• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Etymologica: Knekelveld en knekelhuis

4 juli 2022 door Arend Quak Reageer

Afbeelding van Pexels via Pixabay

Bij sommige oude begraafplaatsen vindt men soms nog een knekelveld of een knekelhuis. Dat zijn plekken, waar de beenderen van geruimde graven werden opgeborgen. Dat blijkt onder andere uit een bepaling uit de negentiende eeuw:

Na het voorschreven tijdperk zullen de graven op de openbare burgerlijke begraafplaats, welke in eigendom bezeten worden, onder toezigt der belanghebben­den, en de zoodanige dier begraafplaatsen, welke tot huur­graven verstrekken, onder het toezigt van de beheerders dezer inrigting, geruimd worden, en de beenderen, bij den anderen geza­meld, zorgvuldig in daartoe bereide graven geborgen moeten worden op het knekelveld, of gemeenschappelijke, doch in gelijke klassen als boven verdeelde bewaar­plaats van doodsbeen­deren, welke geheel afgesloten binnen de rastering op de darde of bene­denste bedding aan de zuidoostzijde der begraafplaats zal worden vervaardigd en daarge­steld. 

[1830; Dagblad van ’s-Gravenhage].

Het woord knekelveld ‘veld waar botten liggen’ is pas 1769-1811 voor het eerst geattesteerd (Van Veen en Van der Sijs (1997), Etymologisch woordenboek), zie ook: In andere dieren, welke de kinnebakken lang­werpig vooruit steken, zijn dezelven verdeeld, en liggen op de knekelvelden meest afgescheiden. [1805; WNT]. Het wordt soms ook voor andere verzamelplaatsen van beenderen gebruikt, zoals op de Veluwe voor de karkassen van aangereden dieren: Het knekelveld bestaat (…) al jaren. De plek is bekend bij de vele vrijwilligers die eropuit trekken om aangereden wild op te rapen en naar dit veld te brengen. Zo blijft de natuur in evenwicht. Dassen, raven en kevers doen zich tegoed aan de dode wilde zwijnen, herten en reeën. [2015; Omroep Gelderland].

Het oudste woord lijkt knekelhuis te zijn als aanduiding voor een gebouwtje op het kerkhof, waarin de beenderen uit geruimde graven werden opgeslagen: Een oprecht Doods-hoofd van een jongh af-ghestorven Mensche, uyt het knekel-huys op gehaeld [1647; WNT]; Dat de Filosoof Diogenes geen ongelyk hadt, als hy aan den grooten Alexander, die hem in een knekel­huis vindende vroeg wat hy daar zogt, antwoordde, ik zoek de beenderen van uw Vader en van myn slaaf, maar ik kan ze niet vinden, om dat ze allen even eens zyn [1733; WNT]; Het lijdt dus wel geen twijfel, of het benedendeel van ’t bewuste gebouwtje is weleer een knekelhuis geweest [1872; WNT].

In beide gevallen gaat het om een samenstelling van het zelfstandig naamwoord knekel ‘bot, been’ met huis respectievelijk veld. Daarbij is knekel een nevenvorm van kneukel ‘bot, been van een geraamte’, zoals ook blijkt uit de volgende variant van knekelhuis: Dat alle kerkenladders en andere werktuigen, het kneukelhuis niet uitgezonderd, altoos zwart zouden geschilderd blijven [1793; WNT]. Knekel komt zelfstandig voor in bijvoorbeeld: (Hij zag) wijd over “Land voor Water” de zwarte stoopenstompen boven de sneeuw uitkomen als knekelen. [1924; WNT], Kom, schar­min­kel, kom, manneke van bleeke knekels![1929; WNT].

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: Etymologica

Lees Interacties

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Willem Bilderdijk • Vroeg en laat

’t Knopjen zweeg en hoorde ’t aan;
Maar de middag kwam haar wreken,
Deed heur’ boezem opengaan,
En de volle roos verbleeken.

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

De leeuw is in het hout geboren,
wortels zijn poten, wortels zijn kop.

Bron: Uit de hoge boom geschreven, 1967

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

23 mei 2025: Nijmegen taalhoofdstad

23 mei 2025: Nijmegen taalhoofdstad

16 mei 2025

➔ Lees meer
26 mei 2025: Nederlands Centraal

26 mei 2025: Nederlands Centraal

7 mei 2025

➔ Lees meer
9 mei 2025: een avond over patiëntenliteratuur in Perdu

9 mei 2025: een avond over patiëntenliteratuur in Perdu

7 mei 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

Geen neerlandici geboren of gestorven

➔ Neerlandicikalender

Media

Verschenen: Romanreuzen

Verschenen: Romanreuzen

15 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
25. alkalommal rendezték meg a Magyarországi Néderlandisztika Napját

25. alkalommal rendezték meg a Magyarországi Néderlandisztika Napját

15 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
De Vliegende Hollander. De Mythe bij Gerard Reve, Jef Last en Louis Ferron

De Vliegende Hollander. De Mythe bij Gerard Reve, Jef Last en Louis Ferron

12 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek 1 Reactie

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d