Onlangs werd in de onvolprezen nieuwsbrief van Onze Taal gewag gemaakt van een (Belgisch-) Limburgs talenwonder. Daar wilde ik natuurlijk meer over weten. Ik kwam uit bij een stuk in Het belang van Limburg van 4 juni (Genkse wijkmanager Vicky Steyvers (38) spreekt maar liefst 14 talen). Daarin werd twee maal de uitdrukking in functie van gebruikt:

• Die talen studeer ik dan heel gericht in functie van wat ik op vakantie denk nodig te hebben.
• De reisbestemming van ons gezin wordt meestal gekozen in functie van de taal die daar gesproken wordt.

In functie van is een uitdrukking die ik als Hollander niet snel zal gebruiken; hij of zij komt ook niet voor in het Nederlandse deel van het Corpus Gesproken Nederlands, tegenover 28 keer in het Belgische deel (dat aanzienlijk kleiner is). Twee van die Belgische voorbeelden:

• Dat is ook meestal in functie van dat theater hè
• Dat ze dat doe[t] in functie van hem

Het laatste voorbeeld laat zien dat in functie van vergezeld kan worden door de verbogen vorm van het persoonlijk voornaamwoord (hem in plaats van hij).

Wat is in functie van eigenlijk? Ik zou zeggen een voorzetseluitdrukking, vergelijkbaar met in verband met, met het oog op en in relatie tot. Deze uitdrukkingen kunnen, net als ‘gewone’ voorzetsels zoals op, om, vanwege en voor,  in de plaats komen van in functie van:

• Die talen studeer ik dan heel gericht op/met het oog op wat ik op vakantie denk nodig te hebben.
• De reisbestemming van ons gezin wordt meestal gekozen om/in verband met de taal die daar gesproken wordt.
• Dat is ook meestal vanwege/in verband met dat theater hè
• Dat ze dat doe[t] voor/met het oog op hem

Ook bij voorzetsels en onomstreden voorzetseluitdrukkingen zien we weer de verbogen vorm van het persoonlijk voornaamwoord (dat ze dat doet voor/met het oog op hij is beslist niet goed).

Een ander, wat ingewikkelder argument dat in functie van een voorzetseluitdrukking is, is de gegevenheid dat bepaalde voegwoordelijke bijwoorden kunnen ‘binnendringen’ in de constructie, vergelijk:

• Voor de precisie wensen wij er de nadruk op te leggen dat het woord “heraanleg” geen synoniem is van “renovatie,” “restauratie”, of “opknapbeurt” maar een min of meer ingrijpende verandering van het Stadspark schijnt te suggereren. In functie dan van deze geplande heraanleg, die meermaals in de enquete geponeerd wordt, worden een reeks vragen gesteld, waarvan een deel als neutraal kunnen beschouwd worden, maar andere ons inziens tendentieus en dubbelzinnig zijn. (https://beschermstadsparkvanantwerpen.wordpress.com/alle-info-klacht-inspraakprocedure/)
• Volgaarne aanvaard ik de taak, mij door de rector magnificus der universiteit opgedragen. [staande] Uit kracht dan van de bevoegdheid, ons bij wet toegekend, volgens het besluit van de commissie, hier tegenwoordig, verklaar ik bij dezen u, [naam voluit] te bevorderen tot doctor. Ten bewijze hiervan zal u het diploma, door rector, secretaris en promotor ondertekend en met het grootzegel der universiteit bevestigd, ter hand worden gesteld. (promotieprotocol Universiteit Leiden)
• Franchisegevers zijn het erover eens dat de verwachtingen van beide partijen voor het sluiten van de franchiseovereenkomst helder moeten zijn. In verband echter met het feit dat het wetsvoorstel bijvoorbeeld niet omschrijft waar de informatieplicht van de franchisegever eindigt en vanaf welk moment de onderzoekplicht van de franchisenemer begint, ontstaat een onnauwkeurig beeld en dat zal weer zorgen voor veel en vaak onnodige geschillen. (dvdw.nl 2019)

Om na te gaan of ik gelijk had met in functie van te benoemen als voorzetseluitdrukking, heb ik het opgezocht in het goed ontvangen herziene hoofdstuk over voorzetsels (adposities) van de Algemene Nederlandse Spraakkunst. Tot mijn verbazing ontbreekt de uitdrukking in de tabel in 9.4.2 “Een overzicht van voorzetseluitdrukkingen”, dat toch beoogt “een zo volledig mogelijk overzicht van de Nederlandse voorzetseluitdrukkingen” te geven. En dat, terwijl in functie van aanzienlijk vaker voorkomt dan wel opgenomen fossiele pareltjes als ten detrimente van en ter/ten fine van, en terwijl er ook literatuur is over de uitdrukking. Peter Debrabandere (Nederlands helder en correct, 244-45) vindt de constructie afkeurenswaardig vanuit het standpunt dat hij de voorkeur geeft “aan die varianten die standaard zijn in het hele Nederlandse taalgebied”. Van Dale daarentegen noemt in functie van onder betekenis 5 van functie: ‘wis­kun­de ver­an­der­lij­ke groot­heid die als zo­da­nig van een of meer an­de­re af­hangt’ als een Belgische constructie: “BE; ook van niet-wis­kun­di­ge groot­he­den en waar­den in func­tie van …op grond van, in ver­hou­ding tot, af­han­ke­lijk van …”. taaladvies.net beschouwt de uitdrukking als “standaardtaal in België”, en een vergelijkbaar oordeel vinden we bij de taaladviesdienst van de Vlaamse omroep, die hem/haar een “passe-partout” noemt, die naar een verscheidenheid van relaties kan verwijzen (geldt dat niet evengoed voor onomstreden voorzetseluitdrukkingen in relatie tot en in verband met?). Deze bronnen spreken zich overigens niet uit over de grammaticale functie ervan.

Ik zou er in elk geval voor willen pleiten om in functie van op te nemen in de nieuwe ANS, eventueel met het labeltje “standaardtaal in België”. Daarmee komt het “overzicht van de Nederlandse voorzetseluitdrukkingen” weer een stukje dichter bij de gewenste volledigheid.