Waar komt het woord Bargoens vandaan? Eeuwenlang heeft het in het Nederlands bestaan als de naam voor iets dat je niet meteen een volwaardige taal kunt noemen, maar een verzameling woorden en termen en uitdrukkingen uit allerlei talen die samen dienden als ‘dieventaal’, een geheimtaal voor criminelen.

Maar waarom Bargoens? Waar komt dat woord vandaan? Daarover waren tot nu toe twee theorieën, maar in een artikel in het nieuwe nummer van Taal en Tongval voegt Paul Van Hauwermeiren daar een nieuwe aan toe.

Dit zijn de twee theorieën. De eerste zegt dat het een verbastering is van Bourgondisch, de taal van Bourgondië (je zou kunnen zeggen: een dialect van het Frans). Dat zou kunnen staan voor ‘onverstaanbaar taaltje’, zoals mensen nu ook nog kunnen zeggen ‘dat is Frans/Chinees voor me’. Toch vindt Van Hauwermeiren, bijvoorbeeld omdat vormen van het woord met een o of oe (Borgoens of Boergoens) pas opduiken nadat deze etymologie is geïntroduceerd of omdat degenen die Bargoens spraken die taal zelf niet onverstaanbaar worden. Dat laatste lijkt mij een eigenaardig argument, want de taal was natuurlijk toch wel bedoeld om onbegrijpelijk te zijn, zij het niet voor de sprekers zelf.

Ook de andere theorie, dat het woord zou zijn afgeleid van een Frans woord baragouin ‘onverstaanbare’ taal. Daarvan zou dan Bargoens zijn afgeleid. Maar, zegt Van Hauwermeiren, waar komt de s aan het eind van Bargoens dan vandaan? Het woord bargoen wordt in de Nederlandse bronnen niet aangetroffen. (Hierop zou ik zeggen: misschien werd die s toegevoegd omdat het hier immers de naam van een taal(variëteit) betrof.)

Van Hauwermeirens eigen voorstel is dat de term misschien komt van braken, zoals we dat nu nog kennen uit inbraak. Het –oens aan het eind zou een achtervoegsel zijn dat je ook vindt in middeleeuwse woorden als gargoens (van gargoen = jargon) en arragoens (dat te maken zou hebben met het Franse argot ‘groepstaal’ of het Engelse argue).

Dat is een aardig idee. Het is mij niet duidelijk waarom het veel plausibeler zou zijn dan de bestaande theorieën, maar het is ook niet meteen duidelijk waarom hij minder plausibel is. En anders dan in termen van een soort intuïtieve plausibiliteit vallen dit soort etymologische theorieën geloof ik ook niet te wegen. Met name lijkt me trouwens ook mogelijk dat al die theorieën een beetje waar is, en dat zo’n term als Bargoens juist succesvol kon zijn doordat hij verschillende associaties opriep.,