Mark Rutte was een jonge minister-president die op 5 november 2010 enthousiasme en daadkracht uitstraalde op zijn eerste persconferentie met de parlementaire journalisten. Er zou worden aangepakt. Hij spreekt van 17 hervormingen en een kleinere overheid is daar eentje van. Ik citeer mijn samenvatting op mijn blog: “Rutte zal lang het beeld van het schoonvegen van de trap van boven af uitdragen en diverse malen aangeven hoeveel procent (40%!) van de Haagse kantoorruimte leeg zal komen te staan als gevolg van een kleinere overheid.”

Is dat de overheersende indruk, nu na 13 jaar Rutte?

Sprak Mark Rutte bij zijn eerste optreden tegenover de journalisten (jullie!) nog veel over de begrippen agenda en pad, bij wat achteraf zijn allerlaatste persconferentie als missionair premier zou zijn is daar niets meer van te horen. Van zijn geregelde gebruikmaken van het Engelse of Duitse woordenboek hoorden we niets op 7 juli 2023. Nou ja, hij kon het niet helemaal laten: “gewoon current concern als het gaat om Prinsjesdag”. Enkele uren na die wekelijkse persconferentie viel Rutte-IV. In zijn gesprek met de journalisten moet Rutte van het einde van zijn vierde kabinet hebben geweten en Wouter de Winther van De Telegraaf vroeg nu al: “Ik geloof dat als een kabinet demissionair is, er is niet meer een persconferentie is van de minister-president. Klopt dat?” Dat moest Rutte even laten nazoeken. Spel? In het hoofdredactionele commentaar van de NRC werd na de zomer geconcludeerd tot “een val die om strategische redenen door de VVD lijkt te zijn uitgelokt”. (NRC 12.09.2023)

De persconferentie eindigde ongewoon, want normaal groet Rutte ons (ja, ook de kijkers) vrolijk zwaaiend met zijn voorbereidingspapieren tot de volgende week om vervolgens met de aanwezige journalisten even informeel bij te praten bij een kop koffie en een blokje kaas. Nu niet, de afsluiting was bijna on-Ruttiaans kil: “Dank u wel en goed weekend.” U! ‘s Avonds op dezelfde zevende van de zevende kwam er een korte, voorbereide persverklaring van de premier waarin hij het einde van deze coalitie aankondigde.

Die tekst werd voorgelezen, want het was een voorbereide verklaring.

Op deze laatste missionaire persconferentie was Rutte begonnen met een ongewoon lang inleidend statement dat brokkelig van taal was, juist onvoorbereid klonk en niet lopende zinnen voerden de boventoon. Vertrouwd was het gebruik van woordjes als uiteraard (12x) en natuurlijk (19x): die twee heeft hij een keer of tienduizend in de afgelopen 13 jaar in Nieuwspoort uitgesproken. Ladingen smeerolie in de conversatie.

De premier kondigde deze middag-bijeenkomst direct al aan als “Een beetje een gekke persconferentie, want er zullen veel vragen zijn over de gesprekken over migratie in het kabinet. Daar ga ik dus niet op in.” Op dat thema varieerde de ervaren pianist Rutte diverse malen bijna eentonig met uitingen als

• Ik ga er helemaal niks over zeggen
• ik zeg er even helemaal niks over
• ik wil er eigenlijk helemaal niks over zeggen
• Ik ga daar niks over zeggen

Weg was de amicale luchtigheid die de relatie Rutte-Parlementaire pers vanaf 2010 veelal kenmerkte. De taal van de premier was voor het eerst eigenlijk ronduit saai.

Dit stuk verscheen eerder op het blog van Siemon Reker