Je kunt de letters van een familienaam husselen en dan komt er soms een andere familienaam tevoorschijn (anagram). Ik deed dat voor de 82.218 familienamen met Nederlandse oorsprong, die ook uit 19e eeuw bekend zijn. Het is een beetje flauw maar dan is Droogleever Fortuijn met Fortuijn Droogleever met 19 letters het langste anagram. Gewoon een omwisseling van een dubbele familienaam. Met de komende wetswijziging die het mogelijk maakt dat ouders hun familienamen mogen combineren als familienaam van kinderen zullen dat er heel wat meer worden. Jansen van Rosendaal is met Jansen van Donselaar een volgend lang anagram, ook al geldt de verandering alleen de laatste naam. Als enkelvoudige naam is Grimmelikhuijzen met Grimmelijkhuizen met 16 letters het langste familienaam anagram, maar de verplaatsing van een enkele letter is nog niet zo spectaculair. Met de twaalf letters van Engelbertink en Tinkelenberg wordt er echter flink geschud, een mooie combinatie. Bij Bergschneider en Schneiderberg, en Meulenbroek en Broekmeulen is het eenvoudig een omwisseling van de samenstelling. De langste enkelvoudige namen met ieder drie anagrammen zijn Sterenberg, Roodbergen, Severijnse en Krasenberg. In Van Grootel kan het voorvoegsel in Langevoort en Nagelvoort worden opgenomen, net zoals de tien letters in Van der Last en Van der Stal als Landsvater kunnen worden samengenomen, dat bedenk je niet zo snel. Bij negen letters zijn er tientallen en bij tien letters al honderden anagrammen mogelijk die hier niet kunnen worden opgenomen.
Dat het aantal namen met een anagram afhangt van het totaal aantal verschillende familienamen met die lengte verbaast niet. De meeste namen met een anagram vinden we bij zes letters, maar relatief de meeste hebben 3, 4 of 5 letters: wel 43% van die namen heeft een anagram. Hoe langer een naam, hoe minder waarschijnlijk het is dat er een anagram bestaat. Hierboven zagen we dat het dan vooral namen met een een onveranderd voorvoegsel zijn.
Bij namen met minder dan 10 letters zijn er grotere groepen namen die onderling een anagram zijn. Zoals de vijf namen Van der Lem, Velderman, Van der Mel, Vermandel en Verdelman. Of de zeven namen (zonder voorvoegsel nu) Driessen, Dreissen, Snieders, Dierssen, Driessens, Derissen en Sienders. De grootste groep vormen de negen namen Ernest, Ernste, Erents, Enters, Erenst, Rentes, Sterne, Eernst, Ertsen.
De kortste namen met een anagram zijn Ak en Ka, Ab en Ba, As en Sa, alhoewel daar met Ak, Ka, en Ba namen uit een andere taal zijn binnengeslopen ook al zijn ze in de 19e eeuw een keer genoteerd. As en Sa zijn echter wel namen van Nederlandse oorsprong, maar dat blijft een lastig begrip. Ook voor andere namen is de oorsprong niet altijd even duidelijk. Niettemin worden de hier opgenomen namen nu in Nederland gedragen.
Er zijn anagrammen waarbij de familienamen het spiegelbeeld van elkaar zijn, zoals Klok en Kolk. Het maximale aantal letters daarvoor is zeven. De meeste combinaties zijn toeval, maar zo’n gespiegelde familienaam werd wel eens bewust gekozen voor kinderen die in de koloniën bij inlandse vrouwen waren verwekt. Het bekende voorbeeld Rhemrev (Vermehr) zit hier niet bij omdat Vermehr nu niet meer in Nederland voorkomt.
Een bijzondere klasse van namen zijn ten slotte palindromen, waarbij een familienaam van voor naar achter en van achter naar voor hetzelfde is. Met acht letters zijn Snellens en Kinkink de langste en de van een waternaam afgeleide familienaam Aa de kortste. In totaal zijn er 74 familienaam palindromen. Ook hier is beperkt tot Nederlandse familienamen, maar die toeschrijving is niet altijd zeker. Raadpleeg daarvoor ook de familienamenbank.
Laat een reactie achter