Door Roland de Bonth

Een goede lesmethode Nederlands is een zegen voor een docent. De te behandelen stof voor een leerjaar staat – al dan niet digitaal – overzichtelijk bij elkaar, moeilijke termen  worden helder uitgelegd en leerlingen kunnen uitgebreid oefenen met de vele opdrachten. Bovendien levert de bijbehorende docentenhandleiding antwoorden bij de oefeningen en ook voor toetsen kunnen docenten zich verlaten op de educatieve uitgeverijen. 

Toch komt er na een aantal jaren altijd een moment waarop die zorgvuldig gekozen lesmethode niet meer geheel voldoet aan de wensen van de individuele sectieleden. Dat kan verschillende oorzaken hebben: de behandelde teksten raken gedateerd, de exameneisen worden aangepast of docenten zijn eenvoudigweg uitgekeken op de methode. 

Op de meeste scholen mogen secties om de vijf jaar een nieuwe methode uitkiezen. Na die periode is deze meestal afgeschreven. Wil een docent de lesstof in de tussentijd toch op een andere manier aanbieden, dan zijn er verschillende mogelijkheden. Ik noem er hier drie. 

Het bijzondere daaraan is dat ze zowel een Nederlandse als een Vlaamse variant kennen. Een mooie gelegenheid voor Nederlandse docenten om te kijken hoe het onderwijs Nederlands in Vlaanderen vormgegeven wordt en voor de Vlaamse collega’s hoe er in Nederland lesgegeven wordt in het Nederlands. 

Lesmateriaal

Bijna tien jaar geleden – op 13 januari 2012 – werd de Facebookgroep Leraar Nederlands opgericht. Aanvankelijk was deze privégroep alleen bedoeld voor leraren Nederlands maar gaandeweg werd het toelatingsbeleid iets verruimd. Ook andere geïnteresseerden kunnen tegenwoordig toetreden. Dat verklaart ook meteen waarom deze groep inmiddels ruim 14.000 leden telt. De Facebookgroep is ideaal als je zelf op zoek bent naar boekentips voor gamers van 15 jaar, naar lesideeën over straattaal, gedichten over een bepaald thema. Of als je vragen hebt over een grammaticaal probleem. 

Nauw verwant aan deze Facebookgroep is de DocDrive, een door Jeroen van Rooij in 2016 bedachte manier om lesmateriaal te delen. Deze DocDrive is gratis en registreren is niet nodig. Het is mogelijk om gebruik te maken van wat collega’s gedeeld hebben maar je kunt ook zelf eenvoudig bestanden uploaden. Die worden door een moderator van een korte beschrijving voorzien en in de juiste categorie in de DocDrive geplaatst. 

Ook in Vlaanderen bestaat er een website waarop docenten en organisaties hun lesmateriaal kunnen delen: KlasCement. Ik schreef er vier jaar geleden al eens over voor Neerlandistiek. Anders dan de DocDrive – die zich primair op het vak Nederlands in het voortgezet onderwijs richt – bevat KlasCement gratis lesmateriaal voor alle leeftijden en voor alle vakken. Wel moet je je van tevoren registreren om gebruik te kunnen maken van de 66925 leermiddelen die de site momenteel bevat. 

Inspiratie

Een andere bron om inspiratie uit te halen zijn tijdschriften. In Nederland kun je dan niet heen om Levende Talen Magazine. Dit door Levende Talen uitgegeven tijdschrift omschrijft zichzelf als een onafhankelijk, praktijkgericht en journalistiek tijdschrift. De doelgroep bestaat niet alleen uit docenten Nederlands maar ook uit andere talendocenten – van de bekende moderne vreemde talen Duits, Frans en Engels tot de wat minder gangbare talen als Russisch, Chinees en papiaments – en verder iedereen die belang stelt in talenonderwijs.

Het tijdschrift verschijnt achtmaal per jaar en omvat uiteenlopende artikelen, waarbij vaak de praktijk van het lesgeven centraal staat. Alle afleveringen van Levende Talen Magazine uit de periode 1989 tot en met 2020 zijn te vinden in het online archief. De nummers van de laatste jaargang zijn nog niet gedigitaliseerd. Om die te kunnen lezen moet je lid zijn van Levende Talen. Dat is overigens een aanrader want je krijgt dan ook vier keer per jaar Levende Talen Tijdschrift en tal van andere voordelen. 

Iets meer dan zes jaar geleden maakte Steven Delarue, een van de hoofdredacteuren, hier op Neerlandistiek melding van het in Vlaanderen ontstane tijdschrift FONS, Fris Onderwijs NederlandS. Dit tijdschrift voor didactiek Nederlands verschijnt twee keer per jaar, rond maart en november. Het biedt concrete lestips en creatieve werkvormen. De bijdragen zijn afkomstig van docenten maar ook van studenten van lerarenopleidingen. 

Terwijl Levende Talen Magazine zich richt op docenten van alle talen in het voortgezet onderwijs, is FONSalleen gewijd aan Nederlands. Bijzonder is dan weer wel dat het niet alleen gaat om het secundair onderwijs. Er is aandacht voor elke vorm van onderwijs waar Nederlands onderwezen wordt, zoals blijkt uit de lange ondertitel van het tijdschrift: Fons – Tijdschrift en vereniging voor Vlaamse leerkrachten Nederlands uit het kleuter-, lager, secundair, hoger en volwassenenonderwijs. Het fraai vormgegeven tijdschrift is online gratis te raadplegen, maar het is ook mogelijk een papieren exemplaar in de bus te krijgen. 

Didactisch onderzoek

Van nog recenter datum dan FONS is de Werkgroep Onderzoek en Didactiek Nederlands (WODN), ingesteld door het bestuur van Levende Talen Nederlands. Sinds juni 2018 is deze werkgroep actief om kennis over het didactisch onderzoek naar het onderwijs Nederlands in Nederland en daarbuiten te verspreiden. 

Om dat doel te bereiken is er de website didactieknederlands.nl Daar zijn onder andere theoretisch en empirisch onderbouwde lesideeën van vakdidactici en onderzoekers te vinden maar ook vakdidactisch onderzoek van studenten aan lerarenopleidingen. Daarnaast werkt WODN aan een digitaal vakdidactisch handboek. Bovendien komen er binnenkort oude vakdidactische publicaties, zoals de DCN-cahiers, beschikbaar. 

De Vlaamse tegenhanger van WODN is het Netwerk Didactiek Nederlands (NDN). Ook de NDN wil een bijdrage leveren aan de vakdidactiek Nederlands en het onderwijs Nederlands in het algemeen in Vlaanderen en Nederland. Dit netwerk bereikt dat door conferenties en studiebijeenkomsten te organiseren, een nieuwsbrief rond te sturen en informatie te verstrekken via zijn website. 

De primaire doelgroep van NDN vormen de vakdidactici van hogescholen en universiteiten, maar ook docenten Nederlands in het secundair onderwijs kunnen hier zeker iets van hun gading vinden.

Kortom, de docent die eens iets anders wil doen dan wat er in de lesmethode staat kan op verschillende plaatsen theoretisch onderbouwde en beproefde lesideeën downloaden of inspiratie opdoen om zelf materiaal te ontwikkelen.