• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Top 40 van de Gouden Eeuw – 11

27 februari 2021 door Kees de With Reageer

Door Margot Kalse en Olga van Marion

Om opnames en uitgave van de Top 40 mogelijk te maken, zijn wij een crowdfundingsactie gestart: steunleiden.nl/project/top-40-van-de-gouden-eeuw .
Doneer nu en ontvang de cd en/of het liedboek als beloning!

Nederlanders zingen heel veel, niet alleen in kerken en koren, maar ook op feestjes, bij bruiloften en onder de douche. Dat doen ze al eeuwen. Wie verliefd of verlaten is zingt een popliedje, wie in nood is het Wilhelmus of een psalm, en wie een kind in slaap sust een wiegenlied. Een gouden tijd voor het Nederlandse lied is de periode van de late zestiende en de zeventiende eeuw, wanneer al die liedjes verzameld in liedbundeltjes op de markt komen, geschikt voor jong en oud. Muzieknotatie is niet nodig, want de boekjes bevatten contrafacten: teksten van liedjes met aanduiding van de bekende melodie waarop ze gezongen kunnen worden.
Voor de Top 40 van de Gouden Eeuw hebben we de veertig populairste melodieën uit de Nederlandse Liederenbank geselecteerd, die destijds in het Nederlandse taalgebied het meest gebruikt zijn. Bij deze melodieën hebben we mooie, ontroerende en verrassende liedteksten uit die tijd gezocht om Nederlandstaligen van nu in staat te stellen kennis te maken met de rijkdom van dit cultureel erfgoed. Iedereen kan nu met behulp van de muzieknotatie of de midi-files de liedjes leren zingen. Van tijd tot tijd zullen we een exemplaar uit de Top 40 publiceren, tot we bij de allerpopulairste melodie op nummer 1 zijn.

Fortuin helaas

In de Nederlandse Liederenbank vinden we maar liefst 275 liederen die op deze mooie, rustige melodie zijn geschreven. In diverse luitbewerkingen wordt de melodie omspeeld, bijvoorbeeld in het handschrift Thysius (‘Almande Fortuijne helas porquoij’) en in Emanuel Adriaenssens Pratum musicum (‘Almande fortune helas’). Enkele versieringen daaruit vinden we terug in onze bron, Het prieel der gheestelicker melodiie (1620) van de pater Jezuïet Jan de Tollenaere ofwel Tollenarius (1582-1643). Het prieel is de belangrijkste rooms-katholieke liederenbundel in de Zuidelijke Nederlanden. Hierin zijn talloze teksten van oude ‘vlaemsche liedekens’ vervangen door nieuwe, geestelijke liedjes, zoals in het geval van ‘Fortune helas pourquoy’, dat een loflied op Maria is geworden. Wij draaien het contra-reformatorische proces hier terug, door op de door Tollenarius bewaarde melodie weer de oorspronkelijke, ‘ongestichtelijce’ tekst te zetten.

Een nieu liedeken Op de wijse: alsoot begint

3. Aensiet, schoon lief expaert,
Mijn lijden en groot ghequel,
Dus toont der Vrouwen aert
En weest mijn niet rebel.
Want ick nu anders gheen
Reyn roosken excellent
Dan u int herte meen,
Eerlijck en pertinent.

4. Die eet, drinkt noch en rust
Om u, reyn Maechdelijn soet,
Zijn lijden, liefken, blust,
Troost hem al metter spoet.
Laet hem sijn u dienaer,
Reyn roosken delicaet,
Accoort met u lief eenpaer,
Troost hem eer’t valt te laet.

5. Rustich, lief van ghemoet
Zyt ghy, certeyn tis waer!
U woordekens zeer soet
Zy clincken als een snaer.
Ghy zijt zeer fraey van ghanck,
Lief, u corale mont
En u welluydende sanck
Heeft mijn jong hert duerwont.

6. Ick sorch, schoon liefste greyn,
Dat ick doe verloren pijn.
Ghy zijt mijn lief alleyn,
Troost mijn, eer ick verdwijn,
Al door u soet aenschijn.
Het is in uwer macht,L
aet mijn u dienaer zijn
Eer mijn die dood versmacht.

7. Och waert ghy toch eens vroet,
Want ick om u, Liefden jent,
Groot pijne lijden moet
In desen tijt present.
Ghy staet int hert gheprent,
Neemt mijn in u behoet,
Mijn liefden is God bekent,
Op u rust zin en moet.

8. Adieu, reyn maechdelyn saet,
Adieu Princesse fier,
Ick sterf dezolaet
In sware dangier,
dat door u felle bestier.
Lief, door u soete praet
Blust in mijn Venus-vier
En comt mijn, lief, te baet.

tot alder stontvoortdurend
Venus straleeen liefdespijl
zynl. die liefde
greynparel
expaerttalentvol
toontvertoon
meenwil
Accoort met u lief eenpaerKom met uw lief samen
sorchben bang
verloren pijnvergeefse moeite
vroetvriendelijk
Liefden jentmooie geliefde
Op u rust zin en moetop u is mijn zin en hartstocht gericht
maechdelyn saetaantrekkelijke vrouw
dezolaetontroostbaar
dangierleed
u felle bestieruw meedogenloze houding
te baette hulp

Tekst uit: Een Aemstelredams amoureus lietboeck nu nieus uut-gegaen waer in begrepen zijn alderhande liedekens die in geen ander lietboecken en staen, meest almet zijn voys oft wijse daer bi gestelt om alle droefheyt melancolie te verdrijven (Amsterdam: Harmen Jansz Muller, 1589), p. 54-56. http://www.dbnl.org/tekst/_aem001aems01_01/_aem001aems01_01_scans.pdf (pdf p. 53)
Melodie uit: Joannes Tollenarius, Het prieel der gheestelicker melodiie, inhoudende veel schoone leysenen ende geestelijke liedekens van diveersche devote materien, ende op de principale hoochtijden des jaers dienende etc. Van nieuws over-sien vermeerdert ende verbetert in veel plaetsen (Antwerpen: Hieronymus Verdussen, 1620), p.13.https://books.google.nl/books?id=sDcUAAAAQAAJ (pdf p. 40)

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: Gouden Eeuw, Liedcultuur, liedjes, top40

Lees Interacties

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

D. Hillenius • Wij hebben nog vergeten

men laat Hongaren de zee zien
hijst Hollanders op bergen
beren op fietsen
opoe Moses maakt schilderijen

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

Van zomers die wij niet kennen
ritselen de blaren,
in winters die wij niet kennen
sneeuw onhoorbaar valt.

Bron: Uit de hoge boom geschreven, 1967

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

7 oktober 2025: een cadeautje voor secties Nederlands

7 oktober 2025: een cadeautje voor secties Nederlands

18 juli 2025

➔ Lees meer
19 september 2025: Afscheidscollege Fred Weerman

19 september 2025: Afscheidscollege Fred Weerman

15 juli 2025

➔ Lees meer
1 juli – 15 september 2025: Over de grenzen van het boek

1 juli – 15 september 2025: Over de grenzen van het boek

11 juli 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1933 Aad Nuis
sterfdag
1994 Jacob Drewes
➔ Neerlandicikalender

Media

Inclusive Dutch: Between Norm and Variation

Inclusive Dutch: Between Norm and Variation

15 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek 3 Reacties

➔ Lees meer
Hoe je taal maakt en hoe taal je raakt

Hoe je taal maakt en hoe taal je raakt

14 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Marc van Oostendorp over prijs voor Neerlandistiek

Marc van Oostendorp over prijs voor Neerlandistiek

13 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek 2 Reacties

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d