Wil je je huis binnen een mum van tijd tot een bewoonde boekenkast maken, begin een blog. Binnen de kortste keren worden je ongevraagd allerlei publicaties toegestuurd. Ik heb twee werkgevers en een bewoonde boekenkast, dus ik heb drie ruimtes voor boeken, maar ook drie adressen waar mensen boeken naartoe kunnen sturen, soms krijg ik dus zelfs boeken dubbel.

Dat alles is niet erg, want lezen is mijn lust en mijn leven. Geef mij de hoofdprijs in de loterij, en je hoort nooit meer van me, want ik trek me terug op een berg in Zwitserland om alleen maar te lezen.

Zou ik daarom lid zijn van de ‘taalclub’ uit de titel van een van de boeken die ik onlangs kreeg toegestuurd, Welkom bij de taalclub?, over ‘taaldenkers in een beeldcultuur’? De uitgever heeft het boek in ieder geval als een taalboek willen verkopen: in de boekwinkels die ik bezoek, staat het op dat plankje en de schrijfster verscheen zelfs bij De Taalstaat, het mekka van iedere taaldenker aan het begin van de eenentwintigste eeuw.

Toch twijfel ik.

Doekje

Het idee van ‘taaldenkers’ tegenover ‘beelddenkers’ lijkt me een moderne psychologische incarnatie van het idee van ‘typische alfa’ tegenover ‘typische beta’. Aan het begin van het boek staat een eenvoudige zelftest:

1. Ik ben eerder een prater dan een doener.
2. Ik ben onhandig.
3. Ik ben snel visueel. overprikkeld.
4. Ik kan lang onthouden wat mensen hebben gezegd.
5. Ik heb een goed richtingsgevoel.
6. Ik kom langzaam op gang.
7. Ik kan een route in mijn hoofd voor me zien.
8. Ik verdwaal makkelijk.
9. Ik kan goed uit mijn geheugen natekenen.
10. Ik vind meetkunde leuk.
11. Ik ben goed in taal.
12. Ik richt me te snel op details en mis dan het overzicht.
13. Ik ben sociaal een laatbloeier.
14. Ik houd van onverwacht bezoek.

Je krijgt telkens een punt als je kiest voor ja op de vragen 1, 2, 3, 4, 6, 8, 11, 12, 13, en nee voor ieder van de andere vragen. Dat betekent dat je om tot de club te behoren over enkele minder gunstige eigenschappen moet beschikken (onhandig zijn, snel visueel overprikkeld, langzaam op gang komen, snel verdwalen, voortdurend het overzicht kwijt, minstens een beetje antisociaal). Ik krijg de indruk dat het ook eigenlijk vooral om die negatieve eigenschappen gaat – pas helemaal aan het eind duikt er ineens een hoofdstuk op waarin de zegeningen van het taaldenken worden geschetst. Je kunt je zo lekker vlot uitdrukken! Maar eigenlijk is dat allemaal een doekje voor het bloeden.

Zelfverzonnen taalfouten

Het boek gaat zelfs voor een belangrijk deel over kinderen en jongeren; hoewel dit misschien niet met zoveel woorden wordt gezegd, is het boek misschien bedoeld voor ouders van wie het kind nooit ergens toe komt en de hele dag op de bank hangt zonder contact te zoeken. Die hebben nu eindelijk een diagnose: oh, kennelijk is Markie een taaldenker.

Daar komt bij dat een heleboel van deze vragen onduidelijk zijn. Wat is het verschil tussen ‘geen goed richtingsgevoel’ hebben en ‘makkelijk verdwalen’? Wat is ‘visueel snel overprikkeld’ en hoe bepaal je dat? En wat wordt er eigenlijk bedoeld met ‘goed in taal’? Boven aan de piramide staan volgens de auteur romanschrijvers, maar ook cabaretiers staan hoog. Moet je dus creatief zijn? Waarom is dat geen apart punt? Of ben je ook goed in taal als je de hele tijd Jan en alleman corrigeert op al dan niet zelfverzonnen taalfouten?

Heel verwarrend is ook dat iemand die rond de 7 scoort een ‘combidenker’ is (want iemand die heel laag scoort is een ‘beelddenker’). Maar je kunt bij die 7 komen door alle slechte eigenschappen te hebben en geen van de goede (dus als je eigenlijk helemaal nergens goed in bent), maar ook als je alleen de goede eigenschappen hebt (en dus een soort supermens bent), maar ook nog als je sommige goede en sommige slechte eigenschappen hebt.

MIj lijkt de waarde heel beperkt. Ik ken eerlijk gezegd niemand van wie ik vermoed dat hij of zij een Taaldenker is. Dat is toch een beetje gek.

Annemaaike Serlier-van den Bergh samen met Stella Braam. Welkom bij de taalclub. Over Taaldenkers in een beeldcultuur. Amsterdam, 2021. Bestelinformatie bij de uitgever.