• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Zelden heb ik zo’n indringend stuk gezien

25 februari 2023 door Claire Schut Reageer

Van de koele meren des doods wordt gespeeld in Den Haag

Foto: Janko Duinker | Bewerking: Saskia van Rossum

Van de koele meren des doods is pittig. Qua taal, thematiek en drama. Geen boek om 1-2-3 doorheen te scrollen. Een kolfje naar de hand van regisseur Manon Barthels om dit beeldschone werk te vertalen naar de wereld van anno nu. Met drie topacteurs – Bob Schwarze, Sijtze van der Meer en Amy van der Weerden die de sterren van de hemel spelen – en het betoverende videodecor van Raymond van Melzen heeft ze er een juweeltje van gemaakt. Een tijdloos juweel bovendien, hoogst actueel. Menigeen zal zich erin herkennen.

Leven doet pijn. Dat wist psychiater Frederik van Eeden, toen hij de roman ‘Van de koele meren des doods’ (1900) schreef. Je doet je best, worstelt en gaat dood. Zo vergaat het elk mens. Ook de gedoodverfde geluksvogels – zoals Hedwig Marga de Fontayne – die geboren zijn in een rijk nest, met ouders van aanzien, een landgoed met buitenhuis, park, personeel en pachters. Dat lijkt heel mooi. Maar het biedt geen extra bescherming tegen pijn, noch garanties voor een gelukkiger leven.

Vervulling

Om te beginnen ben je wie je bent. En dat is in Hedwigs geval: een beschermd, met veel liefde en zorg omringd kind, een curling. Een wat melancholieke dromer die met stille ogen kijkt naar wat andere mensen doen, kort hun gedrag kopieert en uitprobeert, dan haar eigen pad vervolgt. Een uiterst sensitief meiske dat bomen omhelst.

Daarbij laat het leven zich niet plannen. Dat neemt ineens een wending en zegt: ‘krak’. Zo gaat dat. Malheur is van alle standen. Als Hedwig dertien is, overlijdt haar moeder. Haar vader verschanst zich achter zijn verdriet en verzuipt het familiekapitaal. De godsdienstfanatieke huishoudster regeert met harde hand. Broers en zussen groeien uit elkaar. Paradise lost.

Wat nu? Zoals veel vrouwen in haar tijd (en vaak ook nu nog) zoekt Hedwig de vervulling niet in zichzelf, maar in De Liefde en De Man.

Verslaving

Snikkend op het graf van haar moeder onder de hoge bomen op het landgoed – zo prachtig verbeeld in het alsmaar wuivende en ritselende decor – leert zij de verweesde arbeiderszoon Johan kennen. Een jeugdvriend voor lange wandelingen, geen huwelijkspartner, vindt zij later zelf, al denkt Johan daar anders over. Zo begint ‘de geschiedenis van een vrouw. Hoe zij zocht de koele meren des doods, waar verlossing is, en hoe ze die vindt.’

Die verlossing vindt Hedwig niet in haar huwelijk met de welgestelde notariszoon Gerard Wijbrands (Sijtze van der Meer) die – om zijn jeugdtrauma’s niet te herhalen – kokhalzend saai tussen de passieloze stippellijntjes blijft, die hij zelf heeft bedacht. Ook vindt ze het niet in de onstuimige relatie met haar kunstzinnige minnaar-pianist Ritsaart met wie zij het leven viert in de Engelse high society. En evenmin in Parijs en een hevige verslaving die pijn alleen tijdelijk verdooft.

Hapklaar

Hoe het Hedwig toch lukt om haar lotsbestemming te ontstijgen en zichzelf te vinden, onthult Frederik van Eden pas aan het slot van zijn roman. In de toneelbewerking heeft Manon Barthels dat einde vanaf het begin ingevlochten. Kunstenaar Joob (Bob Schwarze) is vrijwel permanent op het podium aanwezig. In zijn rolstoel. Veelal zwijgend, de blik intens op Hedwig geconcentreerd. Hij kijkt in haar ziel, begrijpt. Zijn compassie is zo groot dat je dat als toeschouwer kunt voelen – een magistrale acteerprestatie van Bob Schwarze.

Dat betekent niet dat Joob Hedwig spaart. Integendeel. In messcherpe observaties en knetterende dialogen confronteert hij haar met haar eigen verantwoordelijkheid. Langzaam begint het haar te dagen. Ze had ook andere keuzes kunnen maken. En die maakt ze dan ook. Terwijl de hoge bomen ruisen, vindt Hedwig haar bestemming. Dan dooft het licht.

Zelden heb ik zo’n indringend stuk gezien. De complexe persoonlijkheid van Hedwig. Haar vier vrienden die als hemel en aarde, water en vuur van elkaar verschillen, en van wie er slechts twee op toneel vertolkt worden, terwijl je toch de indruk krijgt dat je ze alle vier hebt leren kennen. De rijke taal. De sprankelende dialogen. Het scherpe oog voor duizenden details als regendruppels in een spinnenweb. Het magnifieke, overtuigende spel van de drie acteurs. Dat decor! En dat alles ogenschijnlijk 1-2-3 hapklaar samengebald in 110 onvergetelijke minuten. Ja, dat is wel weer een wondertje zoals alleen Manon Barthels dat kan. Bravo!

Meer info over Branoul en kaartjes:

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: Frederik van Eeden, recensies, toneel

Lees Interacties

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Willem Bilderdijk • Vroeg en laat

’t Knopjen zweeg en hoorde ’t aan;
Maar de middag kwam haar wreken,
Deed heur’ boezem opengaan,
En de volle roos verbleeken.

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

SLUIPEIKEN

O wat zijn de bomen prachtig,
die uit de grond zijn opgehaald,
houten delfstof
waaraan kameleonachtig
gave fossielen hangen,
ieder jaar groen, ieder jaar dor.

Waarom wringen zij zich in bochten?
Is de ruimte dan toch
oog van een naald?

Bron: Spinroc en andere verzen, 1958

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

23 mei 2025: Nijmegen taalhoofdstad

23 mei 2025: Nijmegen taalhoofdstad

16 mei 2025

➔ Lees meer
26 mei 2025: Nederlands Centraal

26 mei 2025: Nederlands Centraal

7 mei 2025

➔ Lees meer
9 mei 2025: een avond over patiëntenliteratuur in Perdu

9 mei 2025: een avond over patiëntenliteratuur in Perdu

7 mei 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1892 Coenraad van Haeringen
➔ Neerlandicikalender

Media

Verschenen: Romanreuzen

Verschenen: Romanreuzen

15 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
25. alkalommal rendezték meg a Magyarországi Néderlandisztika Napját

25. alkalommal rendezték meg a Magyarországi Néderlandisztika Napját

15 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
De Vliegende Hollander. De Mythe bij Gerard Reve, Jef Last en Louis Ferron

De Vliegende Hollander. De Mythe bij Gerard Reve, Jef Last en Louis Ferron

12 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek 1 Reactie

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d