• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Etymologica: hassebassie

12 juli 2021 door Arend Quak Reageer

Afbeelding van Duc Quang Tran via Pixabay 

hassebassie zelfstandig naamwoord ‘borrel’.

Oudste vindplaatsen en betekenissen: Nieuwnederlands een hassebassie [1900; Preanger Bode; en in: Het Volk], Die aageste fan Putte het een jaor of faaf terug, hier twei huise om de hoek, een klaan tapperaatje gehat, waor ik soa nou en dan es een hassebassieinnam [1941; WNT], “Nee nee, géén keiltje. Koffie!” riep de ander afwerend. “Voor mij geen schavuitenwater meer. Ik ben klaar met de hassebas”. [1962; WNT].

Volgens WNT wordt het woord in de negentiende eeuw voor het eerst aangetroffen in Nederlands-Indië. Hol­landse soldaten gebruikten het daar voor ‘glas jenever’. Vandaar zou het dan in het Bar­goensen in de volkstaal zijn overgenomen. Samen met onder andere neutje behoort hassebassie tot de bekendste borrelnamen. In het begin van de twintigste eeuw werd het in ver­schillende Bargoense woordverzamelingen opgenomen. Het is ook door veel schrij­vers ge­bruikt. Zo schreef Israël Querido in 1922 in zijn roman Manus Peet:

Telkens zag hij […] hap­pige mannen en vrouwen en opgeschoten jongens schuw rondgluren of brutaal grab­belen in modder en straatvuil van goten, rond stoepen en uitwasemende stalletjes, denkende een verloren dubbeltje aangeschoten te hebben voor een stiekem hassebassie.

De verkorte vorm hassebas is onder meer te vinden in een gedicht uit 1956 van de Rotterdamse schrijver Wil­lem van Iependaal:

Hij gaf om meiden en een geintje
Z’n saffiaan en hassebas
En zei, dat leven aan een lijntje
Alleen voor loopse poedels was!

De herkomst van deze borrelnaam was lange tijd duister. Enno Endt, samensteller van een be­langrijk Bargoens woordenboekje, stelt dat de in Zuid-Holland aangetroffen vorm heissebeissie wel eens de oorspronkelijke bena­ming zou kunnen zijn. Dit zou dan mogelijk een verbastering zijn van heitje ‘kwartje’ en beissie ‘dubbele stuiver, dubbeltje’. Het woord zou dan van oor­sprong een prijsaan­dui­ding zijn. Dit lijkt echter niet erg waarschijnlijk. In de eerste plaats is ‘kwartje-dubbeltje’ een dubbelzinnige en dus onwerkbare prijsaanduiding (voor 35 cent bestond in de dieventaal een ander woord). Nog belangrijker is echter dat een bor­rel­tje veel goedkoper was, toen has­se­bassie in zwang kwam. Voor drie cent had je een klein­tje, voor tien cent een joe­kel.

Veel waarschijnlijker is daarom dat hassebassie teruggaat op het in­middels verouderde werk­woord hassebassen ‘kibbelen, harrewarren, vinnig kijven’: die sy noyt met al haer hasse­bassen hebben connen (hoe wel willen) om-stooten [1611; Adolphus Venator, Een claer en doorluchtich vertooch van d’Alckmaersche kerkelicke gheschillen]. Het is ver­moedelijk een al­leen in het Nederlands voorkomend woord; moge­lijk een soort van gere­dupliceerde vorm van bassen ‘blaffen’. Dit naamgevingsmotief komt internatio­naal in verschillende borrel­namen voor. In het Nederlands en Vlaams bij kisse­bis, knokolie, querelleen twistdrijver, in het Duits bij Kra­keelwasser en Krawallwasser, en in het Frans onder meer bij brouille-ménage, letterlijk ‘huwe­lijksverstoorder’. Slechte wijn werd vroe­ger wel kijfwijn genoemd.

Literatuur

Enno Endt en Lieneke Frerichs (1982), Bargoens woordenboek, Amsterdam.
Ewoud Sanders (1997), Borrelwoordenboek: 750 volksnamen voor onze glazen boterham, Den Haag.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: Etymologica

Lees Interacties

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

D. Hillenius • Wij hebben nog vergeten

men laat Hongaren de zee zien
hijst Hollanders op bergen
beren op fietsen
opoe Moses maakt schilderijen

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

Van zomers die wij niet kennen
ritselen de blaren,
in winters die wij niet kennen
sneeuw onhoorbaar valt.

Bron: Uit de hoge boom geschreven, 1967

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

7 oktober 2025: een cadeautje voor secties Nederlands

7 oktober 2025: een cadeautje voor secties Nederlands

18 juli 2025

➔ Lees meer
19 september 2025: Afscheidscollege Fred Weerman

19 september 2025: Afscheidscollege Fred Weerman

15 juli 2025

➔ Lees meer
1 juli – 15 september 2025: Over de grenzen van het boek

1 juli – 15 september 2025: Over de grenzen van het boek

11 juli 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1933 Aad Nuis
sterfdag
1994 Jacob Drewes
➔ Neerlandicikalender

Media

Inclusive Dutch: Between Norm and Variation

Inclusive Dutch: Between Norm and Variation

15 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek 3 Reacties

➔ Lees meer
Hoe je taal maakt en hoe taal je raakt

Hoe je taal maakt en hoe taal je raakt

14 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Marc van Oostendorp over prijs voor Neerlandistiek

Marc van Oostendorp over prijs voor Neerlandistiek

13 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek 2 Reacties

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d