beantwoorden
  4. gait golbach zegt

    25 juli 2019 om 08:51

    Ut Neersassisch is un verzaomelnaeme veur un groot aantal dialect’n. Ut is un taol op zich, uut e’sprok’n in verschillende klank’n die allemaole te herlijd’n bunt.
    Ut is toch un mirakel da’j oe uut’n kunt in een taol die un beriek hef van de flank’n van de Veluwe tot ut leste stokkie Duutsland, bie de grens van Polen en de Oostzee…
    Praot plat !!!!

    Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Jac. van Hattum • Geboorteplaats

En welke reis hij aanwees op de kaart
en over grenzen trok of buitengaats;
zijn vinger wees dat dorpje aan de vaart:
dit was zijn jeugd; dit zijn geboorteplaats.

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

OP EEN AFGEWEZEN HARING

Nee, haring moet je maar niet eten,
op zeebanket rust een bezwaar,
dan krijg je van die gekke dromen
met rare lintjes in het haar.

Bron: Barbarber, december 1971

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

14 juni 2025: Programma rondom Een nieuw geluid

14 juni 2025: Programma rondom Een nieuw geluid

11 juni 2025

➔ Lees meer
23 juni 2025: Boekpresentatie Nicoline van der Sijs

23 juni 2025: Boekpresentatie Nicoline van der Sijs

4 juni 2025

➔ Lees meer
2 oktober 2025: Symposium ‘Podium veur de Streektaol’

2 oktober 2025: Symposium ‘Podium veur de Streektaol’

2 juni 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

sterfdag
1973 Leendert van Dis
2020 Flip G. Droste
➔ Neerlandicikalender

Media

Inspiratiesessies in het Universitair Museum Utrecht

Inspiratiesessies in het Universitair Museum Utrecht

11 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
De Inktpodcast 29: Muziek voor tekst deel I

De Inktpodcast 29: Muziek voor tekst deel I

10 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Taal doe je samen

Taal doe je samen

9 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d