• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Emeritus als autoriteitsargument

22 mei 2020 door Marten van der Meulen 3 Reacties

Door Marten van der Meulen

Eerder deze week ging op Twitter een lijstje rond met mensen die een bepaalde aanpak tegen Covid-19 steunen. Ik zal me daar, een wespennest vermijdend, verder inhoudelijk maar niet teveel mee bezighouden. Wel kan ik niet laten te vermelden dat de Franse viroloog Raoult (bekend van de chloroquinebehandeling) wetenschappelijk nogal betwistbaar werk lijkt af te leveren (zie hier en hier). Maar dat terzijde. Wat mij taalkundig interesseert is het gebruik van het woord ‘emeritus’ op dat lijstje, dat als titel ‘Medici’ heeft (daar valt ook nogal over te twisten, maar enfin). We komen op dat lijstje de volgende voorbeelden tegen:

  • huisarts emeritus 
  • psychiater emeritus
  • natuurgeneeskundig arts emeritus
  • radioloog emeritus
  • arts emeritus
  • oefentherapeut Cesartherapie emeritus

Het is een verrassend lijstje, want voor zover ik wist werd emeritus alleen gebruik bij hoogleraren en professoren. Toen ik zulks op Twitter deelde, werd me al snel duidelijk dat de titel ook in religieuze kringen wel wordt gebezigd (ik verkeer daar weinig ten gevolge van mijn opgroeien in Gomorra achter de Duinen). Maar bovenstaande voorbeelden lijken nergens te worden genoemd.

Gebruik

Nu kan Wikipedia me natuurlijk nog meer vertellen, ik wil kijken wat er ook daadwerkelijk gebeurt en hoe vaak. Ik wendde me dus tot COW, het grootste corpus dat beschikbaar is voor het Nederlands (ongeveer 6 miljard woorden). De inhoudswoorden die het vaakst voorkomen direct voor en na ‘emeritus’ zijn de volgende:

  • hoogleraar – 7027
  • professor – 1160
  • predikant – 424
  • pastoor – 156
  • bisschop – 62
  • aartsbisschop – 46
  • hulpbisschop – 29
  • president – 23
  • voorzitter – 22
  • lector – 19

Het verschil in frequentie is groot: duidelijk is dat hoogleraar op afstand de meestvoorkomende collocatie is, en dat de academie sowieso het verreweg belangrijkste domein is. Religie levert iets meer termen op, maar die komen allemaal vrij weinig voor. Van de termen uit het lijstje medici komt emeritus psychiater alleen voor als nom de plume voor een reageerder op De Speld (dat lijkt me vrij tekenend); arts emeritus komt één keer voor. Behalve dus in dat lijstje.

Functie

Het gebruik van emeritus wás dus erg beperkt: waarom wordt het dan hier nu zo uitbreidend gebruikt? Op zichzelf is zo’n betekenisuitbreiding niet zo vreemd, waarbij een woord van een specifieke functie of gebruikssituatie ruimer wordt toegepast. M§aar ik vermoed dat het in dit specifieke geval met autoriteit te maken heeft. Het lijkt me dat het gebruik van het woord emeritus meer cachet geeft dan een van de alternatieven, zoals ‘gepensioneerd’, ‘in ruste’, of ‘buiten dienst’. Zoals skepsoloog Pepijn van Erp ook reageerde op Twitter: het kan ook te maken hebben met het feit dat artsen zich niet langer ‘arts’ mogen noemen na hun pensionering: ze dienen “iets als ‘np’ (niet praktiserend)” te gebruiken. Dan is emeritus natuurlijk een betere en sjiekere term! 

De vraag is dan natuurlijk of het echt zo werkt: heeft het gebruik van het woord emeritus een effect op de perceptie van een autoriteitsargument? Ik vermoed dus van wel. Sowieso valt het me op (maar dat kan natuurlijk een recency illusion zijn) dat de titel emeritus ook in klimaatdebatten af en toe langskomt. Grappig is dat bij een kritisch stuk in NRC dan weer van ‘gepensioneerde hoogleraren’ wordt gesproken: duidelijk minder status. En een subtiel andere betekenis. De suggestie van ‘emeritus’ is, althans bij mij, dat men nog wel het betreffende ambt een beetje bijhoudt, alleen niet meer vanuit een officiële baan. Of dat ook echt zo is laat zich raden, maar zoals zo vaak: waarheid doet er niet toe, het gaat om perceptie.

Autoriteit

Of het gebruik van emeritus echt invloed heeft op hoe mensen autoriteit verwerken, dat weten we niet. Er is best wat onderzoek naar hoe mensen omgaan met autoriteitsargumenten: we weten bijvoorbeeld wel iets over hoe mensen met verschillende culturele achtergronden omgaan met onderzoekers die zich uitspreken over zaken die niks met hun vakgebied te maken hebben (zie hier). Nog niet gepubliceerd onderzoek dat ik deed samen met Gudrun Reijnierse liet bovendien zien dat het gebruik van ‘prof X van uni Y’ invloed kan hebben op de geloofwaardigheid van bepaald nieuws. Misschien speelt emeritus hier ook een rol bij. Hoewel oefentherapeut Cesartherapie emeritus bij mij toch vooral op de lachspieren werkt.

Dit stuk verscheen eerder op het blog van Milfje Meulskens
Foto: Papa emeritus, Thargol, Wikimedia

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel

Lees Interacties

Reacties

  1. Anoniem zegt

    22 mei 2020 om 16:50

    Welk Gomorra achter de duinen? (Mijn brein zei meteen Haarlem maar daar wemelt het van de bisschoppen en zo)

    Beantwoorden
    • Irina zegt

      22 mei 2020 om 16:50

      Iep, ik ben niet met opzet anoniem. Te snel shift-enter gedaan.

      Beantwoorden
      • msvandermeulen zegt

        22 mei 2020 om 21:07

        Ha, ik dacht dat ‘achter de duinen’ een duidelijke verwijzing was naar O O Den Haag, maar dat is misschien alleen evident als je ook daadwerkelijk uit Den Haag komt.

        Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Willem Bilderdijk • Het Spaansch en ’t Fransch

Maar weg met u, ô spraak van bastertklanken,
Waarin hyeen en valsche schakals janken;
Verloochnares van afkomst en geslacht,
Gevormd voor spot die met de waarheid lacht

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

IN DROOM

In een bladstille droom
hoorde ik kreunen op de weg.
Mijn vader sprong op
uit zijn stoel bij het raam –
wij waakten die nacht –,
snelde de tuin door, ik ook.

Het licht van de maan
omrandde met scherpe glanzen
boomstronken, een wagenschot,
de struiken, ieder blad.
Ik zelf lag daar in het donker
in de regen languit op het pad.

Bron: Tirade, november-december 1959

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

23 mei 2025: Nijmegen taalhoofdstad

23 mei 2025: Nijmegen taalhoofdstad

16 mei 2025

➔ Lees meer
26 mei 2025: Nederlands Centraal

26 mei 2025: Nederlands Centraal

7 mei 2025

➔ Lees meer
9 mei 2025: een avond over patiëntenliteratuur in Perdu

9 mei 2025: een avond over patiëntenliteratuur in Perdu

7 mei 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1891 Jef Leenen
sterfdag
1940 Jacob Hiegentlich
1947 Jacobus Heinsius
2022 Thijs Pollmann
➔ Neerlandicikalender

Media

Verschenen: Romanreuzen

Verschenen: Romanreuzen

15 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
25. alkalommal rendezték meg a Magyarországi Néderlandisztika Napját

25. alkalommal rendezték meg a Magyarországi Néderlandisztika Napját

15 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
De Vliegende Hollander. De Mythe bij Gerard Reve, Jef Last en Louis Ferron

De Vliegende Hollander. De Mythe bij Gerard Reve, Jef Last en Louis Ferron

12 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek 1 Reactie

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d