Voornamendrift 54

Door Gerrit Bloothooft en David Onland

Het valt niet mee om origineel te zijn. Dat waren de ouders die hun dochter in 1936 Sandra noemden ook niet. Ze waren weliswaar in Nederland sinds lange tijd de eersten, maar de naam, verkorting van Alexandra > Alessandra (Italiaans) > Sandra of van Cassandra, is duizenden jaren oud. Oude attestaties in Nederland zien we al in 1632 toen Sandra Prefeet in Amersfoort werd gedoopt. Zo’n oude naam kan herontdekt worden en het tot modenaam brengen. En dat gebeurde in de vorige eeuw (figuur 1), waar het lied Breng die rozen naar Sandra in 1971 zelfs een tophit werd van Ronnie Tober (naar origineel van de Belgische Jimmy Frey). Maar hoe verspreidde de naam zich over ons land?

De geboorteplaatsen van de eerste Sandra’s zijn in de basisregistratie personen achtereenvolgens tussen 1935 en 1943: Dordrecht, Groningen, Rotterdam, Hengelo (O), weer Rotterdam, Voorschoten en Haarlem. Daarvan liggen Dordrecht, Groningen en Hengelo wel heel erg ver uit elkaar om een relatie tussen ouders te veronderstellen, alhoewel dat niet uitgesloten is (de geboorte van Sandra in Groningen werd vermeld in Het Nieuwsblad van het Noorden). De kans lijkt groot dat die eerste ouders onafhankelijk van elkaar de naam Sandra bedacht hebben. Dat kan misschien niet los gezien worden van de populariteit van Sandra in Amerika, waar de naam in de jaren 30 een opmars begon en daar tussen 1940 en 1960 in de top-10 stond (figuur 2), waarvan mogelijk signalen in Nederland doordrongen.

Er is in Nederland nauwelijks een patroon te vinden in de ontwikkeling van de geografische verspreiding van Sandra over Nederland, die volgt ongeveer de bevolkingsdichtheid van Nederland. Alleen daar waar ouders nog traditioneel vernoemen (de bible belt) is een modenaam als Sandra relatief minder populair. In figuur 3 geven we de populariteitsontwikkeling in vier provincies. Er zijn maar weinig verschillen te zien. De echte ontwikkeling start overal rond 1960, een paar jaar eerder in Zuid-Holland, wat later in Limburg. De hype in 1971 vinden we in alle provincies, maar in Groningen lijkt die in de tijd meer verspreid, blijkbaar zijn de Groningers bedachtzamer en minder impulsief.

Dat Nederland als een enkele entiteit reageert in de geografische verspreiding van een voornaam geeft te denken. De ontwikkeling van populariteit kan niet gebaseerd zijn op ouders die onafhankelijk van elkaar dezelfde gedachte krijgen. Veel  ouders zullen inspiratie vinden in de naamkeuze van andere ouders. Dat kunnen we in de tijd prima modelleren. Maar de veronderstelling dat inspiratie ook nabijheid eist lijkt naar Nederlandse maatstaven niet nodig. Nederland lijkt voor naamgeving in belangrijke mate als één groot netwerk te functioneren, althans voor ouders die tot dezelfde sociaal-culturele groep behoren (en zich in 1971 aangesproken voelen door het meeslepende refrein: Breng die rozen naar Sandra / voor ze weg van ons gaat / breng die rozen naar Sandra / ’t is misschien niet te laat).

Maar we kunnen ook op grotere, internationale schaal kijken.  Dat de populariteit van Sandra in Amerika (1940-1960) en die in Nederland (1960-1990) elkaar nauwelijks overlapt is opmerkelijk. We zien in figuur 4 dat de populariteit in Frankrijk (kies grafique) synchroon verloopt met die in Nederland (met mogelijk ook een hype door de Franse versie Roses pour Sandra). Ook in Duitsland is de populariteit in dezelfde jaren hoog, tussen 1970 en 1990 stond Sandra zelfs in de top. Aansluitend ijlt de populariteit in Noorwegen na tussen 1985 en 2005. Waar de ontwikkeling van de geografische verspreiding in Nederland niet regionaal bepaald is, lijkt dat op internationale schaal wel het geval te zijn. Blijkbaar zit er een vertraging in geografische overdracht van voornamen op Europees/mondiale en niet op landelijke schaal.  Althans voor Sandra.