Verwarwoordenboek Vervolg (131)
Door Jan Renkema
In het Verwarwoordenboek worden zo’n 500 woordparen behandeld met vaak onduidelijke verschillen: afgunst-jaloezie, bloot-naakt, geliefd-populair, plaats-plek, enz. Talrijke lezers hebben woordparen aangedragen met het verzoek om ook die te behandelen. Vandaar deze wekelijkse rubriek.
Mocht u ook een ‘verwarpaar’ behandeld willen zien, plaats dan een reactie onder deze rubriek. Kijkt u dan wel even op de website om te zien of de woorden al zijn opgenomen.
debat / discussie
Er is betekenisverschil.
debat aan regels gebonden, openbare discussie, gericht op uiteenzetting van standpunten
In het Engelse Lagerhuis zijn de debatten veel feller dan bij ons in de Tweede Kamer.
discussie gedachtewisseling over een meningsverschil
Het wordt tijd voor een brede maatschappelijke discussie over de staat van ons onderwijs.
De woorden verschillen op drie aspecten. 1. ‘formeel-informeel’. Een debat is gereglementeerd met spreektijden en regels voor interruptie, en staat onder leiding van een voorzitter. Vaak is ook het onderwerp duidelijk afgebakend. Een discussie kent nauwelijks regels en kan ook spontaan ontstaan. 2. ‘uiteenzetten-overtuigen’. Een debat is gericht op het uiteenzetten van standpunten, terwijl het bij een discussie nadrukkelijk gaat om het overtuigen van de tegenstander of gesprekspartner. 3. ‘met of zonder publiek’. Een debat heeft niet alleen een functie voor de deelnemers, maar is ook bedoeld voor het publiek. Een debat heeft toehoorders, een discussie doorgaans niet.
Als een debat gaat over een gezamenlijk belang of probleem, dan heet het ook wel overleg of beraadslaging. Als een discussie uit de hand loopt, dan noemen we dat eufemistisch een woordenwisseling. Er bestaat ook nog een ‘hogere vorm’ van gedachtewisseling, de dialoog. In een dialoog streven deelnemers eerder naar begrijpen dan naar begrepen worden, en geven de gesprekspartners door Luisteren, Samenvatten en Doorvragen de afkorting lsd een nieuwe inhoud.
Misschien buiten de politieke betekenis heeft voor mij een debat noodzakelijk een winnaar en een discussie niet.
Dat onderscheid tussen uiteenzetten en overtuigen zit ook niet zo in mijn taalgevoel. Je kunt toch best een verkennende discussie hebben (maar geen verkennend debat)? Dan gaat het toch niet om overtuigen, maar om gezamenlijk bespreken? Voor mij is discussiëren meer het neutrale gezamenlijk bespreken, terwijl het bij debatteren om de winnaar gaat.
Er is ook nog het algemene debat, of publieke debat. Dat lijken me synoniemen van een algemene discussie en een maatschappelijke discussie.
Een discussie kan natuurlijk overal over gaan, maar het belangrijkste daarin is het uitventen van het eigen gelijk. Gelijk hebben is een ding, gelijk krijgen is een ander ding, ook al heb je het niet. Daar is in oude tijden de welsprekendheid voor bedacht, plat gezegd de kunst om kromme komkommers recht te praten. Over gelijk eisen zullen we het dan maar niet hebben.
‘In een dialoog streven deelnemers eerder naar begrijpen dan naar begrepen worden, en geven de gesprekspartners door Luisteren, Samenvatten en Doorvragen de afkorting lsd een nieuwe inhoud.’
Wat leuk! Ik heb me nooit gerealiseerd dat LSD ook nog op een andere manier ‘geestverruimend’ kan zijn…
De deelnemers aan een dialoog hebben in ieder geval de intentie om er gezamenlijk achter te komen, te onderzoeken, hoe de vork precies in de steel zit; of er op zijn minst alle moeite voor te doen om tot consensus te komen in plaats van elkaar retorische vliegen af te vangen. Dat kan natuurlijk alleen maar, wanneer men bereid is om het eigen gelijk los te laten, waardoor men gedachten op een hoger niveau wisselt, dan ooit in discussie of in debat – hoe gestructureerd ook – mogelijk is.
het grappige bij beide woorden vind ik de etymologische betekenis debat: van débat, debat(t)re (oud?)frans. battre=(ver)slaan. discussie latijn dis = UITEEN en cusus (voltooid deelw. van) cudere = ook slaan, treffen. overigens kon ik discudere niet vinden, wel dicussio en disputatio.(dus ook met dis/UITEEN). maar vooral colloquium (nomen)) en colloquor (verbum). waarbij het dus juist gaat om SAMEN…(con met assimilatie).
wat doet trouwens een debatingclub? discussiëren of debatteren?
Dank voor al het zo nuttige commentaar! Ik vermoed dat ik nog met deze en gene in debat én discussie moet om de onderscheidingen scherper te krijgen. Deze aflevering van Verwarwoorden komt op de lijst ‘Nog te verbeteren’.