Verwarwoordenboek vervolg (239)
In het Verwarwoordenboek zijn 600 woordparen behandeld met vaak onduidelijke verschillen: afgunst-jaloezie, bloot-naakt, geliefd-populair, plaats-plek, enz. Nog steeds worden woordparen aangedragen met het verzoek om ook die te behandelen. Vandaar deze wekelijkse rubriek. De aanvullingen worden ook opgenomen in de digitale versie van het Verwarwoordenboek op www.schrijfwijzer.nl.
Wilt u ook een ‘verwarpaar’ behandeld zien? Plaats dan een reactie onder deze rubriek. Kijkt u dan wel even op de website om te zien of de woorden al zijn opgenomen.
afwas / vaat
De woorden betekenen hetzelfde, maar …
afwas schoon te maken borden, bestek, glaswerk, schalen en keukengerei
- Ach, zo’n kleine afwas, dat doen we even gezellig met de hand.
vaat schoon te maken vaatwerk
- Altijd als ik daar in de keuken kwam, stond er een berg aangekoekte vaat.
Aan vaat is goed te zien dat het vroeger vooral om ‘vaten’ ging, dus om het grotere keukengerei, en niet om borden, bestek, enz. Kennelijk werden die gereinigd met doek, kledingdeel of misschien tong. De vaat is geen vaatwerk, maar vuil vaatwerk. Want als de vaat schoon is, zeggen we schone vaat. Bij ander reinigingsactiviteiten vindt onze taal een vuile variant kennelijk niet nodig. Als tanden of schoenen gepoetst moeten worden, zouden ze in theorie ook even anders kunnen heten (Zomaar een idee voor een taalcabaretier.)
Twee woorden die precies hetzelfde betekenen? Dat kan niet in deze rubriek. Dan zou onze taal toch een woord moeten laten vallen. Of er zou iets van beginnend betekenisverschil te bespeuren moeten zijn. 1. Is vaat ouderwetser? Nee, vaat komt veel vaker voor dan afwas. 2. Past het paar ‘afwas-vaat’ in het rijtje ‘gebakje-taartje’ over vroeger standsverschil in taal? Zie het Verwarwoordenboek over ‘ijskast-koelkast’, enz. Ook hier is geen enkele aanwijzing voor te vinden. 3. Gebruik je afwas eerder voor een kleine vaat die je snel even met de hand doet? Voor deze intuïtie pleit dat je geen handvaat hebt, maar wel handafwas, hetgeen trouwens weer iets heel anders is dan een handwas.
Dus afwas als kleine vaat? Nee, dit onderscheid blijft te vaag. Mag ik een voorspelling doen? Vaat gaat afwas verdringen. We zien dat al bij afwasautomaat. Dit woord lijkt op zijn retour ten gunste van vaatwasser. Bovendien hebben we nog andere vuile was voor wasmachine of wasautomaat. Zo krijgen we dan ‘was’ voor vuile kleding (eigenlijk dus ook ‘afwas’) en vaat voor vuil vaatwerk. Ik moet stoppen. De afwas staat er nog.
Afbeelding van Hans Braxmeier via Pixabay
Is godsdienst en religie hetzelfde ?
Dit woordpaar is al behandeld: https://www.schrijfwijzer.nl/taalvragen/verwarwoordenboek/verwarwoord/628/godsdienst-religie
In Vlaanderen hoor je bijna nooit ‘vaat’, maar meestal ‘afwas’. (Of die indruk heb ik toch.) Je steekt die trouwens in de afwasmachine.
In Vlaanderen ook wel ‘vaatmachine’.
Precies!
Nieuwe vraag: verschil tussen slenteren en kuieren
Er is een verschil en dat wordt bepaald door de handeling.
Het aanrecht staat vol met vaat, maar het wordt tijd dat iemand de afwas doet.
Bij ons kan dat net zo goed andersom: het aanrecht staat vol met afwas, we gaan de vaat doen (al houden wij het meestal op ‘we gaan afwassen’)
hongerklop / klophonger
Ik zeg nooit vaat en nooit vaatwasser. Bij mij is het afwas en afwasmachine. In Brabant is het opwas, heb ik me laten vertellen. Opwassen is dus hetzelfde als afwassen. Daarna kun je kiezen tussen opdrogen en afdrogen. Wie snapt het nog?
Opdrogen gebeurt vanzelf als je lang genoeg wacht, afdrogen doe je met een theedoek in dit geval.
Ik ben het niet helemaal eens met de conclusie: voor mij zijn afwas en vaat synoniemen, maar ik gebruik het woord vaat helemaal niet (ik zeg ook afwasmachine). Voor mij is afwas/vaat een sociolinguïstisch verschil: sommige (groepen) mensen zeggen het ene woord, sommige mensen het andere woord, net als ijskast/koelkast.
Ben het helemaal met je eens Eline. Ik kom uit België en gebruik altijd het woord afwas. Ik hoorde vaat voor het eerst toen we naar Nederland verhuisden. Wij woonden toen in de buurt van Rotterdam en daar gebruikte iedereen het woord vaat.
Nieuwe vraag: verschil tussen ‘iedere’ en ‘elke’.
Slenteren; trage voorwaartse beweging waarbij de voeten regelmatig over de vloer slepen met als doel van A naar B te gaan zonder zich te haasten.
Kuieren: rustige voorwaartse beweging met als doel een kleine wandeling te maken waarbij tijd blijkbaar geen rol speelt.
Van een afwasautomaat heb ik werkelijk nog nooit gehoord 🙂
Waar komt de schrijver van dit artikel vandaan?
Nu maken jullie geen onderscheid tussen Noord-Nederlands en Zuid-Nederlands (Vlaams). Wij in Vlaanderen gebruiken zelden of nooit het woord ‘vaat’, bij ons is het de afwas, en wij (maar ik niet, ik was ‘normaal’ af :-)) hebben een afwasmachine. ‘Vaatwasser’ wordt ook wel gezegd, maar toch niet zo vaak.