• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

In functie van de optimalisering van de nieuwe ANS

2 september 2021 door Ton van der Wouden 4 Reacties

Onlangs werd in de onvolprezen nieuwsbrief van Onze Taal gewag gemaakt van een (Belgisch-) Limburgs talenwonder. Daar wilde ik natuurlijk meer over weten. Ik kwam uit bij een stuk in Het belang van Limburg van 4 juni (Genkse wijkmanager Vicky Steyvers (38) spreekt maar liefst 14 talen). Daarin werd twee maal de uitdrukking in functie van gebruikt:

  • Die talen studeer ik dan heel gericht in functie van wat ik op vakantie denk nodig te hebben.
  • De reisbestemming van ons gezin wordt meestal gekozen in functie van de taal die daar gesproken wordt.

In functie van is een uitdrukking die ik als Hollander niet snel zal gebruiken; hij of zij komt ook niet voor in het Nederlandse deel van het Corpus Gesproken Nederlands, tegenover 28 keer in het Belgische deel (dat aanzienlijk kleiner is). Twee van die Belgische voorbeelden:

  • Dat is ook meestal in functie van dat theater hè
  • Dat ze dat doe[t] in functie van hem

Het laatste voorbeeld laat zien dat in functie van vergezeld kan worden door de verbogen vorm van het persoonlijk voornaamwoord (hem in plaats van hij).

Wat is in functie van eigenlijk? Ik zou zeggen een voorzetseluitdrukking, vergelijkbaar met in verband met, met het oog op en in relatie tot. Deze uitdrukkingen kunnen, net als ‘gewone’ voorzetsels zoals op, om, vanwege en voor,  in de plaats komen van in functie van:

  • Die talen studeer ik dan heel gericht op/met het oog op wat ik op vakantie denk nodig te hebben.
  • De reisbestemming van ons gezin wordt meestal gekozen om/in verband met de taal die daar gesproken wordt.
  • Dat is ook meestal vanwege/in verband met dat theater hè
  • Dat ze dat doe[t] voor/met het oog op hem

Ook bij voorzetsels en onomstreden voorzetseluitdrukkingen zien we weer de verbogen vorm van het persoonlijk voornaamwoord (dat ze dat doet voor/met het oog op hij is beslist niet goed).

Een ander, wat ingewikkelder argument dat in functie van een voorzetseluitdrukking is, is de gegevenheid dat bepaalde voegwoordelijke bijwoorden kunnen ‘binnendringen’ in de constructie, vergelijk:

  • Voor de precisie wensen wij er de nadruk op te leggen dat het woord “heraanleg” geen synoniem is van “renovatie,” “restauratie”, of “opknapbeurt” maar een min of meer ingrijpende verandering van het Stadspark schijnt te suggereren. In functie dan van deze geplande heraanleg, die meermaals in de enquete geponeerd wordt, worden een reeks vragen gesteld, waarvan een deel als neutraal kunnen beschouwd worden, maar andere ons inziens tendentieus en dubbelzinnig zijn. (https://beschermstadsparkvanantwerpen.wordpress.com/alle-info-klacht-inspraakprocedure/)
  • Volgaarne aanvaard ik de taak, mij door de rector magnificus der universiteit opgedragen. [staande] Uit kracht dan van de bevoegdheid, ons bij wet toegekend, volgens het besluit van de commissie, hier tegenwoordig, verklaar ik bij dezen u, [naam voluit] te bevorderen tot doctor. Ten bewijze hiervan zal u het diploma, door rector, secretaris en promotor ondertekend en met het grootzegel der universiteit bevestigd, ter hand worden gesteld. (promotieprotocol Universiteit Leiden)
  • Franchisegevers zijn het erover eens dat de verwachtingen van beide partijen voor het sluiten van de franchiseovereenkomst helder moeten zijn. In verband echter met het feit dat het wetsvoorstel bijvoorbeeld niet omschrijft waar de informatieplicht van de franchisegever eindigt en vanaf welk moment de onderzoekplicht van de franchisenemer begint, ontstaat een onnauwkeurig beeld en dat zal weer zorgen voor veel en vaak onnodige geschillen. (dvdw.nl 2019)

Om na te gaan of ik gelijk had met in functie van te benoemen als voorzetseluitdrukking, heb ik het opgezocht in het goed ontvangen herziene hoofdstuk over voorzetsels (adposities) van de Algemene Nederlandse Spraakkunst. Tot mijn verbazing ontbreekt de uitdrukking in de tabel in 9.4.2 “Een overzicht van voorzetseluitdrukkingen”, dat toch beoogt “een zo volledig mogelijk overzicht van de Nederlandse voorzetseluitdrukkingen” te geven. En dat, terwijl in functie van aanzienlijk vaker voorkomt dan wel opgenomen fossiele pareltjes als ten detrimente van en ter/ten fine van, en terwijl er ook literatuur is over de uitdrukking. Peter Debrabandere (Nederlands helder en correct, 244-45) vindt de constructie afkeurenswaardig vanuit het standpunt dat hij de voorkeur geeft “aan die varianten die standaard zijn in het hele Nederlandse taalgebied”. Van Dale daarentegen noemt in functie van onder betekenis 5 van functie: ‘wis­kun­de ver­an­der­lij­ke groot­heid die als zo­da­nig van een of meer an­de­re af­hangt’ als een Belgische constructie: “BE; ook van niet-wis­kun­di­ge groot­he­den en waar­den in func­tie van …op grond van, in ver­hou­ding tot, af­han­ke­lijk van …”. taaladvies.net beschouwt de uitdrukking als “standaardtaal in België”, en een vergelijkbaar oordeel vinden we bij de taaladviesdienst van de Vlaamse omroep, die hem/haar een “passe-partout” noemt, die naar een verscheidenheid van relaties kan verwijzen (geldt dat niet evengoed voor onomstreden voorzetseluitdrukkingen in relatie tot en in verband met?). Deze bronnen spreken zich overigens niet uit over de grammaticale functie ervan.

Ik zou er in elk geval voor willen pleiten om in functie van op te nemen in de nieuwe ANS, eventueel met het labeltje “standaardtaal in België”. Daarmee komt het “overzicht van de Nederlandse voorzetseluitdrukkingen” weer een stukje dichter bij de gewenste volledigheid.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: ANS, constructies, grammatica, taalkunde

Lees Interacties

Reacties

  1. Ton Harmsen zegt

    2 september 2021 om 09:26

    Misschien was een van die 14 talen het Frans?

    Beantwoorden
    • Frans zegt

      2 september 2021 om 14:23

      Een leenvertaling van en fonction de lijkt me op zijn minst plausibel als oorspronkelijke bron. Vele decennia zoniet eeuwen geleden wel te verstaan, niet vorige maand. 😀

      Beantwoorden
      • Ton van der Wouden zegt

        29 oktober 2021 om 21:57

        we hebben wel meer leenvertaald in het Nederlands

        Beantwoorden
  2. Peter Debrabandere zegt

    26 maart 2022 om 10:19

    U schrijft: “Peter Debrabandere (Nederlands helder en correct, 244-45) vindt de constructie afkeurenswaardig vanuit het standpunt dat hij de voorkeur geeft ‘aan die varianten die standaard zijn in het hele Nederlandse taalgebied’.”

    U geeft mijn oordeel over “in functie van” toch wat ongenuanceerd weer. Ja, ik geef in mijn boek inderdaad meestal de voorkeur aan wat Nederlands is in het hele Nederlandse taalgebied. (Mijn boek is dan ook geen descriptief naslagwerk over het Nederlands, maar een handboek met een norm voor het onderwijs in Vlaanderen, waarin ik probeer zo voorzichtig mogelijk met de norm om te springen. Ik beschrijf “in functie dan” dan ook als Belgisch-Nederlands met het label ‘BN’.)

    U verwijst naar m’n boek, maar verzwijgt enkele andere argumenten van mij om de voorkeur te geven aan andere voorzetseluitdrukkingen dan “in functie van”. Een tweede argument is dat “in functie van” een gallicisme is, een letterlijke vertaling dus van “en fonction de” (iets wat de dikke Van Dale vergeet te vermelden, hoewel leenvertalingen uit het Frans in het Belgisch-Nederlands meestal wel als leenvertaling gemarkeerd worden in dat woordenboek). Mijn belangrijkste argument is evenwel de vaagheid van de uitdrukking “in functie van”, het passe-partoutkarakter van de voorzetseluitdrukking (een argument dat ook de taaladvieswebsite van de Vlaamse openbare omroep VRT geeft: https://vrttaal.net/taaladvies-taalkwestie/in-functie-van, waar u ook naar verwijst). Mijn belangrijkste argument is dus het communicatieve argument. Je kunt met andere voorzetseluitdrukkingen gewoon veel preciezer, genuanceerder zeggen wat je bedoelt: “in verband met, met betrekking tot, in het kader van, in het licht van, uit het oogpunt van, afhankelijk van, aan de hand van, op grond van, op basis van, gelet op, in verhouding tot, in overeenstemming met, in overeenkomst met, volgens, in evenredigheid met, naargelang van, met het oog op, aangepast aan, afgestemd op, gericht op, ten behoeve van, ten dienste van, als/ter voorbereiding op/van, in afwachting van …” Het probleem met “functie” is gewoon dat je niet zegt wat de functie (het verband dus) is: doel, oorzaak, verwantschap, reden, toekomstgerichtheid, verhouding, dienstlevering, voorbereiding, afwachting, aanpassing, afstemming …

    Als Nederlander hebt u er geen idee van hoe vaak “in functie van” (in mails, chats, sms’jes en powerpoints vaak zelfs afgekort als “ifv”, want men schrijft geen punten meer) in Vlaanderen gebruikt wordt. In veel gevallen begrijp ik niet goed wat ermee bedoeld wordt, door die ingebakken vaagheid.

    Maar dat neemt allemaal niet weg dat u op zich wel gelijk hebt als u zegt dat de uitdrukking (als Belgisch-Nederlands) in de ANS opgenomen zou moeten worden.

    Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Jonathan Griffioen • Abnormale kinderen

Ja, Rutger Kopland is blauw.
M. Vasalis is blauwer,
veel blauwer, rode grond met blauwe
bergen. Kopland is grijzer, ik zag nooit
grijzer blauw.

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

LEER DER PROPORTIËN

Het teentje maan dat gisteren te klein was
maar nu zo klein dat ik het op zijn plaats vind staan,
er is steeds minder nodig om het te bedekken,
steeds minder nodig om het te verstaan.

Bron: Het zinrijk, 1971

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

21 juni 2025: J.H. Leopold-lezing

21 juni 2025: J.H. Leopold-lezing

19 mei 2025

➔ Lees meer
10 juni 2025: Lezingenmiddag Indische Letteren

10 juni 2025: Lezingenmiddag Indische Letteren

19 mei 2025

➔ Lees meer
23 mei 2025: Nijmegen taalhoofdstad

23 mei 2025: Nijmegen taalhoofdstad

16 mei 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1903 Cornelis Stutterheim
1904 Leendert van Dis
sterfdag
2020 Hugo Ryckeboer
➔ Neerlandicikalender

Media

Van Hogwarts naar Zweinstein

Van Hogwarts naar Zweinstein

20 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Verschenen: Romanreuzen

Verschenen: Romanreuzen

15 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
25. alkalommal rendezték meg a Magyarországi Néderlandisztika Napját

25. alkalommal rendezték meg a Magyarországi Néderlandisztika Napját

15 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d