• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

donker / duister

15 april 2020 door Redactie Neerlandistiek Reageer

Verwarwoordenboek Vervolg (162)

Door Jan Renkema

In het Verwarwoordenboek worden zo’n 500 woordparen behandeld met vaak onduidelijke verschillen: afgunst-jaloezie, bloot-naakt, geliefd-populair, plaats-plek, enz. Talrijke lezers hebben woordparen aangedragen met het verzoek om ook die te behandelen. Vandaar deze wekelijkse rubriek.

Mocht u ook een ‘verwarpaar’ behandeld willen zien, plaats dan een reactie onder deze rubriek. Kijkt u dan wel even op de website om te zien of de woorden al zijn opgenomen.

donker / duister

De woorden hebben eenzelfde betekenis, maar hebben elk ook nog andere betekenissen.

donker           waarin geen of weinig licht doordringt, weinig licht weerkaatsend; ongunstig, treurig, somber

  • Jullie moeten voor het donker thuis zijn.
  • Ik zie niet goed het verschil tussen oker en donkergeel.
  • Als dit het startniveau is van deze klas, dan zie ik de toekomst donker in.

duister           waarin geen of weinig licht doordringt; onzeker, onduidelijk

  • Door die kleine raampjes blijft het gewoon een duister vertrek.
  • Ik begrijp er niets van, het is mij volstrekt duister.

De woorden delen eenzelfde betekenis ‘waarin geen of weinig licht is’. Je zou dus verwachten dat in het eerste voorbeeld ook zou kunnen staan: Jullie moeten voor het duister zijn. Toch is dat niet zo. En ook is het niet stikduister of de kat knijpen in het duister. Je kunt wel zeggen dat deze zegswijzen zo zijn  ingeburgerd, maar dat betekent eigenlijk: ‘Ik weet niet hoe je het betekenisverschil kunt omschrijven.’

De woorden worden door elkaar gebruikt, vaak ook nog als het gaat om de toch afwijkende extra betekenissen naast ‘afwezigheid van licht’. Wat kies je in de volgende voorbeelden, donker of duister?

  • Ik zie het … in.
  • Ik heb een … vermoeden.

Het is Ik zie het donker in want het gaat om somberheid. En het is een duister vermoeden want het gaat hier om onzekerheid. Toch worden ook hier de woorden soms verwisseld. Ik heb zo’n ‘duisterbruin’ vermoeden dat een foutmelding hier niet helpt. Maar wat zou ik graag betekenisverschil handhaven! Onze taal zelf probeert dat ook dapper. Dan moeten wij toch een handje helpen? Kijk eens naar de volgende voorbeelden:

  • tasten in het donker
  • tasten in het duister
  • Zijn ogen werden donker.
  • Zijn ogen werden duister.

Bij tasten in het donker denk je toch eerder aan een spelletje op een kinderpartijtje of aan een ‘darkroom’. Maar bij tasten in het duister lijkt het eerder te gaan om ‘onzekerheid’. Als iemands ogen donker worden, komt vooral het beeld op van iemand met een sterke emotie (woede, verlangen, schaamte). Maar als iemands ogen duister worden, denk je dan niet eerder aan de noodzaak van een staaroperatie? Benieuwd of lezers van deze column enig licht zien in dit d…

Afbeelding van Herm via Pixabay

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: Verwarwoordenboek, woordbetekenis

Lees Interacties

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Jan van Harten • Boeket

Na zijn heengaan bleef mijn moeder
goed verzorgd achter. Soms was ze druk
bezig om losse gedichten van mij
te lezen om ze daarna te verscheuren.

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

FATUM

De hond drinkt uit zijn spiegelbeeld
het hele plasje leeg.
 

Bron: Barbarber, december 1967

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

26 mei 2025: promotie Viorica Van der Roest

26 mei 2025: promotie Viorica Van der Roest

22 mei 2025

➔ Lees meer
25 mei & 21 juni 2025: Leidse Zang voor Kerk en Kroeg

25 mei & 21 juni 2025: Leidse Zang voor Kerk en Kroeg

21 mei 2025

➔ Lees meer
21 juni 2025: J.H. Leopold-lezing

21 juni 2025: J.H. Leopold-lezing

19 mei 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1920 Cyriel Moeyaert
➔ Neerlandicikalender

Media

Memory, War and Translation

Memory, War and Translation

22 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Van Hogwarts naar Zweinstein

Van Hogwarts naar Zweinstein

20 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Verschenen: Romanreuzen

Verschenen: Romanreuzen

15 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d