Top 40 van de Gouden Eeuw – 3b

Om opnames en uitgave van de Top 40 mogelijk te maken, zijn wij een crowdfundingsactie gestart: steunleiden.nl/project/top-40-van-de-gouden-eeuw .
Doneer nu en ontvang de cd en/of het liedboek als beloning!

Aen Jan Jacobsz Visscher,
Schilder en Glaes-Schryver

Op deze prachtige melodie vinden we vele contrafacten, meestal geestelijke, vermanende, bespiegelende liederen. Zo berijmde dominee-dichter Samuel Ampzing de lof op de bruid uit het bijbelboek Hooglied ‘Op de wijse vanden xxiv. Psalm’. Ook de dichter Gerbrand Adriaenszoon Bredero schreef er een lied op. Dat hij refereert aan psalm 24 in de berijming van Datheen zien we aan de wijsaanduiding ‘Stemme: vanden xxiiij. Psalm, De aerd is onses Gods voorwaer, &c.’ Het lied gaat over de problemen in de Amsterdamse rederijkerskamer D’Eglentier, die in de jaren 1612-1617 door onderlinge ruzies geteisterd werd. Het heeft de vorm van een brief aan een goede vriend en mede-lid van de kamer en is een antwoord op de vraag ‘Waerom het Eglentiertjen, ach! Niet bloeyt gelijck het voormaels plach?’ Na de begroeting waarin de vriend complimenten krijgt toegezwaaid (Bredero vraagt zich af of hij diens graveerkunst of diens vriendschap het meest waardeert) volgt het antwoord: de kamer gaat ten onder aan intolerantie. In de zevende strofe zien we Bredero als toneelauteur opkomen voor zijn professie: het is geen sinecure om zo’n stuk te schrijven en het is dan ook verschrikkelijk als er bij het rolleren ruzie onder de acteurs uitbreekt. In de achtste strofe slaat Bredero de leden van de kamer om de oren. Zo heeft hij op Psalm 24 een weliswaar wereldlijk, maar toch belerend lied geschreven.

Stemme: vanden xxiiij. Psalm, De aerd is onses Gods voorwaer, &c.

3. Waerom het Eglentiertjen, ach!
Niet bloeyt gelijck het voormaels plach?
Is, Vrundt, u vriendelijcke Vrage:
De meeste mangel die ick weet,
Dat is: dat elck zijn plicht vergeet,
Want niemant wil den ander dragen.

4. Dies d’Eendracht vlucht nu voor de twist,
De Eenvoud’ voor de schalcke list,
De oude trouw is gantsch gebroken,
De Liefde van de kunst is sieck,
Of yver-loos; door spijt of pieck
En wert gedicht noch rijm gesproken.

5. Daer d’Overheyt niet wel en staet,
En d’ongeregeltheyt toe-gaet
Van bengels woest, en grootse gecken,
Daer ellick voert het hooghste woort,
Daer niemandt doet als hy behoort,
Daer moet het al ten quade strecken.

6. Dies wertmen wette-loos, en slof,
De goede zeden raecken of,
En die’t hem schoon te recht wil moeijen:
Die wert beguygelt en belacht,
Gelastert, en smaedlijck veracht,
Hoe sou den Eglentier dan bloeijen?

7. Heeft yemant nu een Spel gemaeckt,
Daermen (doch lachend’ niet) aenraeckt
Met moeyten, en met tijdt verliesen,
Alsmen de rollen dan uyt-deelt,
Den een die wrockt, d’ander krackeelt,
Elck souse selfs wel willen kiesen.

8. And’re brengen haer rollen weer.
And’re willen niet spelen meer.
’t Valt swaer veel hoofden te besturen,
And’re willen, en kunnen niet,
Zo hier geen beterschap geschiet,
Zo mach ons Rijck niet langer duren.

9. Ghy Princen rijck van goed verstant,
Die ’t Eglentiertjen hebt geplant,
Wilt inden noot niet van ons wijcken;
Mijn Vriendt, God geef u blije rust,
Laet ons te samen, als’t u lust,
Met stichtingh geest’lijck Reden-rijcken.

’t Kan verkeeren

bedacht	overwogen
pluymstrijcken	vleien
diep verstant	verborgen betekenis
ondervinden	ervaring
Dan	maar
breucken	gebreken
meeste mangel	grootste tekortkoming
dragen	verdragen
Eenvoud’	oprechtheid
schalcke	sluwe
van	voor
yver-loos	futloos
spijt	hoon
pieck	wrok
gesproken	voorgedragen
Daer d’Overheyt niet wel en staet	waar het bestuur niet standvastig is
toe-gaet	te keer gaat
slof	laks
of	in onbruik
die’t hem […] wil moeijen	wie er zijn best voor wil doen
wert beguygelt	wordtbespot
Spel	toneelstuk
aenraeckt	in slaagt
weer	terug
Zo mach	dan kan
Princen	nl. de bestuurders van de kamer

Tekst uit: G.A. Bredero, Groot lied-boeck. Deel 1, ed. G. Stuiveling (Culemborg 1975), pp. 285-287. https://www.dbnl.org/tekst/bred001groo01_01/bred001groo01_01_0094.php
Melodie uit: Petrus Dathenus, Alle de Psalmen Davids, Ende Ander Lofsanghen, Wt Den Francoyschen dichte in Nederlandschen overghesett. De welcke men voortaen in de Nederlandsche Ghemeynten ghebruycken zal (z.pl., 1566), fol. D2v.- D3r. https://books.google.nl/books?id=5ORNAAAAcAAJ (pdf pp. 109-110)