• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Diep lezen, diep leren, diep denken

25 augustus 2021 door Marc van Oostendorp Reageer

Augustusoverwegingen over ons vak (18)

De grote maatschappelijke problemen van dit moment kunnen niet door neerlandici alleen worden opgelost. Aan de oplossing van sommige kunnen we hooguit een deel hebben. Je kunt wel beweren dat laten we zeggen de klimaatcrisis óók een communicatiecrisis is – hoe coördineren we dat iedereen min of meer dezelfde kant op blijft bewegen – en dat er ook geesteswetenschappers nodig zijn, en ongetwijfeld hebben we met onze kennis van communicatie én van wat Nederlanders en Vlamingen zijn en denken, vast iets bij te dragen aan de oplossingen. Maar wie denkt dat ze een sleutelrol kan vervullen in zulke kennis, bedriegt zichzelf.

Bij andere problemen is er meer kans dat de neerlandistiek iets te bieden heeft. De leescrisis is er één van. Om aan te tonen dat er een crisis is wordt vaak verwezen naar de tegenvallende PISA-resultaten van een paar jaar geleden, waaruit blijkt dat de resultaten van Nederlandse jongeren bij een regelmatig herhaald vergelijkend internationaal onderzoek achteruit blijken te kachelen. Maar de crisis is mogelijk groter, en gaat dan ook over iets anders: de vlucht van het lezen, althans van het lezen van langere teksten. Niet alleen kunnen de jongeren het minder goed, ze vinden het ook minder leuk.

En dan hebben we het alleen maar over jongeren omdat onder hen toevallig dat onderzoek is gedaan.

Burgerschap

Een boeiend en helder recent boek over het onderwerp is Reader Come Home. The Reading Brain in a Digital World van de Amerikaanse leesonderzoeker Maryanne Wolf. (Geen zin om dat helemaal te lezen? Kijk dan naar het onderstaande interview.) Wolfs eigen onderzoek gaat, zoals de titel al weggeeft, vooral over het intrigerende verschijnsel van ‘het lezende brein’. Lezen hoort niet tot de evolutionaire erfenis van de mens: het bestaat te kort om op enigerlei wijze aangeboren te kunnen zijn. En toch valt er van alles te zeggen over de manier waarop het brein zich aanpast aan het lezen.

Met name het zogeheten ‘diep lezen’, het nadenken over de tekst, verbanden leggen met andere teksten, met andere gedachten, met je eigen leven, is een vaardigheid die het menselijk brein zich kan eigen maken en die allerlei voordelen heeft voor het individu en voor de samenleving. Het is de ultieme vorm waarop het indivduele brein gebruik kan maken van de gedachten van andere hersenen: je haalt het beste uit het individu én uit de gemeenschappelijke traditie. Veel van onze democratische instituties zijn gebaseerd op een vorm van burgerschap die dit diepe lezen vereist.

Verschillen

Het is evident dat dit diepe lezen wordt bedreigd door het permanente prikkelblok dat we de tablet noemen, waar je op ieder moment bestookt wordt met leuke en grappige en fijne dingen. Het grootste verschil tussen lezen en gamen of netflixen is uiteindelijk dat bij de laatste twee de hersenen van anderen het grotendeels van het individu overnemen. En omdat het zo duur is om games of series te maken, zijn die anderen altijd mensen met geld.

Wolf heeft een genuanceerde kijk op deze ontwikkelingen. Ze wil die tablets uit niemands leven bannen, ze probeert een manier te vinden om ze te integreren in een bestaan dat ook het beste haalt uit deze ontwikkelingen. Ze pleit zelfs voor een dubbele geletterdheid op school, waarin ook ruimte komt voor digitale geletterdheid in de vorm van cursussen programmeren. Want programmeren heeft een zelfde emancipatoire betekenis als lees- en schrijfonderwijs: het stelt kinderen in staat zelf hun wereld mede vorm te geven.

En zo is er dus ook een plaats voor de digitale geesteswetenschappen, die ik in deze reeks tot nu toe zo schromelijk heb verwaarloosd. Het gaat dan op school misschien niet zo eens om het inzetten van min of meer kant en klare deep learning-pakketten, maar wel om begrip van hoe zulke techniek werkt, en wat het verschil is met menselijk diep lezen en menselijk diep denken – als zulke verschillen er zijn.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: Augustusoverwegingen

Lees Interacties

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

W.L. Penning • Het monster

Doller dan ooit is ’t monster losgebroken,
En menschen worden wilde beesten;
Helsch viert het kwaad zijn gloriefeesten –
Tot de overmacht heeft rechtgesproken

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

HONDSDAGEN

Niet groen rijpt het gras dit jaar,
bomen dragen hun bladeren wit,
het licht is niet uit het veld
te slaan, de dag reikt aan
de dag, in dromen zoeken
de nachten onderdak.

Bron: Uit de hoge boom geschreven, 1967

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

7 oktober 2025: een cadeautje voor secties Nederlands

7 oktober 2025: een cadeautje voor secties Nederlands

18 juli 2025

➔ Lees meer
19 september 2025: Afscheidscollege Fred Weerman

19 september 2025: Afscheidscollege Fred Weerman

15 juli 2025

➔ Lees meer
1 juli – 15 september 2025: Over de grenzen van het boek

1 juli – 15 september 2025: Over de grenzen van het boek

11 juli 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1949 Jeroen Groenendijk
sterfdag
1963 Jan Naarding
2008 Rein Bloem
➔ Neerlandicikalender

Media

The form of the adjective in Dutch

The form of the adjective in Dutch

20 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
De Literaire Letterenshow met Mustafa Stitou en Auke Hulst

De Literaire Letterenshow met Mustafa Stitou en Auke Hulst

19 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Inclusive Dutch: Between Norm and Variation

Inclusive Dutch: Between Norm and Variation

15 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek 3 Reacties

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d