• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Hoe meer sprekers, des te meer toon

5 juli 2023 door Marc van Oostendorp 2 Reacties

Toontalen op de wereld, zoals onderzocht in het besproken artikel. (Illustratie uit het besproken artikel.)

Talen verschillen natuurlijk: de ene taal heeft een ui-klank en de ander niet, de ene zet het lijdend voorwerp voor het werkwoord, en de ander zet hem erachter. Het in kaart brengen van al die verschillen is al een hele puzzel, maar er doet zich natuurlijk ook een hele verzameling nieuwe vragen voor met de vorm: waarom heeft taal 1 eigenschap α en taal 2 eigenschap β?

Lange tijd werden dit soort vragen door taalkundigen een beetje afgedaan als onzinnig. In essentie werden dit soort dingen gezien als toeval. Dat het Nederlands paard zegt met een p en het Duits Pferd met pf, tja, als de geschiedenis net een beetje andersom was gegaan, dan was dit misschien wel andersom geweest.

Maar de laatste jaren worden er toch pogingen gedaan om antwoorden te vinden op dit soort vragen. Door de taalkundige Søren Wichmann bijvoorbeeld, die in een nieuw artikel zich afvraagt waarom sommige talen gebruik maken van toon om verschil te maken tussen woorden en andere niet. In de meerderheid van de talen van de wereld – maar toevallig niet in de grote Europese talen – kun je verschil maken tussen twee woorden maken door ze op een verschillende toonhoogte uit te spreken, terwijl ze verder hetzelfde klinken. Op een lange hoge toon uitgesproken betekent ma in het Chinees ‘moeder’, laat je de toon eerst naar beneden gaan en dan weer omhoog, dan betekent het ‘paard’.

Wat Wichmann vooral wil laten zien: dat er een relatie is tussen hoe lang woorden gemiddeld in een taal zijn en hoeveel toonverschillen ze maken. Hoe meer lettergrepen een gemiddeld woord heeft, des te minder worden tonen ingezet. Talen met lange woorden hebben dus minder tonen dan talen met korte woorden.

Op zich is dat niet zo gek: met die tonen maak je betekenisonderscheidingen hoorbaar, maar als je woorden hebt met veel lettergrepen, zijn er toch al meer mogelijkheden om woorden van elkaar te onderscheiden. De tonen zijn dan dus als het ware niet meer nodig om al die onderscheidingen te maken.

Maar Wichmann gaat nog een stapje verder. Volgens hem worden toontalen ook gebruikt in talen met relatief veel sprekers (de grote Europese talen, zoals het Engels, zijn daar dus uitzonderingen in). De verklaring daarvoor heeft te maken met die woordlengte. Uit eerder onderzoek weten we al dat talen met veel sprekers gemiddeld betrekkelijk korte woorden hebben. Het is alsof al die sprekers samen ervoor zorgen dat de woorden slijten. Dat komt misschien doordat in ieder gesprek er een minimale druk kan zijn om zo efficiënt mogelijk te zijn en overbodigheden weg te laten. En hoe meer sprekers, des te meer gesprekken.

Maar als woorden korter worden, wordt de druk groter om verschillen tussen woorden op een andere manier uit te drukken. Bijvoorbeeld met toon.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: fonetiek, fonologie, toon, typologie

Lees Interacties

Reacties

  1. Berthold van Maris zegt

    7 juli 2023 om 14:17

    Dat er een correlatie gevonden is tussen gemiddelde woordlengte en toon wil natuurlijk niet zeggen dat “talen met lange woorden minder toon hebben dan talen met korte woorden.” Het is hooguit zo dat hoe langer de woorden gemiddeld zijn in een taal hoe groter de kans op toon. Dat is niet hetzelfde. Basiscursus statistiek…

    Beantwoorden
    • Marc van Oostendorp zegt

      7 juli 2023 om 14:27

      Nee, want het geval wil ook dat ook in de groep van talen met toon, talen met (gemiddeld) kortere woorden meer toononderscheidingen maken dan talen met (gemiddeld) kortere woorden. Ook voor die conclusie heb je overigens geen heel geavanceerde statistiek nodig.

      Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

M. Vasalis • Afsluitdijk

De bus rijdt als een kamer door de nacht
de weg is recht, de dijk is eindeloos
links ligt de zee, getemd maar rusteloos,
wij kijken uit, een kleine maan schijnt zacht.

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

DROOMTRAINING

Ik droomde dat ik een pad
een lik moest geven
om hem het likken beter
te doen verstaan.

Bron: Hollands maandblad, mei 1971

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

26-29 juni: Dichters in de Prinsentuin 2025

26-29 juni: Dichters in de Prinsentuin 2025

18 juni 2025

➔ Lees meer
Een rijk leven: afscheidsrede Johan Koppenol, VU Amsterdam

Een rijk leven: afscheidsrede Johan Koppenol, VU Amsterdam

17 juni 2025

➔ Lees meer
3 juli 2025: afscheidssymposium Johan Koppenol

3 juli 2025: afscheidssymposium Johan Koppenol

17 juni 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1903 Jan Naarding
sterfdag
1983 Coenraad van Haeringen
➔ Neerlandicikalender

Media

Het culturele landschap van Frits van Oostrom

Het culturele landschap van Frits van Oostrom

19 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
De internationale positie van het Engels

De internationale positie van het Engels

14 juni 2025 Door Marc van Oostendorp Reageer

➔ Lees meer
Inspiratiesessies in het Universitair Museum Utrecht

Inspiratiesessies in het Universitair Museum Utrecht

11 juni 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d