• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Etymologica: genomen en goedgeefs

27 maart 2023 door Arend Quak Reageer

Op deze etymologiemaandag komen de herkomst en betekenisontwikkeling van twee Nederlandse bijvoeglijke naamwoorden aan de orde: genomen in de betekenis ‘bedrogen’ en goedgeefs ‘geneigd tot geven’.

Genomen

De betekenis ‘bedrogen’ heeft het bijvoeglijk naamwoord genomen pas recent gekregen, en het komt met name voor in de vaste verbinding zich genomen voelen. Die uitdrukking treffen het pas aan vanaf halverwege de twintigste eeuw aan, vergelijk: Of de agent zich “genomen” voelde, weten wij niet [1948; Friesch Dagblad], De va­der voelde zich “genomen’, maar het loket ging dicht en hij droop af. [1952; De Volks­krant], Zij voelden zich “genomen” [1960; De Volkskrant], De thans erg gedupeerde ver­dachte voelde zich genomen [1970; Leeuwarder Courant].

Oorspronkelijk was genomen het voltooide deelwoord van het sterke werkwoord nemen(vergelijk Middelnederlands ghenomen ‘ontvangen’ [1287; VMNW]) in combinatie met het zwakke werkwoord voelen. Waarschijnlijk is de zegswijze verkort uit uitdrukkingen als beet genomen, in het ootje genomen.

Goedgeefs

Het bijvoeglijk naamwoord goedgeefsch ‘geneigd tot geven, mild’ is bekend sinds de zeventiende eeuw, vergelijk: Gy dunkt my … mild en zeer goed geefs te zyn [1656; WNT], Je waart altoos goedgeefsch … en het spreekwoord zeit: die in ‘t veen is ziet op geen turfjen, [1793; WNT].

Waarschijnlijk gaat het om een koppeling van het bijvoeglijk naamwoord goed met de stam van het sterke werkwoord geven in de tweede naamval, vergelijk de combinatie goed gevens [1655; WNT]. Daarnaast bestaat de mogelijkheid dat het een samenstelling is met een bijvoeglijk naamwoord geefsch, dat is afgeleid van hetzelfde werkwoord geven. Dit bijvoeglijk naamwoord is echter maar hoogst zelden geattesteerd en lijkt dan eerder een verkorting van goedgeefs of (te)vergeefs: doch te geefsch, ook daar werd ver­zuimd het portier te openen [1876; De Grondwet], Toch is niemand zoo geefsch, zoo “goedarmsch” als een boer. [1896; Tilburgsche Courant], zoo geefsch zouden zijn [1898; Nieuwe Surinaamsche Courant]. Dus die mogelijkheid is minder waarschijnlijk.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: Etymologica

Lees Interacties

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Willem Bilderdijk • De wenschen

Naauwlijks vraagt hy geld en goed,
Of hy zwemt in overvloed.
Straks begeert hy vrouwenmin:
Hy verzadigt zich daar in.

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

In de juniavond was het dorp leeg,
uilen zoefden over,
iedere rieten pyramide zweeg.
 

Bron: Uit de hoge boom geschreven, 1967

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

5 september 2025: Jaarcongres van de Werkgroep Zeventiende eeuw

5 september 2025: Jaarcongres van de Werkgroep Zeventiende eeuw

15 juni 2025

➔ Lees meer
20 juni 2025: Presentatie Vertalen wat er niet staat

20 juni 2025: Presentatie Vertalen wat er niet staat

14 juni 2025

➔ Lees meer
14 juni 2025: Programma rondom Een nieuw geluid

14 juni 2025: Programma rondom Een nieuw geluid

11 juni 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1834 Jan ten Brink
sterfdag
2020 Hans Ekkel
➔ Neerlandicikalender

Media

De internationale positie van het Engels

De internationale positie van het Engels

14 juni 2025 Door Marc van Oostendorp Reageer

➔ Lees meer
Inspiratiesessies in het Universitair Museum Utrecht

Inspiratiesessies in het Universitair Museum Utrecht

11 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
De Inktpodcast 29: Muziek voor tekst deel I

De Inktpodcast 29: Muziek voor tekst deel I

10 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
%d