• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Verkiezingsprogramma’s over taal 2023: VVD, PVV, JA21 en FvD

16 oktober 2023 door Marc van Oostendorp 2 Reacties

Oil painting showcasing a group of diverse individuals casting their votes into a ballot box with powerful and dynamic movements. The scene is filled with energy and motion, capturing the essence of futurism. (DALL-E 3)

Dit is de derde keer dat ik de verkiezingsprogramma’s van de Nederlandse partijen voor de Tweede Kamer heb doorgelezen, op zoek naar wat ze te melden hebben over taal en literatuur. Eerder deed ik dat voor dit tijdschrift in 2017 en 2021.

Om maar meteen met een algemene conclusie te beginnen: dat is dit jaar nog minder dan in andere jaren. De enige kwestie waarover bijna alle partijen het hebben is die van de taal in het hoger onderwijs – en eigenlijk vindt iedereen dat er vooral in de bachelors vooral Nederlands moet worden gesproken. De reden dat er over andere kwesties nauwelijks is geschreven, is mogelijk dat de partijen deze keer minder tijd hebben gehad en dus de meer perifere onderwerpen hebben laten liggen En taal en letteren zijn natuurlijk altijd al perifere onderwerpen. Anderzijds zijn de verkiezingsprogramma’s geloof ik niet uitzonderlijk dun. Een probleem bij het maken van dit overzicht is dat er wel veel méér verkiezingsprogramma’s zijn, omdat er meer partijen zijn die een kans maken op een zetel. (Ik ga uit van de Peilingwijzer.) Anders dan in andere jaren neem ik daarom steeds groepjes partijen bij elkaar: deze eerste keer zijn dat de VVD en enkele partijen ter rechterzijde daarvan.

Daarbij moet ik meteen zeggen dat het altijd het geval is dat die rechtse partijen weliswaar hun mond vol hebben van de Nederlandse identiteit en de Nederlandse cultuur, maar op dit gebied over het algemeen weinig concrete voorstellen doen. Ze belijden hun liefde voor het Nederlands hooguit met de mond.

VVD

Voor de VVD is het duidelijk: het Nederlands is onlosmakelijk verbonden met Nederland. Het is de eerste eis die gesteld wordt aan mensen die zich hier willen vestigen:

Door goed de taal te leren, onze vrije waarden te onderschrijven en te werken, kunnen nieuwkomers echt meedoen in onze samenleving

Net als in het vorige programma wil de VVD dat de taaleis wordt verhoogd tot het zogeheten B1-niveau. Zoals ook net als de vorige keer één opvallende uitzondering moet worden gemaakt: iedereen moet Nederlands leren, behalve ‘uitgeprocedeerden’. Hun kinderen krijgen natuurlijk wel onderwijs, maar dat moet dan liefst in de taal van het land waarnaar ze terugkeren.

Op één punt heeft de VVD in de afgelopen zes jaar een bijna totale draai gemaakt. Was de partij in 2017 nog een warm voorstander van Engelstalig hoger onderwijs, in 2021 werd er in het verkiezingsprogramma niets over de kwestie gezegd, en nu, in 2023, lezen we:

Bacheloronderwijs is Nederlandstalig, tenzij Engelstalig onderwijs nodig is voor de arbeidsmarkt. In niet-tekortsectoren moeten onderwijsinstellingen terughoudend zijn met werven. We stimuleren briljante studenten om in Nederland te blijven. Internationale studenten die we toelaten krijgen een inspanningsverplichting om Nederlands te leren, zodat zij na hun studie vaker in Nederland gaan werken.

Het is natuurlijk ook eigenlijk een logischer standpunt, meer in lijn met het geloof dat de partij ook op andere punten heeft: dat iedereen die in Nederland zal wonen Nederlands moet leren, maar iedereen die hier niet woont niet.

De enige andere talen die in het programma met name genoemd worden, zijn Fries, Nedersaksisch en Limburgs. Met name de eerste taal heeft de aandacht van de schrijvers van het verkiezingsprogramma:

We stimuleren het Fries op scholen in Fryslân en waarborgen het gebruik van deze taal bijvoorbeeld in de rechtbank. Ook stimuleren we streektalen, zoals het Nedersaksisch en Limburgs, bijvoorbeeld in het onderwijs.

Woorden als letteren of literatuur komen niet voor in het programma. De problemen met leesvaardigheid moeten kennelijk helemaal worden opgelost door de bibliotheken. De enige opmerking over de boekverkoop betreft de wens om het mogelijk te maken dat restaurants kookboeken verkopen. Ook wordt er een warm pleidooi gehouden voor ‘volkscultuur’ waar dat ook moge zijn. Daarnaast wordt tot twee keer toe gesteld dat de Nederlandse cultuur ‘van wereldklasse’ is.

PVV

Over cultuur heeft de PVV op het oog nogal tegenstrijdige ideeën. Enerzijds wordt gesteld dat ‘wij’ trots zijn ‘op onze cultuur’. Anderzijds is een belangrijk punt op de agenda: ‘Stoppen met kunst- en cultuursubsidies’.

Over het hoger onderwijs schenkt de partij ook klare wijn:

De internationalisering heeft de toegankelijkheid van universiteiten voor de kinderen van Nederlandse belastingplichtige ouders flinke schade toegebracht en het Nederlands als academische taal marginaal gemaakt. Dat vindt de PVV onacceptabel. De universiteiten moeten er in de eerste plaats zijn voor onze kinderen. De PVV wil dan ook dat de studiemigratie fors wordt beperkt. De bachelor opleiding willen wij daarom alleen nog in het Nederlands aanbieden.

Dit is een argument dat voor zover ik kan zie verder bij geen enkele partij terugkomt. Het gaat ook een beetje voorbij aan het feit dat de afgelopen jaren juist heel veel Nederlandse ‘belastingplichtige ouders’ en hun kinderen gekozen hebben voor Engelstalige opleidingen. Het kwam regelmatig voor dat een opleiding die overging naar het Engels juist meer Nederlandstalige leerlingen trok – wat je daar ook verder van vindt. Het beperken van de ‘studiemigratie’ is vermoedelijk dan ook het belangrijkste eigenlijke doel.

Met de opmerking dat ’taal en rekenen weer centraal’ moeten komen te staan in ‘het onderwijs’ is voor zover ik kan zien de opinievorming binnen de PVV over taal en cultuur opgedroogd.

JA21

Voor JA21 is de Nederlandse taal ook vooral een instrument om migratie te beperken. Deze partij heeft de opvallende eis dat niet B1-niveau (zoals de VVD wil) maar C1-niveau geëist moet worden van mensen die naturalisatie aanvragen. Dat is een niveau dat lang niet alle moedertaalsprekers halen. Om op B1-niveau te spreken moet je volgens de definities “uitingen op een simpele manier aan elkaar kunnenverbinden, zodat je ervaringen en gebeurtenissen, je dromen, verwachtingen en ambities kunt beschrijven”. Op C1- niveau kun je “duidelijke, gedetailleerde beschrijvingen geven over complexe onderwerpen en daarbij subthema’s integreren, specifieke standpunten ontwikkelen en het geheel afronden met een passende conclusie.”

Ook voor de bijstand moeten er strenge taaleisen worden gesteld: “geen Nederlands, geen bijstand”.

Hiermee is voor zover ik kan zien uitputtend besproken wat JA21 te melden heeft. Voor beleid op het gebied van cultuur is het kennelijk voldoende als ‘woke-cultuur’ wordt tegengewerkt. Literatuur, lezen of leesonderwijs worden geheel niet genoemd.

FvD

Al voor de derde keer stelt Forum voor Democratie voor om Nederlandse ambassades in het buitenland ‘Nederlandse literatuur in vertaling’ als relatiegeschenk aan te bieden. Nieuw is dat de partij deze keer het volgende verlangt van de overheid.

Niet meegaan in activistisch taalgebruik zoals ‘wit’ i.p.v. blank; geen taboe op gangbare Nederlandse woorden.

Welke gangbare Nederlandse woorden (behalve kennelijk blank; maar wit is natuurlijk net zo goed een gangbaar Nederlands woord) momenteel ’taboe’ zijn, wordt niet helemaal duidelijk, noch wat de overheid daar precies tegen zou moeten doen.

Daarnaast wil de partij wel degelijk aandacht voor taal en cultuur stimuleren via een soort staatsomroep: “Twee publieke tv-zenders met focus op informatie, taal, cultuur, geschiedenis en documentaires”. Nog een standpunt, dat verder een beetje in de lucht blijft hangen is dat ‘het Frysk’ als ’tweede landstaal’ behouden moet blijven. Voor zover mij bekend is er niemand die wil morrelen aan de status van het ‘Frysk’ (de Friestalige naam voor het Fries gaan we vaker tegenkomen, je moet je steun aan het Fries tegenwoordig kennelijk uitdrukken door de naam van de taal in de taal zelf uit te spreken).

Het standpunt over het hoger onderwijs ligt meer in de buurt van de VVD (en trouwens zo’n beetje alle andere partijen) dan dat van de PVV: “De Nederlandse taal behouden en waar nodig herstellen als voertaal in het wetenschappelijk onderwijs. Enkel uitzonderingen waar dat een specifiek en belangrijk nut heeft.”

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: verkiezingsprogramma

Lees Interacties

Reacties

  1. Berthold van Maris zegt

    16 oktober 2023 om 16:03

    Waarom zou je willen dat er in partijprogramma’s iets gezegd wordt over literatuur?

    Beantwoorden
  2. Jona Lendering zegt

    16 oktober 2023 om 22:30

    Van de rechtse partijen mis ik de SGP, die meestal wel iets positiefs over het belang van het Nederlands heeft te melden.

    Ik vroeg me ook af of er nog iets te lezen valt over ruimere financiering van cursussen voor immigranten.

    Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Paul Snoek • Een reus

Een reus kent zichzelf.
Hij zoekt een meisje zoet als een konijn
om weg te goochelen in en uit
de grote hoed van zijn hart.

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

OEUVRE

Het oeuvre van de dood is wel onmetelijk,
maar elke bladzij, blad na blad, is vastgeplakt
en ieder deel staat vastgespijkerd op de plank
en elke plank: nog in de boom onuitgehakt.

Bron: Barbarber, december 1969

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

1 juli – 15 september 2025: Over de grenzen van het boek

1 juli – 15 september 2025: Over de grenzen van het boek

11 juli 2025

➔ Lees meer
26 september 2025: Afscheid Peter-Arno Coppen

26 september 2025: Afscheid Peter-Arno Coppen

10 juli 2025

➔ Lees meer
Augustus: Eetvoorstelling ‘Muzikaal Feestmaal’ op Slot Zuylen en Muiderslot

Augustus: Eetvoorstelling ‘Muzikaal Feestmaal’ op Slot Zuylen en Muiderslot

8 juli 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1914 Karel Meeuwesse
1936 Mieke Smits
1939 Seth Gaaikema
sterfdag
1978 Sonja Witstein
2021 Mark de Haan
➔ Neerlandicikalender

Media

De laatste keuze van Rogi Wieg

De laatste keuze van Rogi Wieg

9 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Van Lacarise den katijf die enen pape sach bruden zijn wijf

Van Lacarise den katijf die enen pape sach bruden zijn wijf

8 juli 2025 Door Vianne Cré Reageer

➔ Lees meer
‘Pipi, paradoxen en leermomenten’

‘Pipi, paradoxen en leermomenten’

5 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d