“If we ignore these power dynamics and that powerful people in the academy are actually benefitting from preventing meaningful change then we will keep racing to the bottom; and we will basically delegitimize the entire higher education section, because the research and knowledge that we produce is just not matching what is going on in society and the plurality of the people that this world is made of.” Susanne Täuber
Het ontslag van de Groningse hoofddocent Susanne Täuber moet de gemoederen schokken, zou je zeggen: een prominente wetenschapper heeft kritiek op de interne gang van zaken aan haar instelling (in haar geval: de Rijksuniversiteit Groningen), en wordt daarna voor zover we kunnen zien gedwarsboomd en uiteindelijk ontslagen. Ze is niet de eerste de beste, maar iemand die zich op allerlei manieren heeft ingezet voor de wetenschap, voor de plaats van vrouwen in de wetenschap, tegen pestgedrag, voor academische vrijheid. Ze won onlangs een prijs van de vakbond voor dat alles.
Zelfs als alles wat de universiteit tegen haar inbrengt waar is, is ze hooguit een dwarsligger – en zou Groningen alles in het werk moeten stellen om haar in dienst te houden. Want van dwarsliggers moet de academische wereld het (ook) hebben. Dat zo iemand ontslagen wordt is schokkend.
Maar je hoort er weinig over. Ja, in Groningen zijn wat mensen die op Twitter zich solidair verklaren en de hashtag #AmINext gebruiken, en er was deze week een demonstratie voor Täuber – tijdens die demonstratie kondigde ze aan dat ze inmiddels echt ontslagen was. Van iemand buiten Groningen heb ik niets kunnen vinden. Zo eindigen deze processen helaas altijd: de eenling staat machteloos tegen het apparaat van de academische instelling.
Bij alle gepraat over sociale veiligheid, geldt in dit soort gevallen uiteindelijk vooral het veiligheidsgevoel van de leidinggevenden. Machtsmisbruik is ook een van Täubers aandachtspunten.
Het zijn momenten waarop ik betreur dat minister Dijkgraaf is aangetreden en een groot geldbedrag aan het universitaire bedrijf heeft gegeven, want organisaties als WO in Actie zijn daarna stilgevallen. De vakbonden organiseerden in september nog wel een ‘ware opening van het academisch jaar’, maar daarbij ging het eigenlijk alleen nog over vaste contracten en andere financiële aangelegenheden. Heel belangrijk allemaal, maar precies de academische vrijheid (het artikel van Täuber was peer reviewed), de ongebreidelde macht van de ‘leidinggevenden’ – die geen democratische legitimiteit hebben– en de algehele organisatie van interne kritiek zijn nu eigenlijk van niemand het speerpunt meer. De vakbonden hebben zulke zaken nu eenmaal niet boven aan de agenda staan.
Het ergste is misschien: als ik mensen erop aanspreek, zeggen ze dat het natuurlijk belangrijk is. Maar ja, ze moeten nog twee lezingen voorbereiden. Of ze willen zelf niet te veel in de kijker lopen, want de hypotheek moet betaald. En het is in een ander vak, aan een andere faculteit, aan een andere universiteit, en wat hebben wij eigenlijk te maken met Susanne Täuber, en we kennen ook niet alle ins en outs.
Dit is een principiële kwestie, we hebben er allemaal mee te maken. Het zou de academische gemeenschap ten diepste moeten schokken: iemand die zich inzet voor een betere universiteit, die daarvoor recent nog een prijs heeft gekregen van de vakbond, wordt weggestuurd.
De rode vierkantjes zijn opgeborgen. Het was al lastig genoeg om ze bij mensen op te spelden voor het noodzakelijke geld, nu het niet meer om centjes gaat, maar om academische vrijheid en vrijwaring van bestuurlijke willekeur, valt helaas waarschijnlijk niemand er meer toe te bewegen. Een collega die zich er voor heeft ingezet, wordt ontslagen, maar te vrezen valt dat we er niets over horen.
Ik was wel benieuwd hoe bont Täuber het had gemaakt in het bewuste artikel, waar haar collega’s en management volgens de berichtgeving die ik her en der las nu zo gepikeerd over zouden zijn.
Je vraagt je dan af: werden er allerlei conflicten uit de doeken gedaan, waarbij allerlei collega’s met naam en toenaam werden genoemd. Was gemakkelijk te achterhalen wie het betrof? Heeft ze situaties eenzijdig voorgesteld? Anderen woorden in de mond gelegd? Gelogen?
Dat zouden zoal wat aanleidingen zijn die de arbeidsrelatie verpesten.
Ik vind daar in Täubers artikel echter niks van terug. Het stuk leest als een handjevol algemene observaties over hoe zo’n diversiteitsinitiatief waarin vrouwen een kontje op krijgen in de praktijk uitpakt. Dat haar collega’s en/of bovengestelden daar zo van in hun wiek geschoten zouden zijn dat er niet meer met Täuber te werken zou zijn, wil er bij mij niet zonder meer in.
Er zal dus ongetwijfeld meer aan de hand zijn, en een proces van conflicten aan vooraf zijn gegaan. Je zou om daar een goed beeld van te krijgen eigenlijk het vonnis moeten lezen.
Susanne Täuber, Undoing Gender in Academia: Personal Reflections on Equal Opportunity Schemes, Journal of Management Studies, mei 2019
https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/joms.12516
Ik hield in mijn capaciteit als burger eens een brommend iemand aan op een fietspad (“dus niet brommen!”), kreeg ik prompt een papier onder mijn neus gehouden: vergunning de fietspaden te gebruiken wegens slecht ter been. In honderd gevallen is zo’n aanhouding (voortkomend uit irritatie over zoveel ongehoorzaamheid) gerechtvaardigd, maar je zult altijd zien: net die honderdeneerste keer, wanneer je eens kunt en durft optreden …
Inderdaad ken je alle ins en outs niet, maar dat is ook een welkome uitvlucht voor wie de snor liever drukt. Als de situatie is zoals je die weergeeft, zijn de kwestie én het gebrek aan ophef inderdaad schrijnend. Zelfs hier blijft het vooralsnog stil (maar het is ook wel heel kort dag, nog). Ik ben pure buitenstaander in jullie academische wereld (en blij toe, denk ik als ik dit lees; alsof vergelijkbare misstanden in andere werelden niet zouden voorkomen), maar voel wel de verontwaardiging en verontrusting die je hier verwoordt. Moet ik je nog aanmoedigen hier meer mee te doen dan er een column aan wijden op neerlandistiek.nl? Misschien moet er maar eens een ernstige brief over naar de minister. Het is een zaak waarover wat mij betreft ook kamervragen gesteld mogen worden (dat wordt over politiek en maatschappelijk onbenulliger kwesties gedaan). Als die pure buitenstaander voel ik me hevig juridisch niet-ontvankelijk, maar als je hierop enige verdere actie zou ondernemen of initiëren, mijn instemming heb je. En als het uitkomt mijn handtekening ook, wat die er verder ook toe doet. Leve Susanne Täuber!
Terwijl universiteitsbestuurders in woord de intentie hebben sociale veiligheid te bevorderen, gebeurt in daad regelmatig het tegendeel, zoals aan de RUG (zie ECLI:NL:RBNNE:2023:854 en de onderwijsvakbond hierover https://www.aob.nl/nieuws/rechter-besluit-dat-universiteit-tauber-mag-ontslaan/#:~:text=De%20Rijksuniversiteit%20Groningen%20mag%20het,aankaart%2C%20word%20je%20ontslagen.%E2%80%9D .
Helaas bestond ten tijde van het ontstaan van het geschil tussen werknemer en werkgever over bevordering van werknemer, de Sectorale geschillenregeling Nederlandse universiteiten onder de reikwijdte waarvan weigering van een bevordering naar de functionele schaal valt (art.2 lid 3c) nog niet. Als die -met de WNRA geïntroduceerde geschillenregeling- bestaan had en HR daarnaar verwezen had, zou dit geschil over bevordering niet hebben hoeven escaleren naar een ‘duurzaam verstoorde arbeidsrelatie’ als grond voor ontslag.
Het spanningsveld dat bestaat tussen de ondergeschiktheid van de werknemer in de arbeidsrelatie (instructierecht) en de academische vrijheid van de docent/onderzoeker aan de universiteit (J.Groen: Academische vrijheid; een juridische verkenning. Academisch proefschrift EUR 2017), leidt in de praktijk maar al te makkelijk tot inperking van de academische vrijheid (R.A.J. van Gestel: Wettelijke bescherming van de academische vrijheid? RegelMaat 2021 (37) 4). Dat gepubliceerde ‘personal reflections’ over HR-beleid door een decaan en sommige collegae worden aangegrepen richting dossieropbouw tot ’verstoorde arbeidsrelatie’ als ontslaggrond, is ontstellend. Of een mediationtraject, gezien de ongelijke machtsverhouding tussen werkgever en werknemer, voldoet aan het uitgangspunt van vrijblijvendheid is discutabel. De geheimhoudingsplicht van mediation maakt dat het verloop ervan, zoals wat blijkt een exit-mediation te zijn, zich aan de openbaarheid onttrekt (G.Stouthart: Arbeidsconflicten en mediation Arbeidsrecht 2019/30).
Maar al te gemakkelijk kan sociale onveiligheid op de werkvloer, door werkgever worden verdraaid tot ‘verstoorde arbeidsverhouding’, waarmee ontslaggrond art.7:669 lid 3g BW binnen handbereik komt, zie ook ECLI:NL:RBAMS:2022:8184. Ook klokkenluiders worden maar al te gemakkelijk afgeserveerd met een ‘verstoorde arbeidsverhouding’ als ontslaggrond (Janny Dierx & Rob van Eijbergen: Bescherming Klokkenluiders schiet ernstig tekort. NJB 2021/1576). Eenmaal bij de rechter is nog maar de vraag of die onderzoekt of werkgever er alles aan heeft gedaan om de arbeidsverhouding te herstellen.
Achter veel casussen van grensoverschrijdend gedrag, pesten, intimidatie en wetenschappelijke sabotage schuilen de persoonlijkheidstrekken die aangeduid worden met de term ‘dark triad’ (Machiavellisme, narcisme en psychopathie) die als relevante factor helaas volkomen miskend zijn in het KNAW-advies dat in juli 2022 in opdracht van de vorige minister van OCW is uitgebracht (https://www.knaw.nl/publicaties/sociale-veiligheid-de-nederlandse-wetenschap-van-papier-naar-praktijk-0 ). Daarmee is een belangrijke schakel in de dynamiek van opwaartse beweging naar machtsposities en machtsmisbruik door veelal niet eens de meest getalenteerden, gemist. Ook de samenhang tussen sociaal wangedrag en wetenschappelijk wangedrag ontsnapt hierdoor makkelijk aan de aandacht. Door moedwillig geen oog te hebben voor persoonlijkheid(stoornis) als oorzakelijke factor van een toxische werkvloer waar sociale onveiligheid heerst (https://psyarxiv.com/tnxs7 ), worden tijdige signalering en adequate oplossing onnodig belemmerd. Een relevant corpus aan arbeidspsychologische en psychiatrische literatuur over corporate psychopathy wordt inzake sociale onveiligheid in academia door veel bestuurders en KNAW ten onrechte genegeerd.
Zoals je I p 10 maart in je artikel schreef:
“Dit is een principiële kwestie, we hebben er allemaal mee te maken.”
Inmiddels bijna 2000 handtekeningen van over de hele wereld!
Reinstate Susanne Täuber, protect social safety and academic freedom at the RUG
#AmINext
#AcademicFreedom