• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Top 40 van de Gouden Eeuw – 39b

4 juli 2020 door Kees de With Reageer

Door Margot Kalse en Olga van Marion

Nederlanders zingen heel veel, niet alleen in kerken en koren, maar ook op feestjes, bij bruiloften en onder de douche. Dat doen ze al eeuwen. Wie verliefd of verlaten is zingt een popliedje, wie in nood is het Wilhelmus of een psalm, en wie een kind in slaap sust een wiegenlied. Een gouden tijd voor het Nederlandse lied is de periode van de late zestiende en de zeventiende eeuw, wanneer al die liedjes verzameld in liedbundeltjes op de markt komen, geschikt voor jong en oud. Muzieknotatie is niet nodig, want de boekjes bevatten contrafacten: teksten van liedjes met aanduiding van de bekende melodie waarop ze gezongen kunnen worden.
Voor de Top 40 van de Gouden Eeuw hebben we de veertig populairste melodieën uit de Nederlandse Liederenbank geselecteerd, die destijds in het Nederlandse taalgebied het meest gebruikt zijn. Bij deze melodieën hebben we mooie, ontroerende en verrassende liedteksten uit die tijd gezocht om Nederlandstaligen van nu in staat te stellen kennis te maken met de rijkdom van dit cultureel erfgoed. Iedereen kan nu met behulp van de muzieknotatie of de midi-files de liedjes leren zingen. Van tijd tot tijd zullen we een exemplaar uit de Top 40 publiceren, tot we bij de allerpopulairste melodie op nummer 1 zijn.
In het boekje waarin alle liedjes verschijnen, willen we uw commentaar graag verwerken.

Wel op myn luth

Psalmmelodieën waren in de Gouden Eeuw zeer bekend en geliefd, en er werden ook wereldlijke teksten op geschreven. Hoewel ‘Wel op myn luth’ een andere wijsaanduiding heeft, is het duidelijk op psalm 103 geschreven. Het heeft hetzelfde strofeschema 5a 5a 5B 5c 5c 5B én het is duidelijk ontleend aan het lied ‘Wel op mijn harp’ in Hymni ofte Loff-Sangen op de Christelijcke Feest-Dagen ende Ander-sins uit 1615, dat als wijsaanduiding heeft: ‘Op den 103.Psa.’ De tekst van ‘Wel op myn luth’ van een zekere ‘IVH’ is anders dan de vrolijke psalm een buitengewoon droevig liefdesliedje. Het komt voor in het vriendenboek van Aefgen Claesdochter van Giblant, die in de jaren 1598-1601 samen met haar vriendenkring een elegant bundeltje samenstelde met een groot aantal liedjes in verschillende talen. De transcriptie is van Willem Kuiper. Op enkele plaatsen hebben we de spelling y en ye voor i aangepast, waar niet meteen duidelijk is dat y (zoals in prynsesse en tyeranie) moet worden gezien als i (prinsesse en tirannie).

Een nieu lyedeken op de wyse Alsmen in deucht etc.

3. Myn hope sterft, wat wil ick meer verwachten
Troost en confoort dat my soude versaechten.
Vliet nu van my, vruecht in voorleden tyt,
Ick bem eylaes als de vertrede wormen
Of als een schep zonder mast inden stormen.
Dusent droefheyt doet my nu desen stryt.

4. Maer op wat ionst zoud ick myn hope strecken,
Myn schoone son siet men heel ver vertrecken
Met haer schoon licht dat my eer heeft verclaert.
In duysterheyt moet ick eylachen suechten;
Sorghe my quelt, ’t is al vreesen en duechten
Myn herten lust is met rauwe beswaert.

5. Haer fier ghelaet en haer wreet eerbaer wesen,
D’eerste blom vruecht van haer ionckheyt gepresen,
Haers herten licht met den vermeyllen mont,
Haer soeten sangh boven den nachter ghale,
Myns levens gheest, dit is noch prinsepale,
Wert my ontstolen, dies leef ick nu doorwondt.

6. O liefde blint, wel blent in al myn lyden,
Waerom moecht ick de kennis niet vermyden
Van haer schoonheyt, die ick doch derven moet?
Is’t om dat ick, dervende zulckx ghesiechte,
Levende doot zou blyven in ’t ghewichte?
Dat is gheen liefde maer tyeranie verwoet!

7. Doen ick met d’oogen de nimphe mocht ghenaken
Pine was vruecht, hoe wel dat my doorstaken
Haer pylen scherp van onderscheen viertuyt.
Laet Iupiter met al zyn bleyxem commen
Hoe groot ghewelt, ick zalder niet voor schroomen.
Can hy meer last op my nu ghieten uyt?

8. Den drouven dach dat zy my is ontvloden
Ick most doot zyn door die craecht vande goden.
Den gheest was wech, ‘t verstant al om beraest,
Want hadde ick dien schecht doen sien connen vliegen,
Het is alzoo, wat wil ick veele lieghen,
Ick wa[r]e ghestorven seven mael metter haest.

9. Nu ick maer leef in duyster naechten doodych
O ooghen twee, waertoe zyt ghy my noodych?
‘t Is al verdriet, ick en bem nerghens vry.
Ghehoor, eylaes, zult ghy my oock ghebreken?
Neen. ‘t Soet gheluyt haers monts hoor ick niet spreken,
Daerom vertreckt. Ghy hebdt oorloef van my.

Prynsesse

10. Gheluckych is voor d’amourues verstanden
Den voghel schoon van de Indysche landen;
Hy sterft en siet der sonne claerheyt groot.
Waerom ist dat ick ‘t leven zoo niet messe?
Ghewillych int ansien van myn prynsesse
Soude ick eylaes my gheven in de doot.

fynis 1599 truert met IVH

Wel opKom
luthluit
SinghtBezing
fortuynlot
claerhelder
vluechtvlucht
clergessegeleerde vrouw
beedbeide
uyt schietenuitstorten
immermeer zy vercortin elk geval korter wordt
fataels sustersschikgodinnen
datvoordat
verandert wordtzal eindigen
confoortbemoediging
bemben
vertredevertrapte
schepschip
Dusentlett. duizend, hier: zeer grote
ionstgoedgunstigheid
eervoorheen
verclaertverlicht
eylachenhelaas
myn herten lustde vreugde van mijn hart
wreetstreng
D’eerste blom vruecht van haer ionckheythet genot van haar jeugdige schoonheid
vermeyllenvermiljoen, rood
bovenmooier dan
prinsepalehet ergst
diesdaarom
wel blentstekeblind
dervenmissen
dervende zulckx ghesyechtehet zien daarvan missend
in ’t ghewichtezwaar belast
verwoetkrankzinnige
onderscheen viertuytuitmuntende deugd
schechtpijl (van Cupido)
doentoen
doodychals een dode
voor d’amourues verstandenin de ogen van verliefde geesten
Den voghel schoon van de Indysche landende paradijsvogel
messezou missen

Tekst uit: Aefgen Claesdochter van Giblant, Album amicorum (1598-1600), fol.65v. Handschrift Den Haag KB 135 K 36. Transcriptie in http://www.liederenbank.nl/text.php?recordid=27211&lan=nl
Melodie: Petrus Dathenus, De Psalmen Davids, Ende Ander Lofsanghen, Wt Den Francoyschen dichte in Nederlandschen overghesett, De welcke men voortaen in de Nederlandsche Ghemeynten ghebruycken zal (z.pl., 1566), Psalm CIII. https://books.google.nl/books?id=5ORNAAAAcAAJ (pdf p. 405-407)

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: Gouden Eeuw, Liedcultuur, liedjes, top40

Lees Interacties

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

E. du Perron • Reisverhaal

De ander, die dikwijls sprak over de dood,
roemde de natuur, doorzocht alle hoeken,
en ademde diep; de een las in boeken
gedachten van derden, zijn dagelijks brood.

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

LEER DER PROPORTIËN

Het teentje maan dat gisteren te klein was
maar nu zo klein dat ik het op zijn plaats vind staan,
er is steeds minder nodig om het te bedekken,
steeds minder nodig om het te verstaan.

Bron: Het zinrijk, 1971

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

25 mei & 21 juni 2025: Leidse Zang voor Kerk en Kroeg

25 mei & 21 juni 2025: Leidse Zang voor Kerk en Kroeg

21 mei 2025

➔ Lees meer
21 juni 2025: J.H. Leopold-lezing

21 juni 2025: J.H. Leopold-lezing

19 mei 2025

➔ Lees meer
10 juni 2025: Lezingenmiddag Indische Letteren

10 juni 2025: Lezingenmiddag Indische Letteren

19 mei 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1903 Cornelis Stutterheim
1904 Leendert van Dis
sterfdag
2020 Hugo Ryckeboer
➔ Neerlandicikalender

Media

Van Hogwarts naar Zweinstein

Van Hogwarts naar Zweinstein

20 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Verschenen: Romanreuzen

Verschenen: Romanreuzen

15 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
25. alkalommal rendezték meg a Magyarországi Néderlandisztika Napját

25. alkalommal rendezték meg a Magyarországi Néderlandisztika Napját

15 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d