• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Versterkend tj

30 december 2021 door Marc van Oostendorp 2 Reacties

De klankdie we aanduiden met tj komt niet veel voor in het Nederlands, en als hij wel voorkomt gaat het vaak over woorden die naar een bepaald geluid lijken te verwijzen: tjingelen bijvoorbeeld, of tjiftjaf. Of in tussenwerpsels waarin hij een versterking lijkt van de j: tja, tjonge.

In Vlaamse dialecten wordt dat tj veel meer gebruikt, en dan vooral in de driehoek Gent, Kortrijk, Zottegem. Daar hoor je onder andere tjukkelen voor sukkelen, tjeffen voor keffen en djezeke voor iemand die alles beter weet (het woord komt van Jezus). De onderzoekers Joost Robbe en Jeroen Willemsen wijden er een heel artikel aan in het prestigieuze internationale tijdschrift Folia Linguistica. Zo wijzen ze erop dat het waarschijnlijk geen toeval is dat die geografische driehoek grenst aan een gebied waar traditioneel Picardisch gesproken wordt (het donkerroze gebied in Wallonië). Dat Picardisch wordt wel gezien als een dialect van het Frans, maar kun je beter zien als een aparte, zij het verwante taal. En vooral de vormen van Picardisch die vlak bij Vlaanderen gesproken worden of werden, hebben opvallend veel van die tj-klanken, vooral aan het begin van het woord. Kat is tjat (Frans: chat), en wanneer is tjant (Frans: quand). Zoiets geldt overigens ook voor dj.

Op de een of andere manier hebben de Vlamingen die voorkeur voor tj dus overgenomen. Hoe dat is gegaan, is niet helemaal duidelijk, maar Robbe en Willemsen suggereren dat er in eerste instantie wat woorden uit het Picardisch waren overgenomen met tj en dj die een bijzondere gevoelswaarde hadden (tjijpen voor stelen, nondedju). Die gevoelswaarde ging toen over op de klanken zelf. Nog steeds hebben tj-woorden in de Vlaamse dialecten iets liefkozends (tjinken voor hinkelen, naast ‘gewoon’ hinken). tjoep is het dopje van een flesje, of juist iets vergrotends: djawaai is hardere wind dan gewaai.

Ook voor de Nederlandse voorbeelden hierboven geldt natuurlijk dat er een bijzonder gevoel mee gepaard gaat. Dat is ook de reden waarom een internationaal taalkundig tijdschrift aandacht besteedt aan het fenomeen dat klanken een bepaalde gevoelswaarde kunnen geven aan een woord. In de Vlaamse dialecten kan dat niet onbeperkt: je kunt niet, laten we zeggen computer nemen en er een liefkozend tjomputer van maken. In andere talen kan dat wel, maar in de Vlaamse dialecten heb je eigenlijk alleen nog wat restanten – individuele woorden, en dan niet eens in alle dialecten dezelfde.

Het effect is dus beperkt gebleven – maar het is er wel.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: dialecten, dialectologie, fonologie

Lees Interacties

Reacties

  1. Benjamin Bossaert zegt

    30 december 2021 om 16:13

    Zou hier ook niet wat (sociale) mobiliteit in kunnen zitten? Ik ben afkomstig van Zottegem en daar loopt in die driehoek een zogenaamd mijnwerkerspad, waar via de buurtspoorwegen een tramlijn vol arbeiders reed naar de mijngebieden en dat is precies die streek waar het Picardisch gesproken werd. Zouden die arbeiders kunnen beinvloed geweest zijn door hun collega´s mijnwerkers? Altijd aangenaam om deze tj en dj woorden te horen, het was me nog niet zo opgevallen, in het Aalsters gebeurt het wel eens met de eindklank (ge hedj, bv.), daar spreken we van mouilleren.

    Beantwoorden
    • Marc van Oostendorp zegt

      30 december 2021 om 16:43

      Interessante gedachte; je zou daarvoor eigenlijk meer moeten weten over de geschiedenis van deze woorden: hoe oud zijn ze precies in die dialecten?

      Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Margriet Westervaarder • gelegen in een nest

gelegen in een nest
van dons en klein venijn
de takjes dagelijks herschikt
zacht mos en doornig groen

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

ALSOF IK ER NIET GEWEEST BEN

Ik stel er prijs op na ergens gelogeerd te hebben geen sporen achter te laten. Zo wordt logeren een soort inbreken – trouwens, het hele bestaan lijkt er op.

Bron: Barbarber, september 1969)

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

19 september 2025: Afscheidscollege Fred Weerman

19 september 2025: Afscheidscollege Fred Weerman

15 juli 2025

➔ Lees meer
1 juli – 15 september 2025: Over de grenzen van het boek

1 juli – 15 september 2025: Over de grenzen van het boek

11 juli 2025

➔ Lees meer
26 september 2025: Afscheid Peter-Arno Coppen

26 september 2025: Afscheid Peter-Arno Coppen

10 juli 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1830 Eelco Verwijs
sterfdag
1989 Willem Beuken
➔ Neerlandicikalender

Media

Inclusive Dutch: Between Norm and Variation

Inclusive Dutch: Between Norm and Variation

15 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek 1 Reactie

➔ Lees meer
Hoe je taal maakt en hoe taal je raakt

Hoe je taal maakt en hoe taal je raakt

14 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Marc van Oostendorp over prijs voor Neerlandistiek

Marc van Oostendorp over prijs voor Neerlandistiek

13 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek 2 Reacties

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d