Achter het achtervoegsel (19)

Van alle huishoudelijke klusjes vind ik stofzuigen niet de vervelendste. Zeker niet nu wij recent een nieuwe stofzuiger hebben aangeschaft met een vermogen van maar liefst 550 Watt. Of ze nu op parket liggen of op de vloerbedekking, pluisjes, broodkruimels en zandkorrels zijn geen partij voor deze krachtpatser. In dat opzicht doet de fabrikant van ons apparaat zijn reclameslogan gestand: “er is geen betere”. Wat zuigkracht betreft is onze stofzuiger onovertroffen, maar de grote hoeveelheid plastic delen maakt de machine wel kwetsbaar. Dan zijn de stofzuigers met metalen behuizingen waarvoor vroeger reclame werd gemaakt in Nederlandse kranten een stuk duurzamer. Daar komt bij dat de namen van de toenmalige types ook nog eens meer tot de verbeelding spreken dan de tegenwoordige. Althans, dat vind ik als groot liefhebber van het suffix -ette.

Dustette

Iets meer dan een eeuw geleden – in juni 1908 – vond James Murray Spangler (1848-1915) de eerste stofzuiger uit. Nadat hij patent had aangevraagd voor zijn Electric Suction Sweeper startte hij samen met zijn zoon en dochter met de productie ervan. Snel ging dat niet: gedrieën leverden zij maar twee of drie apparaten per week af. Een van zijn Electric Suction Sweepers gaf hij aan een nicht. Die was er zo over te spreken dat zij haar man William Henry Hoover en zoon Herbert William Hoover Sr. er enthousiast voor wist te krijgen. Zij kochten het patent van Spangler en stichtten in Ohio de Electric Suction Sweeper Company, na Spanglers dood omgedoopt tot de Hoover Suction Sweeper Company.

Twee decennia produceerde Hoover uitsluitend gewone stofzuigers totdat het bedrijf in 1930 de eerste handstofzuiger ter wereld introduceerde. Het handzame apparaat om stof op te zuigen kreeg een toepasselijke naam: Model 100Dustette. Het achtervoegsel –ette zal hier om twee redenen gekozen zijn. Ten eerste ging het om een kleine handstofzuiger en daar past -ette als verkleinuitgang heel goed bij. Ten tweede drukte het diminutiefsuffix goed het verschil in grootte uit met het Model 200 Duster dat Hoover een jaar eerder in productie had genomen. De fraai vormgegeven Dustette was buitengewoon robuust. Op YouTube zijn verschillende filmpjes te zien waarin oude tot zeer oude werkende exemplaren een hoofdrol vervullen.

De Dustette was al vrij snel in Nederland verkrijgbaar. In de Provinciale Drentsche en Asser Courant van 13 maart 1936 vond ik een advertentie voor deze en enkele andere grotere Hoovermodellen. Met 38 gulden lag deze handstofzuiger binnen het bereik van mensen die zich geen Model 750 van 155 gulden konden permitteren. Na de Tweede Wereldoorlog kostte deze “kleine handstoffer” 72 gulden (Nieuwe Apeldoornsche courant, 27 januari 1950). Een Hooverdealer uit Tilburg prees deze meest compacte stofzuiger ter wereld in de Bredasche courant van 4 maart 1950 met de volgende vier argumenten aan: 

• Een prachthulp voor de huisvrouw!
• Niet groter dan een borstel!
• Niet zwaarder dan een strijkijzer!
• Verwijdert elk stofje!

AEG Vampyrette

Ook de Duitse firma AEG – de afkorting staat voor Allgemeine Elektricitäts-Gesellschaft – produceerde stofzuigers. Tegenwoordig krijgen de modellen van deze fabrikant weinig aansprekende namen als AEG LX7-2-ANIM en AEG VX82-1-2MG, maar in de jaren twintig was dat nog niet het geval. In het Nieuwsblad van Friesland staat op 24 oktober 1924 een advertentie voor de “zoojuist ontvangen” A.E.G. Vampyr Stofzuiger. Mogen we de reclamemakers geloven, dan kan deze beschouwd worden als “de meest volmaakte stofzuiger van dezen tijd”. En dat inclusief alle hulpstukken voor slechts fl. 100,-! Het apparaat was een ongekend succes: er zouden meer dan één miljoen exemplaren van zijn gemaakt.

Enkele decennia later voegde A.E.G. ook een handstofzuiger aan het assortiment toe. Voor de naam van dit elektrisch apparaat hadden ze zich duidelijk laten inspireren door de Vampyr. Op 8 juni 1951 lezen we in het Zutphensch dagblad voor Achterhoek en Veluwezoom dat de spiksplinternieuwe A.E.G. Vampyrette handstofzuiger – “ideaal voor kleinbehuisden” – voor fl. 145, te verkrijgen is. En een andere advertentie uit de Volkskrant van 26 maart 1952 jubelt dat de Vampyrette zelfs beter is dan de Vampyr. Zou dat zijn omdat de Vampyrette gebruikt kan worden als stokstofzuiger en als handstofzuiger of omdat ze als bezem in de kast opgehangen kan worden? 

Hooverette

De mogelijkheid om een stofzuiger staande te gebruiken en als een handstofzuiger is ook een kenmerk van de Hooverette. Dit product van – hoe kan het ook anders – de firma Hoover is vanaf 1962 in Nederland verkrijgbaar. Een advertentie in het Twentsch dagblad Tubantia van 3 september 1963 prijst deze nieuwe loot aan de Hoover-stam op een naar onze maatstaven niet zo emancipatorische wijze aan: 

“Nu maakt Hoover moderne vrouwen blij met de handige Hooverette. 
Want kijk … hij zuigt alle vloeren en kleden grondig zonder een vuiltje te vergeten.
Want kijk … hij veegt met een verstelbare borstel alle haren en draden van het kleed.
Want kijk … hij is portable en daarom doet u er handig de gordijnen mee. Knip-knap, de steel er af en de draagriem eraan. Zo is hij klaar om vlug alle gordijnen van stof te ontdoen.” 

Rutonnette

Ook de laatste stofzuiger in deze bijdrage is een combinatie van een hand- en een steelstofzuiger: de Rutonnette. Een apparaat dat zich onderscheidt door “de doelmatige vormgeving en de vele ongekend praktische snufjes”. De solide, compacte en sierlijke stofzuiger staat altijd paraat voor de eerstvolgende ‘strijd-tegen-het-stof’, aldus een advertentie in de Telegraaf van 28 april 1962. De naam is afgeleid van Ruton, een merk voor huishoudelijke apparaten, dat lang elektrische apparaten als stofzuigers, handmixers en strijkijzers verkocht. Op een gegeven moment is het bedrijf overgenomen door Philips en na enige tijd is de merknaam verdwenen. 

Ruton was een belangrijke speler op het gebied van stofzuigers. In een grote advertentie in het Algemeen Handelsblad van 19 december 1960 schrijft het bedrijf dat er meer dan een miljoen stofzuigers – hetzelfde aantal werd eerder al genoemd bij de AEG Vampyr – “hun weg naar de huisvrouw gevonden hebben!” 

De tijd dat in advertenties voor stofzuigers alleen vrouwen werden aangesproken behoort inmiddels tot het verleden. Ook mannen halen nu de stofzuiger uit de kast en door het huis. Dat lijkt me een prima ontwikkeling. Wat me wel verdriet doet, is dat stofzuigerfabrikanten tegenwoordig fantasieloze namen bedenken voor deze huishoudelijke apparaten. In dat opzicht verlang ik wél terug naar vroeger, toen naamgevers zich lieten inspireren door het achtervoegsel -ette.