• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Berg-Hollanders in Japan!

31 mei 2021 door Marc van Oostendorp Reageer

Nummer één: Vrouw die shamisen stemt, Yashima Gakutei, c. 1825 – c. 1829. Bron: Rijksmuseum

Het minteken werd in de negentiende-eeuwse Japan nog wel het ahuterekkingusu kigo genoemd, het ‘aftrekkings’-teken, maar tegenwoordig heet het ‘mainasu-kigo’, het ‘minus’-teken. Waar eeuwenlang het Nederlands in Japan dé toegang had geboden tot westerse wetenschap, wordt de taal tegenwoordig nog hooguit geleerd door een handjevol specialisten.

De Britse neerlandicus Christopher Joby beschrijft de geschiedenis van de opkomst en ondergang van het Nederlands in Japan uitvoerig beschreven in zijn nieuwe boek The Dutch Language in Japan (1600-1900), waarin onder andere aan de orde komen wie er precies Nederlands spraken of lazen in deze periode, waar die taal voor gebruikt wordt, welke leenwoorden het heeft opgeleverd in het Japans, en wat voor woorden omgekeerd de Nederlanders gebruikten voor typisch Japanse voorwerpen: het muziekinstrument op de afbeelding hierboven, de shamisen, werd door de Nederlanders samsie genoemd.

Joby, die eerder al onder andere studies publiceerde over de meertaligheid van Constantijn Huygens en over het Nederlands in Groot-Brittanië in de Gouden Eeuw, is misschien wel de geleerdste neerlandicus die ik ken. Ik kan in ieder geval niet begrijpen hoe iemand zo vertrouwd kan zijn met Japanse én Nederlandse bronnen uit zoveel eeuwen, en dat allemaal in een boek van bijna 500 pagina’s weet te organiseren.

En dat dan ook nog weet te larderen met smakelijke anekdotes. In de achttiende eeuw werden de Japanse tolken voor het Nederlands aangewezen door de gouverneur, de bugyō, van Nagasaki. Die bugyō toonden meestal zelf niet bijster veel belangstelling voor het Nederlands, schrijft Joby. “Maar een aantekening in het dagregister van maart 1796 vermeldt dat de bugyō indertijd een ‘liefhebber van het Nederlands’ was die tot grote consternatie van tolken vooruitgang maakte met zijn Nederlandse les, en die dus, naar ze vreesden, hun eigen taalvaardigheid zou kunnen beoordelen.” Ook over de specifieke moeilijkheden van de Japanners met de taal weet Joby aardige dingen te melden, bijvoorbeeld op gezag van de tolk Nishi Zenzaburō in diens boek Rangaku kotohajime (‘Beginselen van de studie van het Nederlands’, 1869. Rangaku was het Japanse woord voor de neerlandistiek maar daarmee eigenlijk ook voor de studie van de cultuur van het Westen):

He merkt op dat de lidwoorden de en het, die in het Japans ontbreken, hem en andere vertalers in verwarring bracht en dat zelfs een woord als zinnen hun begrip te boven ging. Ondanks deze moeilijkheden zijn veel woorden die Genpaku en zijn collega’s muntten om Nederlandse anatomische termen weer te geven nog steeds in gebruik in het hedendaagse Japan.

Een aardig detail is ook dat er soms niet-Nederlandse Europeanen meekwamen op Hollandse schepen naar Japan:

Cornelis Assendelft de Coningh schreef dat er in 1851 een Fin en een Italiaan aan boord van het schip meevoeren dat hem naar Deshima bracht. Hij vertelt dat ze “het Hollandsch zoo deerlijk radbraakte” dat (zelfs!) Japanners het konden horen en dat de Nederlanders het probeerden te verklaren door te zeggen dat ze ‘Berg-Hollanders’ waren.

De Nederlandse aanwezigheid in Japan is een nauwelijks bestudeerd onderwerp in de neerlandistiek; Joby laat zien dat historici van het Nederlands in het verleden grove fouten hebben gemaakt. Tegelijkertijd laat hij zien hoeveel het oplevert als je de bronnen wel serieus opneemt: een fascinerend beeld van het intensieve contact tussen twee zo ver uiteenlopende culturen in vroeger tijd.

Update 22:14. Arthur van Kruiningen wijst me erop dat ‘Berg-Hollander’ ook in Nederlands Indië een bekende term was. Multatuli heeft een voetnoot in Max Havelaar:

En er is deze mededeling van Gerrit Umbgrove in 1858:

Christopher Joby. The Dutch Language in Japan (1600-1900). A Cultural and Sociolinguistic Study of Dutch as a Contact Language in Tokugawa and Meiji Japan. Brill, Leiden: 2021. Bestelinformatie bij de uitgever.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel

Lees Interacties

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

J. Slauerhoff • Morgen rijd ik met bedwelmende bloemen naar je toe

Morgen rijd ik met bedwelmende bloemen naar je toe.
Ik wil niet langer wachten, eindelijk weten hoe
Je bent; de bloemen zullen je verraden.

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

ZOMER

Het water ligt ontdaan bijna
van water onder stof,
de bomen zien hun eigen ogen
en ik door groen hun groen niet meer,
ze zijn verborgen in de bomen.

De lucht betrekt over het vee –
wanneer het licht zo donker wordt
licht fel het wit van koeien op.

Bron: Enkele gedichten, 1973

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

26 september 2025: Afscheid Peter-Arno Coppen

26 september 2025: Afscheid Peter-Arno Coppen

10 juli 2025

➔ Lees meer
Augustus: Eetvoorstelling ‘Muzikaal Feestmaal’ op Slot Zuylen en Muiderslot

Augustus: Eetvoorstelling ‘Muzikaal Feestmaal’ op Slot Zuylen en Muiderslot

8 juli 2025

➔ Lees meer
12 september 2025: Dag van de Nederlandse partikels

12 september 2025: Dag van de Nederlandse partikels

7 juli 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1914 Karel Meeuwesse
1936 Mieke Smits
1939 Seth Gaaikema
sterfdag
1978 Sonja Witstein
2021 Mark de Haan
➔ Neerlandicikalender

Media

De laatste keuze van Rogi Wieg

De laatste keuze van Rogi Wieg

9 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Van Lacarise den katijf die enen pape sach bruden zijn wijf

Van Lacarise den katijf die enen pape sach bruden zijn wijf

8 juli 2025 Door Vianne Cré Reageer

➔ Lees meer
‘Pipi, paradoxen en leermomenten’

‘Pipi, paradoxen en leermomenten’

5 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d