Een zomer met Manon Uphoff (12)
Er moet een moment komen dat de romans Gemis, Koudvuur en Vallen is als vliegen van Manon Uphoff samen in één band verschijnen (ook als ebook). “De drie familieromans” zal daar op staan. De boeken zijn duidelijk zeer nauw aan elkaar verwant. Alle drie beschrijven ze het leven van een groot gezin, een man en een vrouw die allebei al een gezin hadden zijn samen verder gegaan en met alle kinderen uit die eerdere huwelijken en een hele reeks kinderen samen. Een van die kinderen overleed jong, een ander kwam om bij een ongeluk. Het verhaal wordt gezien vanuit de op twee na jongste dochter. Enzovoort.
Ook in veel korte verhalen van Uphoff komt deze ingewikkelde constellatie voor. Je er dan niet omheen dat het gegeven autobiografisch is, maar op een bepaalde manier is dat misleidend. De biografie zou je ertoe verleiden om als er in verschillende boeken een soortgelijk verhaal wordt opgedist te gaan uitzoeken welk van die versies nu ‘waar’ is, maar alles in het oeuvre van Uphoff verzet zich tegen zo’n zoektocht. Het gaat er juist om dat alles samengesteld en complex is: mensen, hun onderlinge relaties, wat hen overkomt. De verhalen zijn allemaal waar (en waarschijnlijk allemaal autobiografisch).
De boeken hebben wel ieder een eigen focus, een eigen manier waarop naar de werkelijkheid gekeken wordt, een eigen frame zo je wilt. Waar Gemis onder andere gaat over de manier waarop hoofdpersoon Mara uit haar gezin breekt en de buitenwereld probeert binnen te dringen, zijn Koudvuur en Vallen is als vliegen unverfroren binnenhuisromans. En waar Vallen is als vliegen het misbruik door de vader van zijn dochters benoemt, is de vader in Koudvuur een zachtmoedige, lieve man, eigenlijk te goed voor de wereld en zeker te goed voor zijn vrouw.
Op slot
Ik geef wel toe: als je zoals ik deze zomer, je helemaal onderdompelt in het oeuvre, lopen de verhalen in elkaar over. Maar daaruit volgt nog niet dat het beeld uit de ene roman wordt ‘bijgesteld’ door de andere. Ze zijn allebei tegelijk waar, en daarom horen ze in dezelfde band te worden uitgegeven. Zelden heeft een schrijver de eigen jeugd langs zoveel verschillende invalshoeken bekeken.
Een dimensie die in Koudvuur ontbreekt in de andere twee romans is de ontwikkeling van de stad, die min of meer parallel loopt met die in het gezin. De stad wordt grootser, krijgt meer ambities en de bouw van Hoog Catherijne breekt hem:
Om ruim toegang tot het nieuwe gebouwde overdekte winkelparadijs te maken, wordt in de stad de singel gedempt, het kanaal afgesloten en een driebaansweg aangelegd.
Afgesneden van de binnenstad en met de nieuwe winkels onder een reusachtige hemelkoepel van glas, staal en beton, verandert de straat in een dode arm. De eerste winkeliers sluiten hun zaak.
Die verwijzingen naar de opbouw van de stad zijn des te opvallender omdat ze zoals gezegd een verhaal doorsnijden dat zich vooral binnenskamers afspeelt. Het is alsof er geen niveau zit tussen macro – het stedebouwkundige plan – en micro – het volgepakte huis: de straat is inderdaad een dode arm. (“Zelfs als het al lang ochtend was en het verkeer in de stad al was begonnen te razen, bleef de deur van hun kamer op slot.”)
Binnenwereld
De meeste personages willen ook eigenlijk niets liever dan binnen blijven. De dochters van de moeder blijven langskomen, en zitten ook verder het liefst thuis, ook als de gruwelijkste mannen hen daar komen teisteren. En vooral de vader is in wezen niet geschikt voor de grote wereld, voor het kantoor bijvoorbeeld, waarvan hij dan ook vroegtijdig pensioneert. Alleen Ninon, de naam van de dochter in Koudvuur, wil naar buiten – ook als haar dat bijvoorbeeld in een op zichzelf ook weer benauwd kamertje brengt waar ze door een Chinese immigrant wordt ontmaagd.
Die drang naar de buitenwereld heeft Ninon dan dus wel gemeend met Mara in Gemis of de vertelster die zich Ondergetekende noemt inVallen is als vliegen. Voor zover we deze verhalen dan wél als autobiografisch willen lezen, is het natuurlijk opvallend dat zij alle drie uiteindelijk opgroeien tot Manon Uphoff – een schrijver die deze ene specifieke binnenwereld steeds weer is blijven opzoeken, om er voor ons, ergens buiten, verslag van te doen.
Laat een reactie achter