Volgens de Duitse politiek filosoof Jan-Werner Müller heeft Wilders ‘nah’ gezegd. Het zou gebeurd zijn op 19 maart 2014, in Den Haag, voor een volle zaal. De PVV-voorman deed het na zijn beruchte Meer-of-minder-Marokkanen-vraag, ingeleid met een theorie over partijdige D’66-rechters, kosmopolieten vermoedelijk, in combinatie met de vrije meningsuiting die volgens hem bedreigd werd.

Zoals helaas bekend antwoordde het publiek minder Marokkanen te willen. Waarna Wilders: ‘Nah, dan gaan we dat regelen’. Het tussenwerpsel staat in Wat is echte democratie? (2021, p. 194), de vertaling van Democracy Rules (ook uit 2021), en ik ben verbluft.

Bij zulke raadsels is Google een uitkomst. Aan het onsmakelijke voorval, dat leidde tot justitie, is een compleet Wikipedia-lemma gewijd. Het registreert evenzeer ‘nah’ en verwijst daartoe naar de uitspraak van de Haagse rechtbank in eerste aanleg die dit tussenwerpsel had vastgelegd.

Nah, dat had ik nooit gedacht. Wat bedoel ik dan? Oei, de moeder aller kwesties, die ik even voor me uitschuif.

Treffers

Wat is er vanuit Den Haag overgewaaid naar Princeton, waar Jan-Werner Müller doceert, dan wel naar Berlijn, waar hij soms woont? Ook hier toont Google zich behulpzaam. In Democracy Rules luidt de passage:

Wilders had asked an excited crowd, “Do you want fewer Moroccans?” and responded to shouts of “Fewer, fewer” with “We’re going to take care of that”.

Geen tussenwerpsel te bespeuren! Anderzijds geloof ik dat de politiek filosoof ruis op de lijn had, want bij zijn weergave ontbreekt iets. Wilders liet zijn aanhang immers de keuze. Tussen, omgezet in het Engels, fewer of more Marokkanen.

Yeah, right.

Het moet vertaler Hans E. van Riemsdijk zijn geweest die ‘nah’ toevoegde aan Müllers betoog. Hij citeerde daarmee dus uit een officiële bron. Maar sprak Wilders het tussenwerpsel daadwerkelijk uit? Na beluistering van het gewraakte fragment kan ik dat niet met zekerheid bevestigen. Ik hoor een versnellend applaus waarna de leider ‘nah’ of ‘nou’ zegt, of misschien zelfs ‘ja’, en dan drie seconden pauzeert, als om aandacht terug te richten. Waarna, in een bijna-stilte: ‘Dan gaan we dat regelen.’

Er zijn ook officiële mediasites die ‘nou’ hebben geregistreerd; dit geeft zelfs iets meer treffers. Mijn ‘ja’-optie wordt door Google smadelijk verworpen.

Hersenletsel

Nu dan. Wat betekent ‘nah’? Zelf word ik niet omgeven door mensen die dit zeggen, maar het is me sporadisch ter ore gekomen. Volgens mij is ‘nah’ een soort empathische ontkenning. ‘Nee toch?’ Waarmee sprekers feitelijk hun eigen oordeel tot het jouwe maken.

Wilders had de aanwezigen het antwoord in de mond gelegd. De meer-of-minder-vraag was binnen een minuut de derde die de PVV ‘helder moe[s]t definiëren’ en werd toegepast op de Europese Unie en de Partij van de Arbeid. Bij die twee had het publiek, zekerheidshalve tevoren geïnstrueerd, reeds ‘minder’ gescandeerd. Bij de Marokkanen-vraag reageerde Wilders daarop tegenstrijdig. Zijn ‘nah’ verraadt het oneens te zijn, zijn belofte voorspelt een beleidsdaad Marokkanen uit Nederland te verwijderen. Maar de PVV heeft nooit regeringsverantwoordelijkheid genomen.

Is dit enigszins gecodeerde ‘Nah’ een recente spreektaalinnovatie, zoals me een tijd geleden terug bij ‘Hey’ was opgevallen? Geen idee. Ik kende dat leenwoord toen in een ander gebruik, terwijl me uit het Nederlands helemaal geen ‘nah’ bijstaat. Kan aan mij liggen, uiteraard, maar Van Dale bevat geen ‘nah’, ook niet in het Engels trouwens.

Wel Nah., de afkorting van het Bijbelboek Nahum. En sinds 2014 NAH, een niet-aangeboren hersenletsel.

Klonteruh

Ook is er sinds 2019, naast het voorzetsel, bijwoord en bijvoeglijk naamwoord na, het tussenwerpsel na als ‘klank ter nabootsing van een gezongen lettergreep die geen woord of woorddeel is’. Daar komt de voorbeeldzin uit een kerstliedje: na, na, na, na, na, na, kindeke teer / ei, zwijg toch stil, sus, sus, en krijt niet meer.

Liedjes! De encyclopedist in mij ontwaakt. Voor mijn al bedaagde generatie flakkert één nummer op: ‘Mah Na Mah Na’. We leerden het in de jaren zeventig kennen door The Muppet Show, maar het stamt uit de jaren zestig en werd geschreven door Piero Umiliano. Toen kwam het meteen in Sesame Street. Mij bereikte er verder een jazzversie van, door (generatiegenoot) Wynton Marsalis.

In verband met Wilders en andere nahisten is dit liedje een doodlopend spoor, want bevat geen tekst. Wel herinner ik me van mijn Jacobse-en-Van-Es-verslaving, op de tijdbalk iets na de Muppets, dat ‘nah’ als echt Haags klinkt, zeker met een accent circonflexe erop. Maar dan betekent het gewoon ‘nou’, zonder bijbedoeling. Wa ken mêh dat nâh a me hol klonterûh?

Vijandbeelden

Bovendien zal Wilders er alles aan gelegen zijn om geen Haags te spreken. Het is dan wel de taal van het volk dat zijn vrije mening zou vertegenwoordigen, maar alleen al de vele nationaliteiten in de Schilderswijk is hij liever kwijt dan rijk. Den Haag vormt bovenal onvermijdelijk het epicentrum van de politiek, en dus van ‘de elite’ die hij zegt te bestrijden.

Zo ben ik terug bij Jan-Werner Müller, omdat zijn boek, de vertaling, een vakterm openbaarde die ter plekke werd geduid: ‘demofobie’, angst voor gewone mensen (het origineel verklaart demophobia als ‘fear of ordinary people’). Ook daar vind ik weinig over terug; Van Dale definieert sinds 2012 een tikkie anders met ‘ziekelijke vrees voor mensenmassa’s’ en ‘angst voor democratie’. Zou Wilders het onder de leden hebben?

Wel is het achtervoegsel -fobie tegenwoordig aan de explosieve kant omdat het steevast de diagnose bij anderen stelt. Wat een verademing om in Mohamed Ouaamari’s boek Groetjes uit Vlaanderen een gelijkluidende term te lezen die zichzelf ontmantelt. Hij oppert ‘kosmofobie’, die Antwerpse Marokkanen voelden tegenover te vriendelijke wereldburgers op een bakfiets in wie racisme te duchten was. Een trauma na decennia Vlaams Belang, bekent Ouaamari. En hij ziet, met evenveel schematisme, de politiek heden worden verdeeld tussen die stadsgroenen en verkavelingsvlamingen. Nah.

Wel kan ik al die fobieën rijmen met een van de centrale punten in Müllers betoog: dat mensen zich niet langer verbonden voelen door gedeelde overtuigingen, sympathieën of idealen, maar door een gemeenschappelijke afkeer. Vijandbeelden regeren, boing boing.

Dit stuk verscheen eerder op De honingpot